Η αξιοποίηση των Τ.Π.Ε. για την καλλιέργεια της σκέψης στις διδακτικές πρακτικές των νηπιαγωγών υπό το πρίσμα των στοχαστικών προσεγγίσεων ορατή σκέψη και έντεχνος συλλογισμός

Abstract

The “21st Century Skills” movement sees the need for critical thinking, and Information and Communication Technologies (ICTs) as a central skill set for success in a rapidly changing world. This argument is even more valid when ICTs are integrated in early childhood classroom because they can foster many benefits, including helping children to extend thinking and problem-solving skills, to find and evaluate information. Many teachers however, do not appear to have an explicit understanding of what constitutes effective thinking. As a result they often use ICTs as a supplement to classroom activities rather than as powerful tools for developing thinking and learning. Considering the above-mentioned challenges this dissertation has a twofold purpose: firstly, to describe Greek kindergarten teachers’ current beliefs as it relates to the use of ICTs for teaching thinking and secondly, to explore the implications of Harvard’s Project Zero’s Visible Thinking (VT) and Artful Thinking (AT) frameworks on their instructional practices. The researcher invited in-service teachers from 20 public kindergartens to engage in an action research. Given the challenges of self-reflective inquiry processes within action research the dissertation also focused on examining the extent to which the use of VT and AT elements can serve as means for facilitating the engagement of first time practitioner researchers. The University Of Western Macedonia’s open e-class was used to create an online learning environment where teachers would have the opportunity to work together to explore the VT and AT framework potential for improving the use of ICT for teaching thinking. Although much survey research exists on how VT and AT ideas support teachers create a culture of thinking, to date there has not been in-depth research on the process of how teacher’s technology enhanced practices may be transformed by those frameworks. The limited research and literature indicated that a qualitative design was an appropriate approach. Data collection came from four primary sources: a) semi-structured individual interviews, b) teachers’ records, c) transcripts of online communication and, d) classroom observations. A grounded theory approach was followed to ensure an inclusive analysis of the data and to develop a theory about technology-using kindergarten teachers that describes their beliefs about the value of Harvard’s VT and AT frameworks. Research findings indicated a gradual improvement in teachers’ integration of ICTs for teaching thinking as a result of testing VT and AT theory into their practice. Although transformation didn’t occur equally to all participants the majority of teachers suggested VT and AT frameworks as a vehicle for ICTs integration in the 21st century kindergarten classroom. Finally, the use of VT and AT elements helped each participant to get involved in action research and develop reflective and insightful collaboration between members of the research group.

Το κίνημα των «Δεξιοτήτων του 21ου αιώνα» προβάλλει την καλλιέργεια της σκέψης δια μέσω των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών (Τ.Π.Ε.) ως κεντρική προϋπόθεση μακροπρόθεσμης επιτυχίας σε έναν ταχέως μεταβαλλόμενο κόσμο. Αυτό το επιχείρημα ενισχύεται όταν οι Τ.Π.Ε. αξιοποιούνται στη βαθμίδα του νηπιαγωγείου, καθώς συμβάλλουν στην απόκτηση δεξιοτήτων επίλυσης σύνθετων προβλημάτων, κατανόησης αφηρημένων εννοιών, αναζήτησης και διαχείρισης πληροφοριών. Πολλοί εκπαιδευτικοί ωστόσο, δεν φαίνεται να έχουν ξεκάθαρη αντίληψη για την έννοια της «αποτελεσματικής σκέψης», γεγονός που συχνά τους οδηγεί συχνά να χρησιμοποιούν τις Τ.Π.Ε. ως «συμπλήρωμα» των διδακτικών τους πρακτικών, παρά ως εργαλεία προώθησης της στοχαστικής μάθησης. Λαμβάνοντας υπόψη τις προκλήσεις αυτές, η παρούσα διατριβή έχει διπλό σκοπό: πρώτον, να περιγράψει τις τρέχουσες πεποιθήσεις και διδακτικές πρακτικές μερίδας νηπιαγωγών για την καλλιέργεια της σκέψης μέσω Τ.Π.Ε. και δεύτερον, να διερευνήσει τον βαθμό στον οποίο δύναται να βελτιωθούν, υπό το πρίσμα των στοχαστικών προσεγγίσεων «Ορατή Σκέψη» (ΟΣ) και «Έντεχνος Συλλογισμός» (ΕΣ) του Πανεπιστημίου Harvard. Στην έρευνα συμμετείχαν 20 εκπαιδευτικοί από δημόσια νηπιαγωγεία της Αττικής. Οι συμμετέχουσες ενεπλάκησαν σε μία έρευνα δράσης προκειμένου αρχικά να εξετάσουν κριτικά τις ισχύουσες πεποιθήσεις τους και στη συνέχεια να διερευνήσουν την ισχύ των προσεγγίσεων ΟΣ και ΕΣ στη διδακτική τους πράξη με Τ.Π.Ε. Εξαιτίας των προκλήσεων που ενέχει η πρώτη εμπλοκή των εκπαιδευτικών σε μία έρευνα δράσης, η διατριβή επικεντρώθηκε επιπλέον στην εξέταση του βαθμού στον οποίο η χρήση στοιχείων των προσεγγίσεων ΟΣ και ΕΣ μπορούν να διευκολύνουν τον ερευνητικό ρόλο των νηπιαγωγών και τη συμμετοχή τους σε διαδικασίες κριτικού στοχασμού. Η πλατφόρμα του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας (UOWM) χρησιμοποιήθηκε για τη δημιουργία ενός ηλεκτρονικού μαθησιακού περιβάλλοντος, όπου οι συμμετέχουσες θα είχαν την ευκαιρία να συνεργαστούν και να αλληλεπιδράσουν. Παρά το γεγονός ότι οι προσεγγίσεις ΟΣ και ΕΣ έχουν διερευνηθεί διεξοδικά από ερευνητές του Harvard, δεν έχει υπάρξει καμία εις βάθος έρευνα σχετικά με τη συμβολή τους σε διδακτικές πρακτικές με Τ.Π.Ε στο νηπιαγωγείο. Η περιορισμένη σχετική βιβλιογραφία συνέβαλε στην επιλογή ενός ποιοτικού ερευνητικού σχήματος. Η συλλογή δεδομένων προήλθε από τέσσερις βασικές πηγές: α) ημι-δομημένες συνεντεύξεις, β) ασύγχρονες συζητήσεις, γ) δελτία αποτίμησης και, δ) παρατήρηση και βιντεοσκόπηση. Για την ανάλυση των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε η θεμελιωμένη θεωρία, προκειμένου να εξασφαλιστεί η ανάδειξη της προσωπικής θεωρίας των συμμετεχόντων σχετικά με την αξιοποίηση των Τ.Π.Ε. για την καλλιέργεια της σκέψης στο νηπιαγωγείο. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν μια σταδιακή βελτίωση στις διδακτικές πρακτικές των νηπιαγωγών ως αποτέλεσμα της διερεύνησης της ισχύος των προσεγγίσεων ΟΣ και ΕΣ στη διδακτική τους πράξη. Αν και ο διδακτικός μετασχηματισμός δεν συνέβη εξίσου σε όλες τις συμμετέχουσες, η πλειονότητα των εκπαιδευτικών υποστήριξε τη δυναμική των στοχαστικών προσεγγίσεων του Πανεπιστημίου Harvard τόσο ως προς την αξιοποίηση της τεχνολογίας αλλά και ως προς τη διευκόλυνση της εμπλοκής τους σε μία έρευνα δράσης.