Ρυθμιστικός σχεδιασμός της υπαίθρου στην Ελλάδα: πολιτικές, εφαρμογή και αποτίμηση

Abstract

It has been stated in theory that, our country lags significantly in land use management compared to other European countries. This lag refers to the absence of Land Use Plans (LUP) for the whole territory, as in 2020 only 20% of the municipalities of the country had LUP, which were implemented with the General Urban Plans (GUP). The LUP/GUP are considered important because they face contemporary, crucial issues of regulation and development of space at the municipal level and determine, inter alia, the demarcation of environmental and development zones and land use issues in the rural area, with the main goal of sustainable development of a Municipality. However nowadays, given that in the last decade of the economic crisis an emphatic enhancement in ‘growth’ at the expense of the ‘environment’ is attempted, the completion of the LUP/GUP is deemed necessary and consequently the determination of land uses in the rural area.This thesis initially presents a historical reviewof the institutional framework for spatial-urban planning in our country in conjunction with development and environment legislation. Then, it proceeds to evince that the LUP/GUP of L.2508/97 form the most integrated tool for the universal planning of urban, suburban and rural areas of a Municipality, and function as a key regulatory component in the development/environment relation.Subsequently, the empirical part of the thesis examines the approved GUP/SRPOC of L.2508/97 for the whole territory, as they are the only complete tools that have been tested in practice, and because the Local Urban Plans (LUP) that are in force today,are an evolution of them and have similar characteristics.Through the empirical research, recording, systematization and evaluation is attempted for the tools that have been selected for the regulation of the rural area through the GUP/SRPOC. Consequently, the parameters/variables/factors which make their implementation and completion difficult until today are examined. In particular, the hypotheses that are formulated and verified by the results of the research identify malfunctions in three key components of regulatory planning: a) in vertical synergy between planning levels b) in the horizontal synergy of sectoral policies and c) the contribution of consultation to the integration of LUP. Finally, the results of the research lead to conclusions about the main purpose of the thesis referring to the impossibility of implementing spatial policy in the rural area through GUP.The thesis concludes by formulating policy proposals/directions for further investigation of prospects that will contribute to the completion of the rational planning of land use and the consequent achievement of sustainable development.

Έχει επισημανθεί στη θεωρία ότι, η χώρα μας υστερεί σημαντικά σε ζητήματα χρήσεων γης σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Η υστέρηση αυτή αναφέρεται στην απουσία Σχεδίων Χρήσεων Γης (ΣΧΓ) για το σύνολο της επικράτειας, καθώς το 2020 μόλις το 20% των δημοτικών ενοτήτων της χώρας διέθεταν ΣΧΓ, τα οποία υλοποιούνταν με τα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΓΠΣ). Τα ΣΧΓ/ΓΠΣ θεωρούνται σημαντικά διότι αντιμετωπίζουν καίρια σύγχρονα ζητήματα ρύθμισης και ανάπτυξης του χώρου στο δημοτικό επίπεδο και καθορίζουν, μεταξύ άλλων, την οριοθέτηση περιβαλλοντικών και αναπτυξιακών ζωνών και τις χρήσεις γης στην ύπαιθρο με κύριο στόχο τη βιώσιμη ανάπτυξη ενός Δήμου. Στη σύγχρονη εποχή της οικονομικής κρίσης, που επιχειρείται μια εμφατική ενίσχυση της «ανάπτυξης» σε βάρος του «περιβάλλοντος», κρίνεται αναγκαία η ολοκλήρωση των ΣΧΓ/ΓΠΣ και συνακόλουθα ο καθορισμός των χρήσεων γης για την ύπαιθρο.Η παρούσα διατριβή επιχειρεί αρχικά, παρουσιάζοντας μία ιστορική αναδρομή του θεσμικού πλαισίου για τη χωροταξία-πολεοδομία στη χώρα μας σε συνδυασμό με τη νομοθεσία για την ανάπτυξη και το περιβάλλον, να καταδείξει ότι τα ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ του N.2508/97 αποτέλεσαν, μέχρι σήμερα, το πιο ολοκληρωμένο εργαλείο για τον καθολικό σχεδιασμό των αστικών, περιαστικών και αγροτικών περιοχών ενός Δήμου και βασική ρυθμιστική συνιστώσα στη σχέση ανάπτυξης/περιβάλλοντος.Ακολούθως, το εμπειρικό μέρος της διατριβής εξετάζει τα εγκεκριμένα ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ του Ν.2508/97 για το σύνολο της επικράτειας, καθώς αποτελούν τα μόνα ολοκληρωμένα εργαλεία που έχουν δοκιμασθεί στην πράξη, παρά τη μικρή εφαρμογή τους έως σήμερα, και διότι τα ισχύοντα σήμερα ΣΧΓ στο τοπικό χωροταξικό επίπεδο, τα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΤΠΣ), αποτελούν μετεξέλιξη αυτών κι έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά.Μέσα από την εμπειρική έρευνα, επιχειρείται η καταγραφή, συστηματοποίηση και αξιολόγηση των εργαλείων που επιλέχθηκαν για τη ρύθμιση της υπαίθρου μέσω των ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ και εξετάζονται οι παράμετροι/μεταβλητές/παράγοντες που δυσχεραίνουν την υλοποίηση και ολοκλήρωσή τους μέχρι σήμερα. Ειδικότερα οι υποθέσεις εργασίας που διατυπώνονται και επαληθεύονται από τα αποτελέσματα της έρευνας εντοπίζουν δυσλειτουργίες σε τρεις βασικές συνιστώσες του ρυθμιστικού σχεδιασμού: α) στην κάθετη συνέργεια μεταξύ των επιπέδων σχεδιασμού β) στην οριζόντια συνέργεια των τομεακών πολιτικών και γ) στη συμβολή της διαβούλευσης στην ολοκλήρωση των ΣΧΓ. Εν τέλει, τα αποτελέσματα της έρευνας οδηγούν στην εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με τον κύριο στόχο της διατριβής που αναφέρεται στην αδυναμία υλοποίησης της χωροταξκής πολιτικής στην ύπαιθρο µέσω των ΓΠΣ.Η διατριβή ολοκληρώνεται με τη διατύπωση προτάσεων/κατευθύνσεων πολιτικής για περαιτέρω διερεύνηση προοπτικών που θα συμβάλλουν στην ολοκλήρωση του ορθολογικού σχεδιασμού των χρήσεων γης και στην συνακόλουθη επίτευξη της βιώσιμης ανάπτυξης.