Εκτίμηση επιπέδων της παιδικής και προεφηβικής παχυσαρκίας και της αιτιολογίας της σε επίπεδο περιβάλλοντος, διατροφικών συνηθειών και συνηθειών σωματικής δραστηριότητας, σε πανελλαδικό αντιπροσωπευτικό δείγμα του πληθυσμού

Abstract

Objective: In order to provide estimates of overweight (OW) and obesity (OB) among Greekschoolchildren, and the adherence rates to the Mediterranean diet (MD), a nationwide crosssectionalsurvey was performed among fifth and sixth grade students aged 10-12 years old.Another objective of the present PhD thesis was to recognize the most important dietary andphysical activity habits plus parental influences that are associated with childhood OW and OB.Finally, the thesis also aimed to identify total sodium intake, and to investigate possibleassociations of dietary patterns with high blood pressure (BP).Methods: A stratified sampling in 10 regions of the country was applied to voluntarily enroll arepresentative sample of 5000 children. Children's anthropometric and BP measurements wereperformed in their school-setting, and children completed specially designed questionnairesallowing us to assess dietary information and physical activity levels. Parental self-reportedanthropometric values, perceptions, and family environment information were also obtained.The KIDMED index was used to evaluate the degree of adherence to the MD.Results: OW and OB prevalence was 29.5% and 11.7%, respectively. Only 4.3% of the children had an optimal KIDMED score. The most important predictors of childhood OW/OB werebreakfast frequency, daily number of meals and snacks, the frequency of family meals, havingboth TV and PC/Videogame player in the bedroom, and studying hours in weekdays. In the caseof parents, mothers' age, maternal and paternal BMI, and children's BMI misclassification weresignificant predictors of children’s OW/OB. Twenty-three percent of Greek children had sodiumintake which exceeded the 2200 mg per day recommendation. Thirty-four percent of sodiumintake from “hidden” sources came from bread, processed cereals and white cheese. Predictorsof high blood pressure were a pattern mainly characterized by the high consumption of cheeseand red processed meat, being overweight or obese, and breakfast frequency.Conclusions: The prevalence of childhood OW and OB in Greece was very high, exceeding 40%,in conjunction with low adherence rates to the MD. In addition, Greek children had an elevatedsodium intake from “hidden” sources. These findings could guide future interventions or public health initiatives to prevent and confront the childhood obesity epidemic and the problem ofelevated BP levels more efficiently.

Σκοπός-Αντικείμενο: Ο σκοπός της συγκεκριμένης διδακτορικής διατριβής ήταν να εκτιμήσειτα επίπεδα υπέρβαρου και παιδικής παχυσαρκίας στην Ελλάδα σε αντιπροσωπευτικόπανελλαδικό δείγμα μαθητών δημοτικού, ηλικίας 10-12 ετών. Επιπρόσθετοι στόχοι ήταν ηταυτοποίηση των διατροφικών παραγόντων, των συνηθειών του τρόπου ζωής των παιδιών καισωματικής δραστηριότητας, αλλά και της οικογένειας που επηρεάζουν τον επιπολασμό τηςπαιδικής παχυσαρκίας. Επίσης σκοπός ήταν να εκτιμηθεί η συνολική πρόσληψη νατρίου και ναμελετηθούν οι επιδράσεις της στα επίπεδα αρτηριακής πίεσης (ΑΠ).Μεθοδολογία: Η δειγματοληψία ήταν τυχαία και διαστρωματοποιημένη ανά γεωγραφικήπεριοχή (10 περιφέρειες) με σκοπό να μελετηθούν δεδομένα από 5000 παιδιά. Εκτός από τιςανθρωπομετρικές μετρήσεις και τις μετρήσεις ΑΠ που πραγματοποιήθηκαν στα σχολεία, ταπαιδιά συμπλήρωσαν ένα ημι-ποσοτικοποιημένο ερωτηματολόγιο συχνότητας κατανάλωσηςτροφίμων, αλλά και ειδικά σχεδιασμένα ερωτηματολόγια αξιολόγησης διατροφικών-γευματικών συνηθειών και εκτίμησης της σωματικής δραστηριότητας. Ο διεθνής δείκτηςKIDMED χρησιμοποιήθηκε για την αξιολόγηση της εφαρμογής της Μεσογειακής Διατροφής(ΜΔ) από τα παιδιά. Οι γονείς/κηδεμόνες των παιδιών εκτός από τη συγκατάθεσή τους για τηνπραγματοποίηση μετρήσεων στα παιδιά τους κλήθηκαν να συμπληρώσουν ερωτηματολόγιασυλλογής των παρακάτω πληροφοριών: δημογραφικά, ανθρωπομετρικά στοιχεία(αυτοδηλούμενα), κοινωνικο-οικονομικά στοιχεία, αντιλήψεις για τη διατροφή και τοσωματικό βάρος του παιδιού, δεδομένα για την αξιολόγηση του βαθμού εφαρμογής της ΜΔ.Αποτελέσματα: Σύμφωνα με τα κριτήρια του IOTF στο συνολικό Πανελλαδικό δείγμα παιδιώντο ποσοστό υπέρβαρου και παχυσαρκίας ήταν 29,5% και 11,7%, αντίστοιχα. To ποσοστό τωνπαιδιών που είχαν καλή εφαρμογή της ΜΔ ήταν 4,3%. Οι παράγοντες που φάνηκαν ναεπηρεάζουν την πιθανότητα εμφάνισης υπέρβαρου/παχυσαρκίας ήταν η συχνότητακατανάλωσης πρωινού γεύματος, ο συνολικός ημερήσιος αριθμός γευμάτων και μικρο-γευμάτων, η συχνότητα οικογενειακών γευμάτων, η ύπαρξη τηλεόρασης και ηλεκτρονικούυπολογιστή στο υπνοδωμάτιο των παιδιών και οι ώρες μελέτης των μαθημάτων τιςκαθημερινές. Από τα δεδομένα που συλλέχθηκαν από τους γονείς, οι παράγοντες που φάνηκαν να επηρεάζουν την πιθανότητα εμφάνισης υπέρβαρου/παχυσαρκίας ήταν η ηλικίατης μητέρας, ο ΔΜΣ μητέρας και πατέρα και η λανθασμένη αντίληψη-αξιολόγηση για τοσωματικού βάρος του παιδιού. Για το 23% του δείγματος η πρόσληψη διαιτητικού νατρίουξεπερνούσε τα 2200 mg/ημέρα, ενώ το 34% της συνολικής πρόσληψης νατρίου προερχόταναπό "κρυφές" διατροφικές πηγές, όπως το ψωμί, τα επεξεργασμένα δημητριακά, τα λευκά καικίτρινα τυριά. Οι παράγοντες που φάνηκε να συσχετίζονται με τα επίπεδα της ΑΠ των παιδιώνήταν το διατροφικό πρότυπο που χαρακτηριζόταν κυρίως από την υψηλή κατανάλωση τυριώνκαι αλλαντικών κόκκινου κρέατος, η ύπαρξη υπέρβαρου και παχυσαρκίας και η κατανάλωσηπρωινού.Συμπεράσματα: Τα αποτελέσματα της Πανελλαδικής μελέτης δείχνουν ότι το πρόβλημα τηςπαιδικής παχυσαρκίας είναι ιδιαίτερα έντονο και συνδυάζεται με χαμηλή εφαρμογή της ΜΔ.Επιπρόσθετα τα παιδιά είχαν υψηλή πρόσληψη διαιτητικού νατρίου από "κρυφές"διατροφικές πηγές. Τα αποτελέσματα της διατριβής μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τοσχεδιασμό μελλοντικών μελετών παρέμβασης ή για την εφαρμογή προγραμμάτων δημόσιαςυγείας για την πρόληψη ή αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας και του ζητήματος της αυξημένης ΑΠ στην παιδική ηλικία.