Fokus-auf-Form und Noticing im DaF-Unterricht: eine pilotstudie

Abstract

In this rather qualitative pilot study with a multi-methodological research design the following research questions are being addressed: Firstly, if negative evidence (in the form of Focus-on-formS and Focus-on-form) can positively affect L2-acquisition of yet unknown morphological and lexical L2-forms, and secondly, if also L2-listeners, who are not immediate recipients of focus-on-form-episodes can benefit linguistically from feedback that is being addressed to others. To that end, the linguistic behavior of two adult German as a foreign language learners, who visited a German as L2 classroom at the A2-level according to the Common European Reference for Languages was taped recorded and analyzed, as they received Focus-on-formS and reactive Focus-on-form to past tense forms of modal verbs in German in their standard meaning and also to diverse lexical items during a focused productive task and a semi-structured exercise and as they initiated pre-emptive focus-on-form episodes. A pre-test to the past tense forms of modal verbs war carried out immediately before the solving of the task and an immediate post-test took place on the day after the treatment. Six to seven days after the treatment a stimulated recall with each L2-learner separately was carried out and several days after a delayed post-test took place. The data-analysis showed that L2-acquisition of the new morphological and lexical L2-forms depended not only on the quality of the given negative evidence, but also on the active participation at the interaction and on many individual differences (e.g., typological distance between the learners' L1 and L2, the learnability of the yet to be acquired L2-forms, personality traits like risk-taking, cognitive factors like the preference of a certain receiving channel during the information processing). In respect to the question, if listeners, i.e., not immediate recipients of pre-emptive or reactive Focus-on-form episodes could also benefit linguistically from it, the data analysis shows, that individual differences seem to play a crucial role also in this regard. Further studies are needed in order to clarify the role of individual differences on the effect of focus-of-form.

Στην παρούσα κατά κύριο λόγο ποιοτική έρευνα με πολυμεθοδολογικό σχεδιασμό διερευνήθηκαν τα ακόλουθα ερωτήματα: Πρώτον, κατά πόσο η διδασκαλία από τη μια και οι διορθώσεις λαθών στο πλαίσιο μιας επικοινωνιακής άσκησης από την άλλη μπορούν να οδηγήσουν στην ενσυνείδητη καταγραφή (Noticing) και εκμάθηση άγνωστων στους μαθητές μορφολογικών και λεξιλογικών δομών και δεύτερον, κατά πόσο οι μαθητές που δε συμμετέχουν ενεργά στις επικοινωνιακές ασκήσεις, αλλά λειτουργούν ως παρατηρητές της διάδρασης άλλων, μπορούν να επωφεληθούν γλωσσικά τόσο από την προφορική παραγωγή των ενεργών στη διάδραση συμμαθητών τους, όσο και από τις διορθώσεις λαθών άλλων. Για τη διερεύνηση αυτών των ερωτημάτων βιντεοσκοπήθηκε, απομαγνητοφωνήθηκε και αναλύθηκε η διάδραση δύο ενηλίκων αλλοδαπών μαθητών και των καθηγητών τους κατά τη διάρκεια ενός μαθήματος της Γερμανικής ως ξένης γλώσσας σε επίπεδο Α2 (σύμφωνα με του κοινό ευρωπαϊκό πλαίσιο αναφοράς για τις γλώσσες), όπου έλυσαν μια επικοινωνιακή και μια ημι-ανοιχτή προφορική άσκηση και πήραν διορθώσεις στα λάθη τους αναφορικά με τον παρατατικό των τροπικών ρημάτων της Γερμανικής στην αρχική τους σημασία, καθώς και διορθώσεις / επεξηγήσεις σε ποικίλες λεξιλογικές δομές.Τυχόν πρότερη γνώση του παρατατικού των τροπικών ρημάτων μετρήθηκε με ένα τεστ πριν το μάθημα, ένα δεύτερο άμεσο τεστ για τη μέτρηση των νεοαποκτηθέντων γνώσεων έλαβε χώρα μια μέρα μετά το μάθημα, ενώ έξι μέρες αργότερα πραγματοποιήθηκε ενδοσκοπική συνέντευξη με κάθε έναν μαθητή ξεχωριστά βάσει επιλεγμένων στιγμιότυπων του βιντεοσκοπημένου μαθήματος. Η μακροβιότητα των νεοαποκτηθέντων γνώσεων μετρήθηκε ξανά αρκετές ημέρες αργότερα με ένα τρίτο τεστ.Η ανάλυση όλων των δεδομένων, τόσο των διαδράσεων κατά τη διάρκεια του μαθήματος, όσο και των γραπτών τεστ και των ενδοσκοπικών συνεντεύξεων των μαθητών, κατέδειξε, ότι η εκμάθηση των καινούριων γλωσσικών τύπων εξαρτάται τόσο από την ποιότητα των επεξηγήσεων και διορθώσεων κατά τη διάρκεια του μαθήματος, όσο και από μια πληθώρα ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των ίδιων των μαθητών (όπως, η τυπολογική απόσταση ανάμεσα στη μητρική τους και τη Γερμανική, ο βαθμός δυσκολίας εκμάθησης του γλωσσικού φαινομένου, στοιχεία προσωπικότητας, όπως η ετοιμότητα να πάρουν γλωσσικά ρίσκα, γνωστικοί παράγοντες, όπως η προτίμηση ενός συγκεκριμένου καναλιού λήψης των πληροφοριών προς επεξεργασία). Σε ό,τι αφορά το ερώτημα, αν και οι ακροατές, μη-άμεσοι αποδέκτες των διορθώσεων / επεξηγήσεων λαθών άλλων μπορούν να επωφεληθούν γλωσσικά από αυτές, η ανάλυση των δεδομένων δείχνει ότι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των μαθητών παίζουν κι εδώ καθοριστικό ρόλο. Απαιτούνται περισσότερες έρευνες για να διασαφηνιστεί ο ρόλος των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των μαθητών πάνω στην αποτελεσματικότητα της διόρθωσης λαθών.