Σύγχρονη θεωρία θεσμών: οικονομικές και κοινωνιολογικές προσεγγίσεις στη φύση και το θεσμικό πλαίσιο της ανώνυμης εταιρείας

Abstract

The scope of this doctoral dissertation is twofold: first, to identify the underlying economic causes for the emergence of the institution of “société anonyme” (corporation) as the dominant legal form of large business enterprises; secondly, to analyze the multi-layered relationship between corporations and the societies where the former are established and exercise their activities, through the lens of the contemporary institutional theory. The study is divided into five chapters. In the 1st chapter, the institution of “société anonyme” is presented and explicated; concurrenty, we examine the perspectives of the classical theorists in economics and sociology on the aforementioned institution; furthermore, the conceptual and methodological framework of the contemporary institutional theory is analyzed. Chapter 2 is focused on the “economic nature" of the société anonyme. An economic analysis of the basic characteristics of this institution is conducted, within the theoretical framework of the institutional theory of the firm. Subsequently, we thoroughly examine the seminal “nexus of contracts” theory, that’s grounded on the main findings of neo-institutional microeconomics and constitutes the dominant model of analysis of the société anonyme, in the modern economic literature. The highly influential neo-institutional theory of "regulatory competition in corporate law" is also analyzed. In the 3rd chapter, the main institutional theories on the “social nature" of the modern corporation -i.e. its distinctive role as a social institution and bearer of social responsibility- are presented and critically evaluated. In the 4th chapter of the dissertation, the concept of the “company’s interest” is assessed from an economic, as well as a sociological, angle. In the 5th, and final, chapter, the key approaches of “institutional” economics and “institutional” sociology to the organizational aspects of corporate governance, its systems, its mechanisms and its basic principles are critically examined. The dissertation ends with a comprehensive summary of its findings.

Ο ερευνητικός στόχος της παρούσης διδακτορικής διατριβής είναι διττός: εν πρώτοις, να ανιχνεύσει τα οικονομικά αίτια ανάδειξης του θεσμού της ανώνυμης εταιρείας (α.ε.), σε κορυφαία εταιρική μορφή οργάνωσης των μεγάλων επιχειρήσεων· εξ ετέρου, να αναλύσει την πολυεπίπεδη σχέση των α.ε. με τις κοινωνίες, εντός των οποίων ιδρύονται και ασκούν την επιχειρηματική τους δραστηριότητα, υπό το πρίσμα της σύγχρονης θεωρίας των θεσμών. Η μελέτη διαιρείται σε πέντε κεφάλαια. Στο 1ο κεφάλαιο παρουσιάζεται, εισαγωγικά, ο θεσμός της α.ε., παρατίθενται οι απόψεις των κυρίων εκπροσώπων της κλασικής οικονομικής και κοινωνιολογικής σκέψης αναφορικώς με τη συγκεκριμένη εταιρική μορφή και αναλύεται το εννοιολογικό και μεθοδολογικό υπόβαθρο της σύγχρονης θεωρίας των θεσμών. Στο 2ο κεφάλαιο διερευνάται η «οικονομική φύση» του θεσμού της α.ε. . Αρχικώς, επιχειρείται η οικονομική ανάλυση των βασικών χαρακτηριστικών της συγκεκριμένης εταιρικής μορφής υπό το πρίσμα της νεο-θεσμικής θεωρίας περί επιχείρησης. Ακολούθως, εξετάζεται διεξοδικά η ιδιαιτέρως διαδεδομένη θεωρία περί «δέσμης συμβάσεων», η οποία υποβαραθρώνεται στα κύρια πορίσματα της νεο-θεσμικής μικροοικονομικής και συνιστά, σήμερα, το δεσπόζον μοντέλο ανάλυσης της α.ε. στη σύγχρονη οικονομική βιβλιογραφία. Αναλύεται, επίσης, η, ιδιαιτέρως επιδραστική, νεο-θεσμική θεωρία περί «ανταγωνισμού των εταιρικών δικαίων». Στο 3ο κεφάλαιο εκτίθενται και αξιολογούνται οι βασικότερες θεσμoλογικές θεωρήσεις σχετικώς με την «κοινωνική φύση» της σύγχρονης α.ε., δηλαδή, την εξέχουσα ιδιότητα της τελευταίας ως σημαίνοντος κοινωνικού θεσμού και φορέως κοινωνικής ευθύνης. Στο 4ο κεφάλαιο της μελέτης αναλύεται, ενδελεχώς, η έννοια του εταιρικού συμφέροντος υπό οικονομική και κοινωνιολογική έποψη. Στο 5ο, και τελευταίο, κεφάλαιο μελετώνται οι κυριότερες προσεγγίσεις της «θεσμικής» οικονομολογίας αλλά και της «θεσμικής» κοινωνιολογίας προς τις οργανωτικές πτυχές της εταιρικής διακυβέρνησης, τα συστήματα, τους επιμέρους μηχανισμούς της και τις βασικές της αρχές. Η μελέτη ολοκληρώνεται με συνοπτική αναφορά στα πορίσματά της.