Διερεύνηση των παραγόντων που σχετίζονται με την υγιή γήρανση του ελληνικού πληθυσμού: επιδημιολογική μελέτη

Abstract

Aim: The aim of this thesis was to highlight the determinants of successful aging and to illustrate the pattern of successful aging in people over 50 years old, living in mainland and island part of Greece. Moreover, the aim was to consider the role of the continental environment in comparison to the island environment in shaping the pattern of successful aging, and in particular to assess the role of several factors in shaping the pattern of successful aging. Materials and methods: A harmonized dataset of middle aged and older participants (>50 years old) from the ATTICA (n=1,128) and MEDIS (n=2,221) population-based cross-sectional studies was used. The sample of the study included men (n=1751) and women (n=1598) who do not have chronic medical disease (cardiovascular disease or cancer) and reside in the mainland and 20 islands of Greece. Socio-demographic (age, sex, marital status, education and financial status), anthropometric (weight, height, BMI, waist circumference, waist to height ratio), nutritional (level of adherence to the Mediterranean diet -MedDietScore (range 0-55), alcohol, carbohydrate-, protein-, whole grain-, olive oil-, tea- consumption), clinical (hypertension, diabetes, hypercholesterolemia), psychological (mental health, depression symptomatology), lifestyle (physical activity, smoking and sleep habits) characteristics were measured in both studies and harmonized through standardized procedures. Successful aging was evaluated using a validated Successful Aging Index (SAI, range 0-10) comprising of health-related, social, lifestyle and clinical characteristics. STATA software version 13 was used for all calculations. Results: Successful aging levels were moderate, both for participants from the wider Attica region and for island Greece (3.8 ± 0.8 vs. 2.6 ± 1.4, p<0.001). Of the healthy aging determinants, increased adherence to traditional Mediterranean diet (p<0.001), exclusive use of olive oil as dietary fat (p=0.001) compared to non-use, as well as consumption of key components of the traditional dietary pattern (p<0.001) poultry instead of red meat, fish, dairy, vegetables and fruits, potatoes, whole grains, and moderate alcohol consumption) were positively correlated with SAI, whereas red meat consumption was inversely correlated (all p<0.05). In addition, for an increase of 1g/day in protein intake, an increase of 15.6% was observed in SAI (p<0.001), and in particular plant protein intake (p<0.001). Green versus black tea consumption was positively associated with SAI levels (p<0.001). Significant negative association was observed between sodium intake and SAI (p<0.001). Regarding other habits, people who reported midday nap had 20% higher SAI levels than those who did not (p=0.001), while the ideal total sleep hours for achieving better levels of successful aging were 8.5 hours per day. In all of the above, no significant differences were observed between participants from Attica and the islanders. Conclusions: The adoption of personalized and targeted eating behaviors, close to the Mediterranean diet and traditional lifestyles, can help achieve successful aging, and be a tool in population intervention strategies aimed at a healthy and functional life course.

Σκοπός: Ο σκοπός της συγκεκριμένης διατριβής είναι να αναδειχθούν οι προσδιοριστές υγιούς γήρανσης και να αποτυπωθεί το μοτίβο της σε άτομα >50 ετών, που διαμένουν στην ηπειρωτική και τη νησιωτική Ελλάδα. Επιπλέον να εξετασθεί ο ρόλος του ηπειρωτικού περιβάλλοντος σε σύγκριση με το νησιωτικό στη διαμόρφωση του μοτίβου της υγιούς γήρανσης, και ειδικότερα να αποτιμηθεί ο ρόλος της ο ρόλος διάφορων παραγόντων στη διαμόρφωσή του. Υλικό-Μέθοδος: Χρησιμοποιήθηκε ένα εναρμονισμένο σύνολο δεδομένων από μεσήλικες και μεγαλύτερους συμμετέχοντες (ηλικίας> 50 ετών) από τις μελέτες ΑΤΤΙΚΗ (Ν=1128) και MEDIS (Ν=2221). Το συνολικό δείγμα της μελέτης περιλάμβανε άνδρες (Ν=1751) και γυναίκες (Ν=1598) χωρίς χρόνια νόσο (καρδιαγγειακή νόσο ή καρκίνο) που κατοικούσαν στην ηπειρωτική χώρα και σε 20 νησιά της Ελλάδας. Κοινωνικό-δημογραφικά (ηλικία, φύλο, οικογενειακή κατάσταση, εκπαίδευση και οικονομική κατάσταση), ανθρωπομετρικά (βάρος, ύψος, περιφέρεια μέσης, λόγος περιφέρειας μέσης προς ύψος), διατροφικά (επίπεδο προσκόλλησης στη Μεσογειακή διατροφή- MedDietScore (εύρος 0-55) κατανάλωση αλκοόλ, υδατανθράκων, πρωτεϊνών, προϊόντων ολικής άλεσης, τσαγιού), κλινικά (υπέρταση, διαβήτης, υπερχοληστερολαιμία), ψυχολογικά (ψυχική υγεία, συμπτωματολογία κατάθλιψης) χαρακτηριστικά και χαρακτηριστικά του τρόπου ζωής (σωματική δραστηριότητα, συνήθειες καπνίσματος και ύπνου), μετρήθηκαν και στις δύο μελέτες και εναρμονίστηκαν μέσω τυποποιημένων διαδικασιών. Η υγιής γήρανση αξιολογήθηκε χρησιμοποιώντας έναν επικυρωμένο Δείκτη Υγιούς Γήρανσης (ΔΥΓ, εύρος 0-10) που περιλαμβάνει κλινικά, κοινωνικά χαρακτηριστικά και χαρακτηριστικά του τρόπου ζωής. Η έκδοση λογισμικού STATA 13 χρησιμοποιήθηκε για όλους τους υπολογισμούς. Αποτελέσματα: Τα επίπεδα υγιούς γήρανσης ήταν μέτρια, τόσο για τους συμμετέχοντες από την ευρύτερη περιοχή της Αττικής, όσο και για αυτούς της νησιωτικής Ελλάδας (3,8 ± 0,8 vs. 2,6 ± 1,4, p<0,001). Από τους προσδιοριστές υγιούς γήρανσης, η αυξημένη προσκόλληση στην παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή (p<0.001), η αποκλειστική χρήση ελαιόλαδου ως διαιτητικό λίπος (p=0,001) σε σύγκριση με την μη χρήση, όπως επίσης και η κατανάλωση βασικών συνιστωσών του παραδοσιακού διατροφικού προτύπου (πουλερικών αντί κόκκινου κρέατος, ψαριών, γαλακτοκομικών, λαχανικών και φρούτων, πατάτες, δημητριακά ολικής άλεσης και μέτρια κατανάλωση αλκοόλ) συσχετίστηκαν θετικά με τον ΔΥΓ, ενώ η κατανάλωση κόκκινου κρέατος συσχετίστηκε αντίστροφα (όλα τα p<0,05). Επιπλέον, για αύξηση 1g/ημερησίως στην πρωτεϊνική πρόσληψη, παρατηρήθηκε αύξηση κατά 15,6% στο ΔΥΓ (p<0,001), και ειδικότερα η πρόσληψη φυτικών πρωτεϊνών (p<0,001). Η κατανάλωση πράσινου έναντι μαύρου τσαγιού συσχετίστηκε θετικά με τα επίπεδα ΔΥΓ (p<0,001). Σημαντική αρνητική συσχέτιση παρατηρήθηκε μεταξύ πρόσληψης νατρίου και ΔΥΓ (p<0,001). Όσον αφορά τις λοιπές συνήθειες, άτομα που δήλωσαν μεσημεριανό ύπνο είχαν 20% υψηλότερο επίπεδα ΔΥΓ σε σχέση με άτομα που δε δήλωσαν (p=0,001), ενώ οι ιδανικές συνολικές ώρες ύπνου για την επίτευξη καλύτερων επιπέδων υγιούς γήρανσης ήταν 8,5 ώρες την ημέρα. Σε όλα τα ανωτέρω, δεν παρατηρήθηκαν ουσιαστικές διαφορές μεταξύ των συμμετεχόντων από την Αττική και των νησιωτών. Συμπεράσματα: Η υιοθέτηση εξατομικευμένων και στοχευμένων διατροφικών συμπεριφορών, κοντά στο πρότυπο της Μεσογειακής διατροφής και του παραδοσιακού τρόπου ζωής, μπορούν να συμβάλλουν στην επίτευξη υγιούς γήρανσης, και να αποτελέσουν εργαλείο σε στρατηγικές παρέμβασης στον πληθυσμό που στοχεύουν σε μια υγιή και λειτουργική πορεία ζωής του ατόμου.