Έννοιες, υποκείμενες θεωρίες και κατηγοριοποιήσεις δεξιοτήτων: προς μια συνθετική τυπολογία των δεξιοτήτων για την εργασία

Abstract

The field of reference of the doctoral thesis is skills. The specific objects of research are (a) the presentation and analysis of the changing content as well as the evolution of the concept of skill in combination with the priorities of the relevant public policies, (b) the examination of the most important theoretical generalizations on which the academic research and the modern skills policies are based; and (c) the construction and presentation of an integrated classification of different types of skills, in a way that forms both a general model of skills typology and a tool for empirical research and assessment of the skills’ needs at the level of the occupation/profession or work position. The main objectives of the research are: -The understanding of the variations and implications of the different -and constantly changing- meanings of the concept of skills. -The making of key comments concerning the main determinants of skill policies. -The presentation and interpretation of the most widespread theoretical approaches that affect both the formulation of skill policies and the classification of different types of skills within the specific groups of similar skills. -The highlighting of the importance, usefulness, specificity as well as the limitations and difficulties in constructing a typology of skills. -The presentation and interpretation of the nature, the structure and the content of the most important existing skill typologies. -The construction and documentation of a comprehensive and inclusive typology of skills that are considered necessary for the workplace. The doctoral thesis consists of six chapters: two introductory chapters (introduction and methodological issues as well as the formulation of the research questions), three chapters that constitute the heart of the research, the main analysis and the evolution of argumentation, and finally a chapter with the concluding remarks. It follows the bibliography and an appendix including documentation materials mostly of the empirical part of the research. Specifically, the introductory chapter identifies the main subject and the objectives of the research, the criteria for the selection of the topic under investigation and the importance of researching the topic. It refers also to the contribution of the doctoral thesis to the academic dialogue and presents an outline of the main aspects of the issue. In the chapter that follows the introduction, the research axes and the specific research focuses that navigated the research are developed and the methodological assumptions are formulated. In particular the main methodological options consisted of a combination of literature review, content analysis of basic texts and empirical research (interviews, focus groups). It follows the chapter "On the concept of skill and its political manipulation" where two topics are developed in respective subsections. The first concerns the understanding of the meaning of the concept of skill, its historical development, the definitions proposed for the concept, but also the ambiguity in its conceptual boundaries as well as its relations with relevant key notions. Finally, the first section of the chapter includes the presentation of Francis Green’s multidimensional definition of the concept of skill. The second section is directly related to the definition of skill and concerns the basic determinants of skill strategies within the political context of the European Union. It also analyses some of the most emblematic texts of international organizations such as OECD an ILO on skills policies. The logic of the argumentation is to establish a connection between some of the contemporary nuances of the concept of skill with its current political manipulation, that is, to combine the meaning with the use of the concept of skill, as expressed in the official documents regarding skills strategies. This chapter, therefore, deals with the concept and the basic lines of skills policies, as distinct fields of research, but also in their relevance. Next chapter, entitled "Theoretical approaches to skills" seeks the theoretical starting points of the current interest in skills in order to deepen upon the meaning of the concept of skills and succeed a better understanding of the dominant skill policies. It mainly examines how major scientific areas (Economic Theory, Sociology, Political Science and Educational - Learning Theories) have perceived and addressed the issue of skills. In addition, the aim of the chapter is to examine specific social theories related to skills by presenting the main phases of their development, the relationships among each other as well as the theoretical and ideological convergences and divergences. This chapter therefore tries to "illuminate" the current meanings and dimensions of the concept of skill, and its use in the fields of educational and employment policies by exposing its theoretical genealogy. The chapter entitled "Skills classifications: Towards a typology of the skills needed for the workplace and the construction of a skill diagnosis tool" seeks to be the main result of the doctoral thesis. Given the theoretically diverse, ideologically charged, and economically and politically critical nature of the scientific dialogue as well as the policies for skills development, and skills activation, analyzed in previous chapters, an overview of the most widespread skill classifications is presented. The presentation of important existing classifications of skills is considered to be a necessary starting point for constructing and documenting a detailed and inclusive typology of skills. This "skill mixture" will categorize the basic different types of skills in a coherent sequence of distinct “families” of similar skills and it will propose different levels and criteria for exploration, analysis and evaluation of every separate skill. The intersection of the proposed skill typology with the sets of skill assessment questions (evaluation descriptors) provides a ready for implementation skill diagnosis tool at the level of occupation / profession or job position. Finally, the chapter of the concluding remarks summarizes the findings of the whole research in direct correlation with the initial questions and investigated topics, and codifies the overall results of the research.

Το πεδίο αναφοράς της διδακτορικής διατριβής είναι οι δεξιότητες. Εντός της εν λόγω ερευνητικής περιοχής, τα συγκεκριμένα αντικείμενα έρευνας είναι (α) η παρουσίαση και ανάλυση του μεταβαλλόμενου περιεχόμενου και της διαχρονικής εξέλιξης της έννοιας της δεξιότητας σε συνδυασμό με τις κυριότερες πολιτικές προτεραιότητες, (β) η εξέταση των βασικών θεωριών στις οποίες θεμελιώνονται η έρευνα και οι σύγχρονες πολιτικές δεξιοτήτων και (γ) η κατασκευή και παρουσίαση μιας συνθετικής κατηγοριοποίησης των διαφορετικών ειδών δεξιοτήτων, με τρόπο που να συγκροτεί αφενός ένα γενικό υπόδειγμα τυπολογίας δεξιοτήτων, αφετέρου ένα εργαλείο πρακτικής διερεύνησης και καταγραφής των αναγκαίων δεξιοτήτων σε επίπεδο επαγγέλματος. Σε αυτό το πλαίσιο βασικοί στόχοι της έρευνας αποτελούν: -Η κατανόηση των διακυμάνσεων και των συνεπαγωγών από τις διαφορετικές και διαχρονικά μεταβαλλόμενες νοηματοδοτήσεις της έννοιας των δεξιοτήτων. -Η διατύπωση ζωτικών επισημάνσεων για τις κύριες ορίζουσες των πολιτικών δεξιοτήτων. -Η παρουσίαση και ερμηνεία των βασικών θεωρητικών προσεγγίσεων ανά επιστημονικό πεδίο που επηρεάζουν αφενός το σχεδιασμό των πολιτικών δεξιοτήτων, αφετέρου την κατηγοριοποίηση των διαφόρων ειδών δεξιοτήτων σε ομοειδείς ομάδες. -Η ανάδειξη της σημασίας, χρησιμότητας, ιδιαιτερότητας, αλλά και των περιορισμών και δυσκολιών ως προς την κατασκευή μιας τυπολογίας δεξιοτήτων. -Η ερμηνεία της αρχιτεκτονικής, του χαρακτήρα και του περιεχομένου των πιο σημαντικών υφιστάμενων τυπολογιών δεξιοτήτων. -Η κατασκευή και τεκμηρίωση μιας περιεκτικής και ολοκληρωμένης τυπολογίας των διαφορετικών ειδών δεξιοτήτων που θεωρούνται αναγκαίες για την εργασία καθώς και ενός εργαλείου διάγνωσης και αξιολόγησης δεξιοτήτων. Η διατριβή αποτελείται από έξι κεφάλαια: δύο εισαγωγικά κεφάλαια (εισαγωγή και μεθοδολογία – ερωτήματα έρευνας), τρία κεφάλαια που αποτελούν την καθαυτό έρευνα, και το κεφάλαιο με τις συμπερασματικές επισημάνσεις. Ακολουθούν οι βιβλιογραφικές αναφορές και παράρτημα που περιλαμβάνει υλικά τεκμηρίωσης του εμπειρικού μέρους της έρευνας. Συγκεκριμένα, στο κεφάλαιο της εισαγωγής προσδιορίζονται το αντικείμενο και οι στόχοι της έρευνας, τα κριτήρια επιλογής, η σκοπιμότητα και η σημασία διερεύνησης του θέματος, γίνεται αναφορά στην συμβολή της διδακτορικής εργασίας στον ακαδημαϊκό διάλογο και παρουσιάζεται μια πρώτη οριοθέτηση των βασικών πτυχών του υπό έρευνα θέματος. Στο κεφάλαιο που ακολουθεί την εισαγωγή, αναπτύσσονται οι ερευνητικοί άξονες και τα επιμέρους ερευνητικά επίκεντρα που πλοήγησαν την έρευνα και διατυπώνονται οι μεθοδολογικές παραδοχές και επιλογές, δηλαδή ο συνδυασμός βιβλιογραφικής επισκόπησης, ανάλυσης περιεχομένου βασικών κειμένων και εμπειρικής διερεύνησης, η οποία υλοποιήθηκε μέσω συνεντεύξεων, εργαστηρίων διαλόγου και συμμετοχικής παρατήρησης ομάδων εστιασμένης συζήτησης (focus groups). Ακολουθεί το κεφάλαιο «Για την έννοια της δεξιότητας και τον πολιτικό χειρισμό της» όπου αναπτύσσονται δύο θέματα σε αντίστοιχες υποενότητες. Το πρώτο αφορά στην κατανόηση της έννοιας των δεξιοτήτων, την ιστορική της εξέλιξη, τους ορισμούς που προτείνονται για τη δεξιότητα, αλλά και την ασάφεια στα εννοιολογικά της όρια, όπως και τις συνάψεις της με πεδία και θέματα που την οριοθετούν. Η πρώτη ενότητα του κεφαλαίου κλείνει με την παρουσίαση μιας πολυδιάστατης νοηματοδότησης της έννοιας της δεξιότητας εκ μέρους του Francis Green. Η δεύτερη ενότητα του κεφαλαίου συνδέεται άμεσα με τον ορισμό της δεξιότητας και αφορά τις βασικές ορίζουσες των πολιτικών δεξιοτήτων στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και στη βάση εμβληματικών παρεμβάσεων και κειμένων διεθνών οργανισμών. Η λογική της ανάπτυξης του επιχειρήματος είναι να συνδέσει τις σύγχρονες αποχρώσεις της έννοιας της δεξιότητας με τον τρέχοντα πολιτικό χειρισμό της, δηλαδή να συνδυάσει το νόημα με τις χρήσεις της έννοιας της δεξιότητας, όπως εκφράζεται στις επίσημες διακηρύξεις των στρατηγικών δεξιοτήτων. Το εν λόγω κεφάλαιο, συνεπώς, πραγματεύεται την έννοια και τις βασικές γραμμές των πολιτικών δεξιοτήτων, διακριτά, αλλά και στη μεταξύ τους συνάφεια. Το επόμενο κεφάλαιο, με τίτλο «Θεωρητικές προσεγγίσεις σχετικά με τις δεξιότητες», προκειμένου να εμβαθύνει στο νόημα της έννοιας και των πολιτικών δεξιοτήτων αναζητά τις θεωρητικές αφετηρίες του τρέχοντος ενδιαφέροντος για τις δεξιότητες. Εξετάζει πως έχουν αντιληφθεί και θεματοποιήσει τις δεξιότητες τέσσερεις μείζονες επιστημονικές περιοχές: η Οικονομική θεωρία, η Κοινωνιολογία, η Πολιτική επιστήμη και οι Εκπαιδευτικές θεωρίες - Θεωρίες μάθησης. Επιπλέον, επιδίωξη του κεφαλαίου είναι να εξετάσει τις σχετικές με τις δεξιότητες θεωρητικές αφαιρέσεις στην διαχρονική τους συγκρότηση και στην μεταξύ τους συσχέτιση, αναδεικνύοντας βασικές θεωρητικές και ιδεολογικές συγκλίσεις και αποκλίσεις. Το εν λόγω κεφάλαιο συνεπώς προσπαθεί να «φωτίσει» τη σύγχρονη έννοια της δεξιότητας και την χρήση της στα πεδία των πολιτικών εκπαίδευσης και απασχόλησης, εκθέτοντας τη θεωρητική γενεαλογία της. Το κεφάλαιο με τίτλο «Κατηγοριοποιήσεις δεξιοτήτων: Πρόταση για μια τυπολογία των αναγκαίων για την εργασία δεξιοτήτων και ένα εργαλείο διάγνωσης δεξιοτήτων» επιδιώκει να αποτελέσει το κυριότερο αποτέλεσμα της διδακτορικής διατριβής. Δεδομένου ότι έχουν, στα προηγούμενα κεφάλαια, παρουσιαστεί ο θεωρητικά πολυσήμαντος, ιδεολογικά φορτισμένος και οικονομικά και πολιτικά κρίσιμος χαρακτήρας του επιστημονικού διαλόγου για τις δεξιότητες καθώς και των πολιτικών ανάπτυξης και ενεργοποίησης των δεξιοτήτων, επιχειρείται μια επισκόπηση των πιο διαδεδομένων κατηγοριοποιήσεων των δεξιοτήτων με σκοπό να κατασκευαστεί, να τεκμηριωθεί και να προταθεί μια αναλυτική και περιεκτική τυπολογία των αναγκαίων για την εργασία δεξιοτήτων («μείγμα δεξιοτήτων»), η οποία αφενός θα κατηγοριοποιεί σε μια συνεκτική ακολουθία διαφορετικών «οικογενειών» συναφών δεξιοτήτων όλες τις μεμονωμένες δεξιότητες, αφετέρου θα προτείνει επίπεδα και κριτήρια διερεύνησης, ανάλυσης και αξιολόγησής τους. H διασταύρωση της προτεινόμενης κατηγοριοποίησης δεξιοτήτων με τις δέσμες ερωτήσεων αποτίμησης των δεξιοτήτων αποδίδει ένα πρακτικό ερευνητικό εργαλείο ικανό να συμβάλλει στην καταγραφή των υφιστάμενων και την πρόγνωση των αναδυόμενων και μελλοντικών δεξιοτήτων ανά επάγγελμα ή θέση εργασίας. Τέλος, στο κεφάλαιο των συμπερασμάτων συνοψίζονται τα επιμέρους ευρήματα σε άμεση συσχέτιση με τα ερευνητικά ερωτήματα και κωδικοποιούνται τα συνολικά αποτελέσματα και πορίσματα της έρευνας.