Διερεύνηση της μεταγνωσιακής λειτουργίας και της εναισθησίας στις διαταραχές πρόσληψης τροφής

Abstract

The present study aimed to investigate the complex role of dysfunctional metacognitive beliefs, self-reflectivity, delusionality and clinical insight in Eating Disorders (ED), their inter-relationships and their possible association with both specific and comorbid symptoms. The Metacognitive Questionnaire - MCQ-30, the Self-Reflection and Insight Scale -SRIS, the Interview based Schedule for the Assessment of Insight in Eating Disorders - SAI-ED, the Brown Assessment of Beliefs Scale - BABS, the Eating Disorder Examination Questionnaire - EDE-Q, the Hospital and Anxiety and Depression Scale - HADS and the Maudsley Obsessive-Compulsive Inventory - MOCI were used to assess 44 female patients with Anorexia Nervosa (AN), 50 female patients with Bulimia Nervosa and 37 healthy female controls.Patients with AN and BN featured higher scores of dysfunctional metacognitive beliefs, which were positively correlated with both specific symptoms of eating disorders and the comorbid symptoms of anxiety, depression, and obsessionnality. More specifically, both AN and BN patients featured higher scores than healthy controls on the overall MCQ-30 score, and on the subscales of positive beliefs about worry, negative beliefs about uncontrollability and danger, and need to control thoughts. Patients with AN also featured higher scores on the cognitive self-consciousness subscale. Negative beliefs about uncontrollability and danger and need to control thoughts featured the strongest positive correlations with ED and comorbid symptoms. In regression analyzes, dysfunctional metacognitive beliefs predicted 21%, 38%, 25%, and 28% of variance in the overall EDE-Q, HADS-Anxiety, HADS-Depression, and MOCI scores, respectively. Mediation analyses have shown that comorbid symptomatology does not mediate the relationship between dysfunctional metacognitive beliefs and specific symptoms of ED. Consequently, dysfunctions in metacognitive beliefs may reflect a common, trans-diagnostic pathway in EDs towards a wide range of symptoms.Regarding the correlations between other metacognitive factors and clinical symptoms, insight was found to be statistically significantly positively correlated to food concern, overall EDE-Q score, and comorbid symptoms of anxiety, depression, and obsessionnality. Insight was found to be statistically significantly positively correlated with dysfunctional metacognitive beliefs such as negative beliefs about uncontrollability and danger, need to control thoughts, positive beliefs about worry and cognitive confidence. These results suggest that self-insight in patients with EDs probably reflects their tendency to overestimate their own rather intense and rigid monitoring of their internal condition. In contrast, there was a statistically significant negative correlation between self-reflection and dysfunctional cognitive beliefs, such as cognitive self-consciousness, negative beliefs about uncontrollability and danger and need to control thoughts, findings that imply that ED patients are capable of engaging in healthy self-reflection processes. Only some of AN patients and none of BN patients were categorized as having delusional beliefs. In particular, the group of restrictive-type AN showed higher frequency of delusional beliefs (33.33%) than patients with binge-purging, type of AN (13.04%). In all subgroups of patients there were patients who were categorized as having poor insight. In AN patients, delusionality was found to be statistically significantly positively correlated with food restriction, while in patients with BN it was found to be statistically significantly positively correlated with concern about body shape, concern about body weight, and overall EDE-Q score, as well as with comorbid symptomatology, i.e. anxiety, depression and obsessionnality. On the contrary, clinical insight was found to be statistically significantly negatively correlated with food restriction in patients with AN, while in patients with BN it was found to be statistically significantly negatively correlated with body shape concern, body weight concern, overall EDE-Q score, and obsessionnality. A statistically significant negative correlation was observed between delusionality and clinical insight in ED patients. The above findings confirm the importance of regular evaluation of these parameters in clinical practice. Therefore, the therapists’ attitude, the therapeutic relationship and the treatment itself should approach potential insight deficits for a suitable therapeutic alliance to be gradually built. In the BN sample, delusionality was also found to be statistically significantly positively correlated with dysfunctional metacognitive beliefs and in particular negative beliefs about uncontrollability and danger, need to control thoughts and cognitive confidence (lack of). On the contrary, dysfunctional metacognitive beliefs about negative beliefs about uncontrollability and danger and need to control thoughts were statistically significantly negatively associated with clinical insight subscales, namely disorder awareness, symptoms awareness, and treatment compliance.

Η παρούσα μελέτη αποσκοπούσε στη διερεύνηση του σύνθετου ρόλου των δυσλειτουργικών μεταγνωσιακών πεποιθήσεων, της αναστοχαστικότητας, της παραληρητικότητας και της εναισθησίας στις Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής (ΔΠΤ), των μεταξύ τους σχέσεων και των πιθανών συσχετίσεών τους τόσο με ειδικά όσο και με συνοδά συμπτώματα. Το Ερωτηματολόγιο για τις Μεταγνωσίες (Metacognitive Questionnaire-30, MCQ-30), η κλίμακα για την εκτίμηση της αναστοχαστικότητας και της αυτεπίγνωσης (Self-Reflection and Insight Scale-SRIS), η Συνέντευξη για την Εκτίμηση της Εναισθησίας στις Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής (Interview based Schedule for the Assessment of Insight in Eating Disorders), η Κλίμακα Εκτίμησης των Πεποιθήσεων Brown (Brown Assessment of Beliefs Scale, BABS), το Ερωτηματολόγιο για την Εξέταση των Διατροφικών Διαταραχών (Eating Disorder Examination Questionnaire, EDE-Q), η Νοσοκομειακή Κλίμακας Άγχους και Κατάθλιψης (Hospital Anxiety and Depression Scale, HADS) και η Κλίμακα Ιδεοψυχαναγκαστικών Συμπτωμάτων (Maudsley Obsessive-Compulsive Inventory - MOCI) χρησιμοποιήθηκαν για την αξιολόγηση 44 γυναικών ασθενών με Ψυχογενή Ανορεξία (ΨΑ), 50 γυναικών ασθενών με Ψυχογενή Βουλιμία (ΨΒ) και 37 γυναικών υγιών μαρτύρων. Οι ασθενείς με ΨΑ και ΨΒ παρουσίασαν υψηλότερες βαθμολογίες δυσλειτουργικών μεταγνωσιακών πεπoιθήσεων, οι οποίες συσχετίζονταν θετικά τόσο με τα ειδικά συμπτώματα των διατροφικών διαταραχών όσο και τα συνοδά συμπτώματα άγχους, κατάθλιψης και ψυχαναγκαστικότητας. Τόσο οι ασθενείς με ΨΑ όσο και εκείνοι με ΨΒ παρουσίασαν υψηλότερες βαθμολογίες από τους υγιείς μάρτυρες στη συνολική βαθμολογία της κλίμακας MCQ-30, και στις υποκλίμακες θετικές πεποιθήσεις σχετικές με την ανησυχία, αρνητικές πεποιθήσεις σχετικά με την απώλεια ελέγχου και τον κίνδυνο που η ανησυχία συνεπάγεται και ανάγκη για έλεγχο της σκέψης. Οι ασθενείς με ΨΑ επιπλέον εμφάνισαν υψηλότερη βαθμολογία από τις υγιείς μάρτυρες στη βαθμολογία της υποκλίμακας νοητική αυτοσυνείδηση. Οι αρνητικές πεποιθήσεις σχετικά με την απώλεια ελέγχου και τον κίνδυνο που η ανησυχία συνεπάγεται και ανάγκη για έλεγχο της σκέψης εμφάνισαν τις ισχυρότερες θετικές συσχετίσεις με τα ειδικά συμπτώματα των διατροφικών διαταραχών και τη συνοδό συμπτωματολογία άγχους, κατάθλιψης και ψυχαναγκαστικότητας. Σε αναλύσεις παλινδρόμησης οι δυσλειτουργικές μεταγνωσιακές πεποιθήσεις προέβλεπαν το 21%, 38%, 25% και 28% της διακύμανσης στις συνολικές βαθμολογίες των EDE-Q, HADS-Anxiety, HADS-Depression και MOCI, αντίστοιχα. Οι αναλύσεις διαμεσολάβησης ανέδειξαν πως η συνοδός συμπτωματολογία δεν διαμεσολαβεί τη σχέση μεταξύ δυσλειτουργικών μεταγνωσιακών πεποιθήσεων και ειδικών συμπτωμάτων των ΔΠΤ. Κατά συνέπεια, οι δυσλειτουργίες στις μεταγνωσιακές πεποιθήσεις μπορεί να αντικατοπτρίζουν ένα κοινό, δια-διαγνωστικό μονοπάτι στην ΨΑ και ΨΒ προς ένα ευρύ φάσμα συμπτωμάτων σε ασθενείς με ΔΠΤ. Σε ό,τι αφορά τις συσχετίσεις μεταξύ άλλων μεταγνωσιακών παραγόντων και των κλινικών συμπτωμάτων, η αυτεπίγνωση βρέθηκε να σχετίζεται στατιστικά σημαντικά θετικά με την ανησυχία για την τροφή, τη συνολική βαθμολογία EDE-Q και τη συνοδό συμπτωματολογία άγχους, κατάθλιψης και ψυχαναγκαστικότητας. Η αυτεπίγνωση βρέθηκε να σχετίζεται στατιστικά σημαντικά θετικά και με δυσλειτουργικές μεταγνωσιακές πεποιθήσεις όπως αρνητικές πεποιθήσεις σχετικά με την απώλεια ελέγχου και τον κίνδυνο που η ανησυχία συνεπάγεται, ανάγκη για έλεγχο της σκέψης, θετικές πεποιθήσεις σχετικές με την ανησυχία, και νοητική αυτοπεποίθηση. Τα αποτελέσματα αυτά υποδυκνείουν πως η αυτεπίγνωση στις ασθενείς με ΔΠΤ, πιθανώς αντανακλά την τάση τους τείνουν να υπερεκτιμούν τη δική τους μάλλον στενή και άκαμπτη παρακολούθηση της εσωτερικής τους κατάστασης. Αντιθέτως, υπήρξε στατιστικά σημαντικά αρνητική συσχέτιση μεταξύ της αναστοχαστικότητας και των δυσλειτουργικών μεταγνωσιακών πεποιθήσεων νοητική αυτοσυνείδηση, ανάγκη για έλεγχο της σκέψης και αρνητικές πεποιθήσεις σχετικά με την απώλεια ελέγχου και τον κίνδυνο που η ανησυχία συνεπάγεται, εύρημα που υποδυκνείει πως οι ασθενείς με ΔΠΤ είναι ικανές για εμπλοκή σε υγιείς αναστοχαστικές διαδικασίες. Μόνο ορισμένες ασθενείς με ψυχογενή ανορεξία και όχι οι ασθενείς με ψυχογενή βουλιμία κατηγοριοποιήθηκαν ως έχουσες παραληρητικές πεποιθήσεις. Ειδικότερα, η ομάδα της ψυχογενούς ανορεξίας περιοριστικού τύπου, ΨΑ-Π εμφάνισε σε μεγαλύτερη συχνότητα παραληρητικές πεποιθήσεις (33,33%) από τις ασθενείς με υπερφαγικού / καθαρτικού τύπου ψυχογενή ανορεξία, ΨΑ-ΥΚ (13,04%). Σε όλες τις υποομάδες ασθενών υπήρξαν ασθενείς που κατηγοριοποιήθηκαν ως έχουσες πτωχή εναισθησία. Ο βαθμός παραληρητικότητας στις ασθενείς με ΨΑ βρέθηκε να συσχετίζεται στατιστικά σημαντικά θετικά με τον Περιορισμό της τροφής, ενώ στις ασθενείς με ΨΒ βρέθηκε να συσχετίζεται στατιστικά σημαντικά θετικά με την Ανησυχία για το σχήμα σώματος, Ανησυχία για το βάρος σώματος, τη συνολική βαθμολογία EDE-Q και τη συνοδό συμπτωματολογία, δηλαδή άγχος, κατάθλιψη και ψυχαναγκαστικότητα. Η κλινική εναισθησία στις ασθενείς με ΨΑ βρέθηκε να συσχετίζεται στατιστικά σημαντικά αρνητικά με τον περιορισμό της τροφής, ενώ στις ασθενείς με ΨΒ η κλινική εναισθησία βρέθηκε να συσχετίζεται στατιστικά σημαντικά αρνητικά με την ανησυχία για το σχήμα σώματος, την ανησυχία για το βάρος σώματος, τη συνολική βαθμολογία EDE-Q, και την ψυχαναγκαστικότητα. Παρατηρήθηκε ισχυρή στατιστικά σημαντική αρνητική συσχέτιση μεταξύ του βαθμού παραληρητικότητας και της κλινικής εναισθησίας στις ασθενείς με ΔΠΤ. Τα ανωτέρω ευρήματα επιβεβαιώνουν τη σημασία της αξιολόγησης των παραμέτρων αυτών στην κλινική πρακτική. Κατά συνέπεια, η ίδια η στάση του θεραπευτή, η θεραπευτική σχέση αλλά και η ίδια η θεραπεία θα πρέπει να προσεγγίσει τα ελλείμματα εναισθησίας ώστε να οικοδομηθεί σταδιακά μία κατάλληλη θεραπευτική συμμαχία. Στην ομάδα ασθενών με ΨΒ στατιστικά σημαντικές θετικές συσχετίσεις παρατηρήθηκαν μεταξύ του βαθμού παραληρητικότητας με δυσλειτουργικές μεταγνωσιακές πεποιθήσεις και ειδικότερα τις αρνητικές πεποιθήσεις σχετικά με την απώλεια ελέγχου και τον κίνδυνο που η ανησυχία συνεπάγεται, την ανάγκη για έλεγχο της σκέψης και τη νοητική αυτοπεποίθηση. Αντιθέτως, οι δυσλειτουργικές μεταγνωσιακές πεποιθήσεις ανησυχία σχετικά με την απώλεια ελέγχου και τον κίνδυνο που η ανησυχία συνεπάγεται και η ανάγκη για έλεγχο της σκέψης σχετίζονταν στατιστικά σημαντικά αρνητικά με την επίγνωση του νοσηρού, την επίγνωση συμπτωμάτων και τη συμμόρφωση με τη θεραπεία.