Ερμηνευτικό υπόμνημα στα Εφεσιακά του Ξενοφώντα Εφέσιου

Abstract

Although the Ephesiaca of Xenophon of Ephesus is a work that belongs to the canon of the five ancient Greek extant novels, it is characterized by a different literary texture. This novel combines features both from the other four sophistic novels, and from popular narratives. Its unique quality makes the study of Xenophon’s work interesting, as this novel might be representative of a genre with a scanty number of fully presented texts. The aim of the present commentary is to explore the position of Xenophon’s text in ancient Greek fiction. In the first part of this doctoral thesis there is an introduction, in which are discussed some problematic points of the text, such as the author, the date of composition and the epitome theory. Furthermore, there is a brief examination of this novel’s language, style and aspects of rhetorical features. Special emphasis is placed on the study of folk and literary motifs, thematic similarities or connections with other works, as well as on the tragic nuances in the romance. In the introduction it is also analyzed the role of religion in the novel’s plot as a literary tool and its relation to the expectations of the pious readers of the second century. The second part of the present thesis includes the commentary, which focuses mainly on the points discussed in the introduction, the necessary realia for the interpretation and some critical remarks.

Τα Εφεσιακά του Ξενοφώντα ανήκουν στα πέντε ακέραια σωζόμενα αρχαία ελληνικά μυθιστορήματα, ωστόσο παρουσιάζουν μια ιδιάζουσα λογοτεχνική φυσιογνωμία, καθώς συνδυάζουν στοιχεία τόσο των υπόλοιπων τεσσάρων μυθιστορημάτων, όσο και λαϊκότροπων αφηγημάτων. Η μονάδικότητά τους αυτή καθιστά ενδιαφέρουσα τη μελέτη του έργου, επειδή ενδέχεται να αποτελεί αντιπροσωπευτικότατο δείγμα ενός είδους που χαρακτηρίζεται από τον μικρό αριθμό ακέραια διατηρημένων κειμένων. Στόχος του παρόντος ερμηνευτικού υπομνήματος είναι η ανάδειξη της ιδιαίτερης θέσης που έχει το μυθιστόρημα του Ξενοφώντα Εφέσιου στην αρχαία ελληνική λογοτεχνία. Στο πρώτο μέρος της διδακτορικής διατριβής υπάρχει μία εισαγωγή, όπου γίνεται πραγμάτευση των βασικότερων προβλημάτων του μυθιστορήματος, δηλαδή της ταυτότητας του συγγραφέα, του χρόνου συγγραφής και του ζητήματος της επιτομής. Επιπλέον, γίνεται σύντομη εξέταση της γλώσσας, του ύφους, των ρητορικών τεχνικών, αλλά πιο εκτενής μελέτη των λαϊκών και λογοτεχνικών μοτίβων, των επίμαχων θεματικών ομοιοτήτων και σχέσεων με άλλα έργα, όπως και των τραγικών αποχρώσεων στο μυθιστόρημα αυτό. Στην εισαγωγή διερευνάται επίσης ο ρόλος της θρησκείας στα Εφεσιακά και ο συσχετισμός της λογοτεχνικής αυτής σύμβασης με τις προσδοκίες του ευσεβούς αναγνωστικού κοινού του δευτέρου αι. μ.Χ. Το δεύτερο μέρος της παρούσας εργασίας είναι το ερμηνευτικό υπόμνημα, η συγγραφή του οποίου βασίζεται στους προαναφερθέντες άξονες της εισαγωγής, στους οποίους προστίθενται τα απαραίτητα για την ερμηνεία realia και τα βασικότερα στοιχεία κριτικής κειμένου.