Ηλεκτρονικός εκφοβισμός στην Ελλάδα: η διερεύνηση του φαινομένου από την πρωτοβάθμια στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Abstract

At the dawn of the 22nd century, a new phenomenon of human abuse has arrived and it's called Cyberbullying. The theoretical framework along with the empirical data set a new reality for the world and the education in general. Two of the most basic conditions in order for the Cyberbullying to be defined are the repetition and the imbalance of power. The new entry is the use of electronic means. Overall, we can conclude that there is a large agreement within the literature about the definition of cyberbullying based on the criteria of intentionality and power imbalance. A lower level of agreement characterizes the criterion of repetition which makes the comparison of empirical data around the world challenging. It seems that the need for new education and prevention programs is higher than ever. This study was conducted in the context of the requirements for the degree of Ph.D. in Special Education and Psychology in the University of Athens (Greece). It is a quantitative study of 2448 preteens and teenagers aged 11 to 17 years old (students of 6,8 and 11 grade) in the region of Attiki. It explores the prevalence of Cyberbullying while also examining sex, age, ethnicity and other demographical factors. Results showed that a substantial proportion of Greek students are involved in Cyberbullying (10,5% as cybervictims and 6,4% as cyberbullies). Boys are more likely to be cyberbullies. Positively correlated to Cyberbullying were found ethnicity, sex, age, parents’ education and the ways youth engage to online activities and electronic use in general. Implications for interventions are discussed.

Ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός μπορεί να θεωρηθεί ως μια σύγχρονη πλευρά του σχολικού εκφοβισμού και να οριστεί μέσα από το θεωρητικό πλαίσιο της πράξης της επιθετικότητας, που περιλαμβάνει τα στοιχεία της πρόθεσης και της επανάληψης, όταν αυτή συμβαίνει ενάντια σε ανυπεράσπιστα θύματα (εισαγωγή της έννοιας της διαφοράς της δύναμης, Olweus,1993). Το μοντέρνο στοιχείο στον ηλεκτρονικό εκφοβισμό είναι η χρήση των νέων ηλεκτρονικών μέσων επικοινωνίας (Smith,2008). Παρ΄ όλα αυτά η επαναληπτικότητα και η διαφορά δύναμης δύσκολα οριοθετούνται σε θεωρητικό πλαίσιο στον ηλεκτρονικό κόσμο (Dooley, Pyzalski& Cross,2009;Nocentini et al,2010; Vandebosch & Van Cleemput, 2009). Mέσα από τη βιβλιογραφική ανασκόπηση παρατηρείται ότι πολλές φορές οι έννοιες της επαναληπτικότητας και της διαφοράς δύναμης παραλείπονται, γεγονός που κάνει τη σύγκριση των ερευνών πολύ δύσκολη (Tokunaga, 2010). Eίναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός προέρχεται από το σχολικό. Τα στοιχεία που τον διαφοροποιούν ωστόσο τον εξελίσσουν και για τον παραπάνω λόγο δεν μπορούν τα δύο φαινόμενα να ταυτιστούν. Πιο συγκεκριμένα η αντίληψη και η χρήση της έννοιας της ανωνυμίας, το άπειρο πιθανό κοινό, η αδυναμία του θύτη να έρθει σε άμεση επαφή με τις αντιδράσεις του θύματος και η σχετικότητα των δεσμών που επιβάλλουν ο χώρος και ο χρόνος σε ένα φυσικό γεγονός(Slonje & Smith,2008)απουσιάζουν στον ηλεκτρονικό εκφοβισμό. Νέα ερωτηματικά και γνωσιακά μονοπάτια παρουσιάζονται στον ερευνητικό κόσμο και προβάλλει αναγκαία ,περισσότερο από ποτέ, η ανταπόκριση τόσο στα θεωρητικά θέματα όσο και στα πρακτικά (πρόληψη- αντιμετώπιση). Η παρούσα έρευνα πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια της εκπόνησης διδακτορικής διατριβής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Τομέας Ειδικής Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας. Πρόκειται για μια ποσοτική έρευνα 2.448 παιδιών και εφήβων (μαθητές της ΣΤ’, Β’ Γυμνασίου και Β’ Λυκείου) στην περιοχή της Αττικής που σκοπό είχε τη διερεύνηση του φαινομένου του ηλεκτρονικού εκφοβισμού σε όλο το φάσμα της σχολικής ηλικίας στην Ελλάδα. Τα αποτελέσματα προβάλλουν εντυπωσιακά. Το φαινόμενο του ηλεκτρονικού εκφοβισμού παρουσιάζεται αναπτυσσόμενο αλλά σε μικρότερα ποσοστά από τον σχολικό, γεγονός που επιβεβαιώνεται από τις διεθνείς έρευνες. Τα ποσοστά των θυμάτων τοποθετούνται στο 10,5% και των θυτών στο 6,4%. Τα θύματα είναι περισσότερα σε μικρές ηλικίες και λιγοστεύουν όσο μεγαλώνει η ηλικία. Την αντίθετη φορά ακολουθούν τα ποσοστά για τους θύτες όπου οι περισσότεροι συγκεντρώνονται στη Β’ Λυκείου (8,1%). Το πρόβλημα του ηλεκτρονικού εκφοβισμού πλησιάζει το 10% στην Ευρώπη (Livingstone, Gorzig&OlatsenwithEUKidsOnlineNetwork,2011) γεγονός που επιβεβαιώνεται από την παρούσα έρευνα. Το ρόλο των θυτών κατέχουν περισσότερο τα αγόρια ενώ θετική συσχέτιση με τον ηλεκτρονικό εκφοβισμό παρουσιάζει το φύλο, η καταγωγή, οι ηλεκτρονικές συνήθειες και το μορφωτικό επίπεδο των γονέων. Εντυπωσιακές προβάλλουν οι ηλεκτρονικές συνήθειες των παιδιών και των εφήβων όπως αυτές δηλώνονται. Συνθέτουν λοιπόν ένα σκηνικό που επιβάλλει την οργανωμένη ενημέρωση και εκπαίδευση των εκπαιδευτικών, των γονέων και των μαθητών σε συνδυασμό με την στοιχειοθέτηση εκπαιδευτικής και κοινωνικής πολιτικής που αφορά το φαινόμενο.