Πολιτικές υγείας και επιστήμες υγείας: η περίπτωση της φυσικοθεραπείας: εφαρμογές στην τρίτη ηλικία

Abstract

INTRODUCTION: Technological advancements, scientific achievements in the healthcare field and improvements in living conditions have reduced the mortality rate and led to a significant increase in average life expectancy. However, at the same time, populations in urban centres have grown, and individuals’ way of life has led to many negative consequences on their health, such as a reduction in physical function. The World Confederation of Physical Therapy (WCPT) states that physiotherapy, as a therapeutic intervention, can help prevent decline in functionality and improve the quality of life as people grow older. According to the international bibliography, physiotherapy can propose specialized treatment protocols for the elderly, both with therapeutic exercise and with analgesic methods. The WCPT recognizes the specialization of geriatric physiotherapy as an official specialty. In addition, it determines that it belongs to the "regulated professions". Since 2000, some European National Health Services have launched an effort to evaluate physiotherapy services. In the context of data from Greece, it seems that there is no strong documentation that correlates the effectiveness and satisfaction of patients with the benefits of physiotherapy. This finding leads to the need to evaluate physiotherapy’s effectiveness with appropriate tools to identify elements that must be changed, in the short or long term, to optimize therapeutic effects. It is noteworthy that during the Covid-19 pandemic the role of physiotherapy became particularly important, both for the sick and the non-sick elderly, who were forced to limit their outdoor physical activity as part of measures for protection against the spread of the virus. However, it seems that the effectiveness of physiotherapy intervention in the elderly in Greece today has not been adequately assessed. From the above findings, the question arises, what are the parameters that affect the quality of life of the elderly receiving physiotherapy with the current services. In addition, the findings lead to the need of evaluatingthe physiotherapy effectiveness, in order to identify the elements that may need to be changed, to optimize the therapeutic results and provide effective Health services to the elderly adults. The purpose of this study was to investigate the health policies related to physiotherapy intervention and that affect the quality of general, physical and mental health of the elderly as well as the functionality of the Greek urban old population. Additionally, the aim of the study was to carry out an investigation of the perception and the degree of satisfaction with physiotherapy by these patients with musculoskeletal problems. The study focuses on this age group, as a category of people in the special population that is in the forefront of research due to the change in the indicators of the average age and life quality. RESEARCH METHODOLOGY: An observational study was designed for a group of third-age people who had participated in a physiotherapeutic intervention for musculoskeletal problems, called group A, with another group of individuals of the same age who did not participate in a physiotherapeutic intervention, called control group B, designated. In terms of physiotherapy, it was essential that all members of group A had ten kinesiotherapy sessions, regardless of having used any other physiotherapeutic method. For research purposes, the participants were asked to answer the IQOLA SF-36 questionnaire Greek Standard Version 1.0, under the supervision of a person not involved in the research. Furthermore, some basic demographic data, such as educational level, sex and age, as well as data about satisfaction were collected, with a Likert five-point scale questionnaire. The research proposal was approved by the Bioethics Committee of the General Hospital of Patisia. The study was designed to be conducted with simple randomization. The data were collected at the outpatient services area at the Internal Medicine Clinic of the General Hospital of Patisia. Three hundred questionnaires were distributed in total, every Tuesday and Thursday, to every third user appearing in the aforementioned medical services area, over a 2-month span. Results A total of 201 questionnaires were answered; 90 of the questionnaires were answered by males of an average age of 69.57, and 111 of them were answered by females of an average age of 70.32. Ninety-nine of the participants received musculoskeletal physiotherapy and were assigned to the physiotherapy group named group A (average age of 68.67 years), and 102 of them were assigned to the non-physiotherapy group named group B (average age of 70.02 years). The inclusion criteria were as follows: age between 60 and 85 years old, the completion of the physiotherapy intervention one month before the introduction to the research, the absence of serious musculoskeletal dysfunctions before reaching the age of 60 years and the ability to read and speak Greek. The duration of the data collection process was restricted to less than a two-month span to ensure homogeneity 17in exterior and interior conditions, such as weather, social events, work, insurance and any other changes in health services. The statistical analysis of the study is descriptive. The frequencies and rates of the participants in each category of the categorical variables and the average, standard deviation, minimum and maximum of the continuous variables were recorded. The data were analysed with the statistical package SPSS, version 17.00. All of the statistical tests were two-sided. A p-value of <0.05 indicated a statistically important difference. Moreover, important differences with borderline statistical significance were recorded (0.05<P<0.1). The statistical analyses of the data indicated homogeneity of the data of the two groups.The numbers of males and females were relatively equal, and the educational levels of the participants did not display noteworthy differences. The members in group A (50.7%) had ratings nearly equal to those in group B. The body areas influenced by the age-related diseases spanned the whole body. Additionally, homogeneity appeared in groups that had both individuals who were medication-receiving (yes, 58.2%) and individuals who were non-receiving. Regarding the general health parameters questionnaire, the factors that showed statistically important results are as follows: females in group A had a lower rating by 5 units on general health than did the males (p=0.070 borderline), individuals with higher education had a lower rating by 7.3 units than those without higher education (p=0.029), individuals with upper limb problems had a lower rating by 18.9 units than those without problems (p<0.0005), individuals on medication had a lower rating by 9.8 units than those who were not on medication (p=0.001), and the individuals in the intervention group had a higher rating by 6.4 units on general heath than those in the control group (p=0.035). With regard to the parameter of sociability, the factors that showed statistically important results are as follows: individuals with a higher level of education had a lower rating by 12.8 units on social role than those with a lower level of education (p=0.005), individuals with lower limb problems had a lower rating by 12.4 units than individuals without lower limb dysfunctions (p=0.015), and individuals who received a physiotherapeutic intervention had a lower rating by 8.2 units than the individuals in group B (p=0.048). With regard to the parameter of the mental health questionnaire, the factors that showed statistically important results are as follows: an increase in age by one year lowered mental health ratings by 0.40 units (p=0.055), and the individuals with upper limb problems had a lower rating by 12.3 units on mental health than those who had good upper limb function (p=0.012). In contrast, the lower limb function, as mentioned above, negatively affects sociability to a significant degree. Regarding the perception of the sample and its degree of satisfaction with the physiotherapy intervention, the statistical analysis showed that they needed a mean of 14.5 physiotherapy sessions, with a mean start delay of 13 days. Nevertheless, 73.5% had a positive opinion about physiotherapy, 61.8% were satisfied with it and 79.4% would like to repeat the therapy. It was recorded that 30.3% stopped the medication, 25.4% continued with it on an occasional basis and 36.8% continued systematically. Males were significantly more satisfied (p=0.023) in comparison to females, 24.4% of the participants state that they are very satisfied with the way their treatment was covered, and 36.3% satisfied. CONCLUSIONS: From this study, and in relation to the international literature, the effect of physiotherapy on the general health of the elderly adults became clearer. It seems that physiotherapy contributes to the improvement of general health, with a positive effect on social roles and mental health, regardless of whether the individuals receive medication. The results were very informative about the dominant effects of the various factors that positively and negatively affect older Greek people and the functional consequences that frequently develop. It was found that the criterion of kinesiotherapy, as a method of treatment for the elderly, has multifactorial positive effects on general health by improving functionality and addressing kinesiophobia by enhancing sociability and mental health, because it can reduce the feeling of insecurity when moving, a finding that is consistent with international data. It is noted also that kinesiotherapy seems to enhance the effectiveness of medication. Regarding the perception of the therapy by the participants, it is shown that the elderly adults declare satisfied from physiotherapy, they believe that they were helped and would like to repeat it. Regarding their therapy’s beginning, it was found that there was a delay. Although the number of sessions performed was regarded as sufficient, the way that the therapy was covered by insurance and the information that was provided were not considered to be satisfactory. Nevertheless, elements are identified that would potentially adversely affect the therapeutic outcome. They record the delay in the time of starting the treatment and the insufficient number of sessions according to what is predetermined by the insurance agency. In the perception of the participants, it was recorded that they did not have sufficient information about their treatment and the insurance coverage. The elements mentioned can be modified in a positive direction through the planning of the provision of therapeutic services. These are very useful observations on the policy that the state mechanism can make through the insurance agencies and other bodies, formulating appropriate instructions and clinical recommendations for the number of sessions, the type of treatment, while controlling the negative factors that may delay the beginning of physiotherapy intervention. The almost 100% participation of the sample to present its views leads to the conclusion that the process of evaluating the therapeutic results by health service users is welcome and therefore necessary, because it places the patient at the center of the system. However, the project has some limitations. First, it was conducted within a specific time period, and it does not have the advantage of re-evaluation. There were no before and after intervention data. Furthermore, it was not possible to separate the kinds of physiotherapeutic intervention and all the methods that might have been applied, and personal kinesiotherapy was chosen as a criterion only. For these reasons, it is deemed necessary to conduct new research with a larger sample population and a focus on the disease that each participant suffers. It would be useful to expand the study to include other physiotherapeutic methods, such as group kinesiotherapy, consulting physiotherapy, and hydrotherapy, and their interactions with other interventions, such as occupational therapy, nutrition and psychological support. Last, it could include sample populations from different areas in Greece to add elements such as the climate of the area in which the participants live, the temperature, whether they live in a continental or an island environment, the way of life, and job. From these data, a comparison of functional problems that older individuals face can be conducted, depending on the place and way of life, as well as risk factors in the different Greek regions. Thus, properly organized and well-specialized physiotherapy can be prescribed for Greek individuals of the third age and can function as a method of tertiary prevention of musculoskeletal dysfunction, contribute to a reduction in the prevalence of polypharmacy and improve individuals’ quality of life. Summarizing the results of the present study, it is confirmed that the assessment of the degree of satisfaction of the elderly who received physiotherapy care is a very useful tool. In the case of patients with musculoskeletal disorders, it seems that this therapeutic approach improves their quality of life by having a positive effect on biological, social and emotional levels on the one hand and on the other hand creates positive perceptions and a high level of satisfaction among physiotherapy users through their insurance. The findings were quite informative regarding the prevalence of various factors that positively or negatively affect the Greek elderly and the functional effects that occur more often. The positive message that emerges from this and the mentioned Greek studies is that the process of research documentation for the evaluation of the quality of physiotherapy in Greece has begun. Patients' perceptions of the effectiveness of physiotherapy can be a useful guide in policy making. The field of health is undergoing changes and the health professions must prove and highlight their role in the provision of qualitative services

O αστικός τρόπος ζωής έχει πολλές αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία, με αποτέλεσμα την μείωση της σωματικής λειτουργικής ικανότητας. Εάν αυτές οι επιπτώσεις συνδυαστούν με τη φυσιολογική εκφυλιστική διαδικασία λόγω αύξησης της ηλικίας, μπορεί να επέλθει αρνητική επιβάρυνση στην ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων. Η φυσικοθεραπεία μπορεί να συμβάλλει στη βελτίωση της λειτουργικότητας και της γενικής υγείας στη τρίτη ηλικία και η Παγκόσμια Ομοσπονδία Φυσικοθεραπείας σημειώνει το ρόλο του γηριατρικού φυσικοθεραπευτή. Από το 2000 έχουν αρχίσει διεθνώς οι προσπάθειες αξιολόγησης των υπηρεσιών φυσικοθεραπείας. Στα πλαίσια των ελληνικών δεδομένων, φαίνεται ότι δεν υπάρχει ισχυρή τεκμηρίωση που να συσχετίζει την αποτελεσματικότητα και την ικανοποίηση των ασθενών με την παροχή φυσικοθεραπείας. Η διαπίστωση αυτή οδηγεί στην ανάγκη αξιολόγησης της αποτελεσματικότητας της φυσικοθεραπείας ώστε να εντοπισθούν τα στοιχεία που πιθανόν χρειάζεται να αλλάξουν, για να βελτιστοποιηθούν τα θεραπευτικά αποτελέσματα. Είναι αξιοσημείωτο ότι κατά την διάρκεια της πανδημίας Covid-19 o ρόλος της φυσικοθεραπείας αναδεικνύεται ιδιαίτερα σημαντικός, τόσο για τους νοσούντες όσο και για τους μη νοσούντες ηλικιωμένους, . Από τις προαναφερόμενες διαπιστώσεις γεννώνται τα ερωτήματα εάν στην Ελλάδα, υπάρχει τεκμηριωμένος σχεδιασμός παροχής φυσικοθεραπευτικής παρέμβασης σε άτομα της τρίτης ηλικίας, εάν έχει αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα της, η αντίληψη και ο βαθμός ικανοποίησης των ασθενών με λειτουργικά προβλήματα σε σχέση με την παροχή φυσικοθεραπείας;Σκοπός της εργασίας είναι να διερευνήσει, τις πολιτικές υγείας που αφορούν στη φυσικοθεραπευτική παρέμβαση και επηρεάζουν την ποιότητα της γενικής, σωματικής και ψυχικής υγείας των ηλικιωμένων καθώς και της λειτουργικότητας σε ελληνικό αστικό πληθυσμό της τρίτης ηλικίας. Επιπλέον, στόχος είναι να μελετηθεί η αντίληψη και ο βαθμός ικανοποίησης αυτών των ασθενών σε σχέση με την φυσικοθεραπευτική παρέμβαση. Η μελέτη επικεντρώνεται σε αυτή την ηλικιακή ομάδα, ως κατηγορία ατόμων ειδικού πληθυσμού που βρίσκεται στο ερευνητικό προσκήνιο λόγω της αλλαγής των δεικτών του μέσου όρου ηλικίας και ποιότητας ζωής. Μεθοδολογία: Επελέγη να γίνει περιγραφική, συγκριτική μελέτη παρατήρησης των αποτελεσμάτων μεταξύ μιας ομάδας ατόμων της τρίτης ηλικίας που είχε δεχθεί φυσικοθεραπευτική παρέμβαση για μυοσκελετικά προβλήματα, η οποία καθορίζεται ως ομάδα Α, και μιας ομάδας χωρίς φυσικοθεραπευτική παρέμβαση, η οποία καθορίζεται ως ομάδα ελέγχου Β. Σε ό,τι αφορά στη φυσικοθεραπευτική παρέμβαση, τέθηκε ως βασική προϋπόθεση να έχει εφαρμοστεί κινησιοθεραπεία σε όλα τα μέλη της ομάδας παρέμβασης. Για τους σκοπούς της μελέτης οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να απαντήσουν στο ερωτηματολόγιο SF36 υπό την επίβλεψη ατόμου ανεξάρτητου προς την έρευνα. Επιπλέον συλλέχθηκαν δεδομένα που αφορούσαν γενικά και κλινικά χαρακτηριστικά του δείγματος, όπως το μορφωτικό επίπεδο, το φύλο, η ηλικία και ο βαθμός ικανοποίησης των συμμετεχόντων, με ερωτηματολόγιο τύπου πεντάβαθμης κλίμακας Likert. Το ερωτηματολόγιο και ο σχεδιασμός της έρευνας εγκρίθηκαν από την επιτροπή Βιοηθικής, της Ιατρικής Υπηρεσίας του Γενικού Νοσοκομείου Πατησίων. Η μελέτη σχεδιάστηκε να διεξαχθεί με απλή τυχαιοποίηση στους χώρους του εξωτερικού παθολογικού ιατρείου Γενικού Νοσοκομείου Αθηνών. Διανεμήθηκαν 300 ερωτηματολόγια μέσα σε διάστημα 2 μηνών. Αποτελέσματα: Απαντήθηκαν 201 ερωτηματολόγια, εκ των οποίων τα 90 αφορούσαν άνδρες με μέση τιμή ηλικίας 69,57 και τα 111 γυναίκες με μέση τιμή ηλικίας 70,32. Από τους συμμετέχοντες οι 99 εντάχθηκαν στην ομάδα παρέμβασης Α (μέση τιμή ηλικίας 68,67 έτη) και οι 102 εντάχθηκαν στην ομάδα ελέγχου Β (μέση τιμή ηλικίας 70,02 έτη). Τα κριτήρια εισόδου στην έρευνα ήταν η ηλικία από 60 έως 85, η ολοκλήρωση τηςφυσικοθεραπευτικής παρέμβασης ένα μήνα πριν την εισαγωγή στην έρευνα, η απουσία σοβαρών μυοσκελετικών δυσλειτουργιών, πριν την είσοδο σε αυτή την ηλικία, και η κατανόηση της ελληνικής γλώσσας. Το χρονοδιάγραμμα της συγκέντρωσης δεδομένων ορίστηκε στους δυο μήνες Η ανάλυση της μελέτης είναι περιγραφική και σε αυτήν καταγράφονται οι συχνότητες και τα ποσοστά των συμμετεχόντων ανά κατηγορία για τις κατηγορικές μεταβλητές και η μέση τιμή, η τυπική απόκλιση, το ελάχιστο και το μέγιστο για τις συνεχείς μεταβλητές. Τα δεδομένα αναλύθηκαν με το στατιστικό πακέτο SPSS, version 17.00 (SPSS Inc, Chicago, IL). Όλοι οι στατιστικοί έλεγχοι ήταν διπλής κατεύθυνσης (twosided). Βρέθηκε ότι τα δημογραφικά και κλινικά χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων παρουσιάζουν ομοιογένεια. Στην ομάδα παρέμβασης συμμετείχαν 42 άνδρες και 60 γυναίκες. Όλοι οι συμμετέχοντες ήταν χρήστες του ασφαλιστικού κρατικού φορέα τους. Ποσοστό 79,4%, έλαβε θεραπεία σε ιδιωτικό θεραπευτήριο, Όσον αφορά στην παράμετρο γενική υγεία, οι παράγοντες που εμφανίζουν στατιστικά σημαντικά αποτελέσματα είναι το φύλο, το μορφωτικό επίπεδο και η περιοχή του μυοσκελετικού προβλήματος. Οι γυναίκες έχουν 5 μονάδες μικρότερο δείκτη γενικής υγείας σε σχέση με τους άνδρες (p=0,070οριακά), τα άτομα με ανώτατη βαθμίδα εκπαίδευσης έχουν 7,3 μονάδες μικρότερο δείκτη σε σχέση με αυτά χωρίς ανώτατη εκπαίδευση (p=0,029), τα άτομα με πρόβλημα στα άνω άκρα έχουν 18,9 μονάδες μικρότερο δείκτη σε σχέση με αυτά χωρίς πρόβλημα (p<0,0005), τα άτομα που παίρνουν φάρμακα έχουν 9,8 μονάδες μικρότερο δείκτη σε σχέση με αυτά που δεν παίρνουν (p=0,001) και τα άτομα της ομάδας παρέμβασης έχουν 6,4 μονάδες μεγαλύτερο δείκτη γενικής υγείας σε σχέση με αυτά της ομάδας ελέγχου (p=0,035).Αναφορικά με την παράμετρο κοινωνικότητα, οι παράγοντες που εμφανίζουν στατιστικά σημαντικά αποτελέσματα είναι επίσης το μορφωτικό επίπεδο και η περιοχή του προβλήματος. Τα άτομα με ανώτατη βαθμίδα εκπαίδευσης έχουν 12,8 μονάδες μικρότερο δείκτη στην ανάπτυξη κοινωνικού ρόλου σε σχέση με αυτά χαμηλότερης εκπαίδευσης (p=0,005), τα άτομα με προβλήματα στα κάτω άκρα έχουν 12,4 μονάδες μικρότερο δείκτη σε σχέση με τα αντίστοιχα άτομα χωρίς δυσλειτουργίες κάτω άκρων (p=0,015) και τα άτομα που δέχθηκαν φυσικοθεραπευτική παρέμβαση έχουν 8,2 μικρότερο δείκτη σε σχέση με τα άτομα της ομάδας ελέγχου (p=0,048). Αναφορικά με την παράμετρο ψυχική υγεία, οι παράγοντες που εμφανίζουν στατιστικά σημαντικά αποτελέσματα είναι η περιοχή του προβλήματος και η ηλικία. Η αύξηση της ηλικίας ανά ένα έτος μειώνει κατά 0,40 μονάδες την ψυχική υγεία (p=0,055) και τα άτομα με προβλήματα στα άνω άκρα έχουν 12,3 μονάδες μικρότερο δείκτη ψυχικής υγείας σε σχέση με αυτά που έχουν καλή λειτουργικότητα άνω άκρων (p=0,012), σε αντίθεση με τα κάτω άκρα που, όπως προαναφέρθηκε, σε σημαντικό βαθμό επηρεάζουν αρνητικά την κοινωνικότητα. Από τα αποτελέσματα των ερωτήσεων που αφορούσαν στην αντίληψη των χρηστών, εάν η φυσικοθεραπεία τους βοήθησε, προκύπτει ότι πολύ υψηλό ποσοστό έχει θετική αντίληψη για την αποτελεσματικότητα της θεραπείας. Ποσοστό 73,5 % δηλώνει πολύ θετικά σε σχέση με 14,7% που δηλώνει μέτρια ή μόνο 2,9 % που δηλώνει καθόλου. Σε ότι αφορά στα αποτελέσματα των ερωτήσεων του βαθμού ικανοποίησης του δείγματος προκύπτει ότι 61,8% δηλώνουν πάρα πολύ ικανοποιημένοι και 23,5% πολύ ικανοποιημένοι. 79,4% επιθυμούσαν να επαναλάβουν τη θεραπεία, και κανείς δεν αρνήθηκε απόλυτα να την επαναλάβει. Ακολούθως, 73,5% δηλώνουν ότι πιστεύουν στην βοήθεια από την θεραπεία, ποσοστό 36,8% συνέχισε συστηματική φαρμακευτική αγωγή. Είναι ιδιαίτερης σημασίας εύρημα, εάν συσχετισθεί με τα αποτελέσματα της γενικής υγείας, όπου φαίνεται ότι τα άτομα που παίρνουν φάρμακα έχουν 9,8 μονάδες μικρότερο δείκτη σε σχέση με αυτά που δεν παίρνουν (p=0,001) και τα άτομα της ομάδας παρέμβασης έχουν 6,4 μονάδες μεγαλύτερο δείκτη γενικής υγείας σε σχέση με αυτά της ομάδας που δεν είχαν δεχθεί φυσικοθεραπεία (p=0,035). H συσχέτιση του βαθμού ικανοποίησης με το φύλο έδειξε ότι οι άνδρες δηλώνουν περισσότερο ικανοποιημένοι με στατιστικά σημαντική διαφορά από τις γυναίκες (p=0,023). Oι συμμετέχοντες περίμεναν κατά μέσο όρο 13 ημέρες για την έναρξη της θεραπείας τους. H μέση τιμή επισκέψεων στην έρευνα καταγράφηκε 14,5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: Τα γενικά αποτελέσματα συμπίπτουν με την διεθνή και ελληνική βιβλιογραφία, όπως και η θετική αντίληψη για την φυσικοθεραπεία. Διαπιστώνεται ότι το κριτήριο της κινησιοθεραπείας, ως μέσο θεραπείας για τους ηλικιωμένους, έχει πολυπαραγοντικά θετικά αποτελέσματα στην γενική υγεία μέσω της βελτίωσης της λειτουργικότητας και της αντιμετώπισης της κινησιοφοβίας ενισχύοντας την κοινωνικότητα και την ψυχική υγεία, διότι μπορεί να μειώσει το αίσθημα ανασφάλειας κατά τις μετακινήσεις τους, εύρημα που συμφωνεί με τα διεθνή δεδομένα. Σημειώνεται ότι η φυσικοθεραπεία φαίνεται ότι ενισχύει την αποτελεσματικότητα της φαρμακευτικής αγωγής. Συνοψίζοντας τα αποτελέσματα της παρούσας εργασίας, επιβεβαιώνεται η αντίληψη ότι η αξιολόγηση του βαθμού ικανοποίησης των ατόμων της τρίτης ηλικίας που δέχθηκαν φυσικοθεραπευτική φροντίδα είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο. Στην περίπτωση ασθενών με μυοσκελετικές δυσλειτουργίες φαίνεται ότι αυτή η θεραπευτική προσέγγιση βελτιώνει την ποιότητα ζωής τους επιδρώντας θετικά σε βιολογικό, κοινωνικό και συναισθηματικό επίπεδο αφ΄ενός και αφ΄ετέρου δημιουργεί θετικές αντιλήψεις και υψηλό ποσοστό ικανοποίησης στους χρήστες υπηρεσιών φυσικοθεραπείας μέσω της ασφάλισης τους. Παρά ταύτα εντοπίζονται στοιχεία τα οποία δυνητικά θα επηρέαζαν αρνητικά το θεραπευτικό αποτέλεσμα. Σε αυτά καταγράφονται η καθυστέρηση στο χρόνο έναρξης της θεραπείας και ο ανεπαρκής αριθμός συνεδριών με τον τρόπο που προκαθορίζονται από τον ασφαλιστικό φορέα. Καταγράφηκε η τάση στην αντίληψη των συμμετεχόντων, ότι δεν είχαν ικανοποιητική ενημέρωση και κάλυψη της θεραπείας τους. Τα στοιχεία που αναφέρονται είναι δυνατόν να τροποποιηθούν προς θετική κατεύθυνση μέσα από τον σχεδιασμό παροχής των θεραπευτικών υπηρεσιών. Είναι πολύ χρήσιμες παρατηρήσεις στην πολιτική που μπορεί να χαράξει ο κρατικός μηχανισμός μέσω των ασφαλιστικών και άλλων φορέων διαμορφώνοντας κατάλληλες οδηγίες και κλινικές συστάσεις για τον αριθμό των συνεδριών, το είδος της θεραπείας, ελέγχοντας παράλληλα τους αρνητικούς παράγοντες που μπορεί να καθυστερούν την έναρξη της φυσικοθεραπευτικής παρέμβασης. Η σχεδόν καθολική συμμετοχή του δείγματος να καταθέσει τις απόψεις του οδηγεί στην συμπερασματική πεποίθηση, ότι η διαδικασία αξιολόγησης των θεραπευτικών αποτελεσμάτων από τους χρήστες των υπηρεσιών υγείας είναι ευπρόσδεκτη και κατ΄έπεκταση απαραίτητη, διότι τοποθετεί τον ασθενή στο κέντρο του συστήματος. Τα ευρήματα ήταν αρκετά κατατοπιστικά, όσον αφορά την επικράτηση των διαφόρων παραγόντων που επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά τους Έλληνες ηλικιωμένους και τις λειτουργικές επιπτώσεις που παρουσιάζονται πιο συχνά. Αναδεικνύεται, η ανάγκη πολυπαραγοντικών μελετών, σε σχέση με την τρίτη ηλικία. Κρίνεται απαραίτητο να σχεδιαστούν νέες έρευνες με δειγματοληψία από διαφορετικές περιοχές της Ελλάδας κι έτσι να προστεθούν στοιχεία με γεωπολιτικές διαφορές, όπως το ηπειρωτικό ή νησιωτικό περιβάλλον, ο τρόπος διαβίωσης, το επάγγελμα, η προσβασιμότητα σε υπηρεσίες φυσικοθεραπείας εκτός αστικού περιβάλλοντος κλπ. Επιπλέον χρήσιμο θα είναι να υπάρχει δυνατότητα επανεκτίμησης στο σχεδιασμό των νέων μελετών. Από τα δεδομένα αυτά θα μπορούσε να προκύψει μία πολυπαραγοντική μελέτη των λειτουργικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι ηλικιωμένοι, έτσι ώστε να τεκμηριωθεί η ανάγκη κλινικής εξειδίκευσης στη φυσικοθεραπεία και να οργανωθεί η πρόσβαση στις κατάλληλες υπηρεσίες ώστε να λειτουργήσει ως τριτογενής πρόληψη των λειτουργικών δυσκολιών, να συμβάλλει στην μείωση της πολυφαρμακίας και στην βελτίωση της ποιότητας ζωής. Η αντίληψη των ασθενών για την αποτελεσματικότητα της φυσικοθεραπείας μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο οδηγό στον σχεδιασμό πολιτικής. Ο χώρος της υγείας είναι σε εποχή αλλαγών και πρέπει τα επαγγέλματα υγείας να αποδείξουν και να αναδείξουν το ποσοστό που τους αναλογεί στην ποιοτική παροχή υπηρεσιών σήμερα