Comparative stature analysis in Greece from Prehistory to late antiquity: diachronic trends and methodological issues

Abstract

Adult human stature is one of the four main biological traits, along with sex, age-at-death and ancestry. It is essential for all subfields of physical anthropology, such as bioarchaeology and osteoarchaeology. Stature is influenced by both genetic and environmental factors, and it can provide information concerning issues related to past human “individual biographies” and to the evolution of physical characteristics of past societies. Two major methodologies have been proposed to estimate body height from skeletal remains: the Anatomical, which is considered to provide the most accurate estimations, and the Mathematical, which employs regression equations as stature prediction models. The present study aims to fill in the gaps in our knowledge of body height trends in ancient Greece and to present new methodological pathways in stature estimation. The osteological sample used in the present research consists of 1060 individuals. Out of the above sample, the anthropometric data of 599 individuals (296 males, 303 females) were measured by the author (Ancient Greek series dataset), whereas bone measurements from 461 skeletons (270 males, 191 females) were collected by the original publications (Anthropometric Data Collected from Literature dataset). All 1060 individuals originate from many settlements of ancient Greece and they are dated from the Mesolithic to early Byzantine times. Out of the above, 129 almost perfectly preserved individuals were used as the reference sample. Population-specific equations from and for ancient Greek populations have been generated for the first time here, presenting also a profoundly well application to various test populations. Comparisons between Ordinary Least Squares (OLS) and Reduced Major Axis (RMA) sets of formulae showed that the former can provide slightly better estimations. A new, promising methodological method, the Logarithmic Human Stature Index (LHSI) is introduced aiming to simplify inter- and intra- populations anthropometric comparisons. Mean stature trends of the ancient Greeks throughout the Hellenic antiquity ranged from 159.7 cm to 170.6 cm for males and from 153.4 cm to 160.4 cm for females. Furthermore, four significant critical signs of stature fluctuations have been observed: the increase of male stature from the Neolithic to Bronze Age; the slight but gradual increase of male and female stature in the early Iron Age and Archaic/Classical periods; the significant loss of stature in the Hellenistic centuries; and its radical increase from the Roman times onwards. The above trends are similar to their neighboring populations from Europe.

Το ανθρώπινο ανάστημα αποτελεί ένα από τα τέσσερα βασικά βιολογικά χαρακτηριστικά των ανθρώπων (συμπεριλαμβανομένων του φύλου, της ηλικίας θανάτου και της καταγωγής). Για το λόγο αυτό χρησιμοποιείται σε όλους τους κλάδους της επιστήμης της Φυσικής Ανθρωπολογίας, όπως στη Βιοαρχαιολογία και στην Οστεοαρχαιολογία. Δεδομένου ότι το ύψος επηρεάζεται τόσο από γενετικούς όσο και από περιβαλλοντικούς παράγοντες, θεωρείται σημαντικός δείκτης τόσο για την ανακατασκευή της «φυσικής ταυτότητας» των ατόμων, όσο και για την συγκριτική μελέτη των αρχαίων πληθυσμών. Δύο είναι οι βασικές μέθοδοι για τον υπολογισμό του αναστήματος: η Ανατομική, η οποία και θεωρείται ως η πιο έγκυρη, και η Μαθηματική, η οποία βασίζεται σε εξισώσεις παλινδρόμησης. Ο στόχος της παρούσας έρευνας, είναι διττός: αφενός να καλύψει τα κενά στη γνώση μας για το ανάστημα των αρχαίων Ελλήνων, και αφετέρου, να παρουσιάσει νέες μεθοδολογικές προσεγγίσεις. Το οστεολογικό υλικό που χρησιμοποιείται, αποτελείται συνολικά από 1060 σκελετούς. Τα ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά και οι διαστάσεις των οστών 599 ατόμων (296 άνδρες, 303 γυναίκες) μελετήθηκαν και καταγράφηκαν από τη συγγραφέα της παρούσας διατριβής (1η ομάδα δεδομένων: Ancient Greek series). Επιπλέον, σε 461 σκελετούς (270 άνδρες, 191 γυναίκες) τα δεδομένα συλλέχθηκαν από προϋπάρχουσες δημοσιευμένες ανθρωπολογικές μελέτες (2η ομάδα δεδομένων: Anthropometric Data Collected from Literature dataset). Το παρόν ανθρωπολογικό υλικό προέρχεται από πολλούς σημαντικούς και αρχαιολογικά «σταθερούς» οικισμούς της αρχαίας Ελλάδας και χρονολογείται από τη Μεσολιθική Εποχή έως και την πρώιμη Βυζαντινή περίοδο. Από το παραπάνω δείγμα, 129 σχεδόν τέλεια διατηρημένοι σκελετοί, συνιστούν το δείγμα αναφοράς. Για πρώτη φορά δημιουργούνται εξισώσεις παλινδρόμησης υπολογισμού του αναστήματος για τους αρχαίους Έλληνες ενώ η εφαρμογή τους σε διαφορετικά πληθυσμιακά δείγματα, αποδεικνύεται επίσης αρκετά ικανοποιητική. Επιπροσθέτως, η σύγκριση μεταξύ των εξισώσεων παλινδρόμησης που βασίζονται στη μέθοδο των ελαχίστων τετραγώνων (OLS) και σε αυτές που προκύπτουν από την ελάττωση του κύριου άξονα (RMA) αποδεικνύουν ότι οι πρώτες μπορούν να παράξουν ελαφρώς καλύτερα αποτελέσματα. Τέλος, η παρούσα μελέτη εισάγει μια καινοτόμο και πρωτοπόρα μέθοδο για την σύγκριση των ανθρωπομετρικών χαρακτηριστικών τόσο μεταξύ των ατόμων όσο και των πληθυσμών, τον Λογαριθμικό Δείκτη Ανθρώπινου Αναστήματος (LHSI).Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, το ενήλικο ανάστημα κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Αρχαιότητας κυμαινόταν κατά μέσο όρο από 159.7 εκ. έως και 170.6 εκ. στους άνδρες, και από 153.4 εκ. έως και 160.4 εκ. στις γυναίκες. Επιπλέον, παρατηρούνται τέσσερα βασικά μοτίβα: η αυξητική τάση του ύψους των ανδρών από τη Νεολιθική στην Εποχή του Χαλκού, η σταδιακή αύξησή του και στα δύο φύλα κατά τη διάρκεια της πρώιμης εποχής Σιδήρου και τους Αρχαϊκούς/Κλασσικούς αιώνες, η ραγδαία μείωσή του κατά την Ελληνιστική περίοδο, και η ανοδική του πορεία από του Ρωμαϊκούς χρόνους και ύστερα. Σύμφωνα με την παγκόσμια βιβλιογραφία παρόμοιες τάσεις κατά τη διάρκεια της αρχαιότητας εντοπίζονται και στους γειτονικούς πληθυσμούς της Ευρώπης.