Η επίδραση του κυβερνοχωρικού εκφοβισμού (Cyber bullying) στη συμπεριφορά και τον ύπνο παιδιών ηλικίας 13-16 ετών

Abstract

Bullying among school aged children is a well-recognized global behavioral problem, already known in the 19th century. With the expansion of the use of new technology, a new form of bullying has emerged, defined as cyberbullying. While for some experts cyberbullying represents a contemporary expression of an older entity, for others it represents a whole new phenomenon. According to the organization against electronic bullying (End to Cyber Bullying Organization – ETCB), cyberbullying refers to a child or an adolescent who is tortured, threatened, harassed, humiliated, embarrassed or targeted by another child or adolescent through internet, interactive or digital technology or a cell phone. Cyberbullying has five key features: power imbalance, intention, repetition of the event, anonymity and disclosure of the event. The current study was undertaken to investigate the prevalence of cyberbullying among Greek high-school students 13-16 years old. The specific group age was selected because at this time almost all children are accustomed to the internet and, additionally, this is a transition period from childhood to adolescence and from elementary to secondary education. Main aim of the present study was to evaluate the impact of cyberbullying on students’ health. In this concept, we requested information regarding potential alterations in eating, sleeping and behavior as well as any signs of cyberbullying-driven distress either physical or psychological. Secondary aims of the study were to identify how the students reacted to the incident and how did they deal with its consequences if any. Participants were 4504 students, aged 13-16 years old, from 24 high schools of the district and the city of Thessaloniki. Students were invited to fill in an anonymous questionnaire. The questionnaire was comprised of five parts: The first part (Part 1) included demographic information (data regarding the age, the grade, the gender, and the country of origin). Part 2 recorded information regarding electronic devices use (if and when a cell-phone and/or PC was acquired, the age of the first internet use, the hours and the reasons of its use, and any experience of bullying via electronic devices during the last three months). Part 3 was about the incident of cyberbullying and its specific characteristics. Part 4 was about the effects of the incident on students’ behavior (sleeping/ eating habits, physical health, social relationship and academic performance). The last part (Part 5) was about how the students reacted to the incident (feelings about him/herself and the others, what was his/her reaction and to whom did he/she turn for help). At the end of the questionnaire there was free space for the participants to add comments or suggestions.According to the study results, the vast majority of the students (98.6 %) use the internet and possess a cell phone by the age of 14 years. Their main reasons for internet use were entertainment and communication. Totally 59.4% of the study population reported a previous experience of at least one incident of cyberbullying by any electronic mean; in 63.1% of incidents bullying was exerted through cell phone. In almost half of the cases, the victims were unacquainted with the bully. Around 70% chose to self-manage the incident, while only 15% asked for assistance; the latter mostly leaned on their friends or parents and not on their teachers or professionals designated by the school authorities.The majority of the victims did not manifest sleep or eating disorders, or changes in their behavior as a consequence of the cyber-attack. However, 2 out of 10 reported that they experienced impaired or poor quality sleep while another 16.2% reported changes in the quantity or the quality of their meals. Furthermore, 18% of the victims exhibited psychosomatic symptoms, such as tachycardia, headaches, nausea, which they related to the incident while a small percentage reported changes in their everyday routine including internet avocation, relationships with friends or the other sex, and school attendance. Additionally, almost 10% reported thoughts about hurting themselves and 14.4% that they wanted to hurt others while around 15% were feeling more nervous and tended to argue with family members more frequently. Finally, in the hypothetical question to whom they would address if a similar incident would happen again, one out of two responded that they would not share it with anyone once more.There were no significant differences among sexes in response to a cyber-attack in our study. Additionally, there were no differences when students of different grades or originated from different countries were compared. In conclusion, internet use is quite frequent among adolescents and the dangers that may ensue are considerable. The prevalence of cyberbullying is high among high-school students and similar to that reported from other countries. It is fortunate that, in most of the cases however, a percentage may manifest eating, sleeping or behavioral disorders. This phenomenon is quite concerning and should sensitize authorities responsible for health providing planning and youth education.

Ο σχολικός εκφοβισμός είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο γνωστό από πολύ παλιά. Η χρήση της νέας τεχνολογίας οδήγησε στην εμφάνιση μίας νέας μορφής εκφοβισμού, του ηλεκτρονικού. Ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός αποτελεί για κάποιους μία εξέλιξη της παλιότερης μορφής με μόνη βασική διαφορά το μέσο, που χρησιμοποιείται, ενώ για κάποιους άλλους ερευνητές είναι ένα εντελώς καινούριο φαινόμενο. Ένας αρκετά ολοκληρωμένος ορισμός είναι αυτός, που δίνεται από ένα οργανισμό κατά του ηλεκτρονικού εκφοβισμού και δηλώνει ότι cyberbullying είναι όταν ένα παιδί στην εφηβεία ή στην προεφηβεία βασανίζεται, απειλείται, παρενοχλείται, ταπεινώνεται, έρχεται σε αμηχανία ή στοχοθετείται από άλλο παιδί, στην εφηβεία ή στην προεφηβεία, μέσω ίντερνετ, διαδραστικών και ψηφιακών τεχνολογιών ή κινητών τηλεφώνων. Έχει πέντε βασικά χαρακτηριστικά: την ανισότητα δυνάμεων, την πρόθεση, την επανάληψη του φαινομένου, την ανωνυμία και τη δημοσιοποίηση του επεισοδίου. Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν να διερευνηθεί η παρουσία του ηλεκτρονικού εκφοβισμού σε εφήβους ηλικίας 13-16 ετών στον ελληνικό χώρο. Η ηλικιακή ομάδα επιλέχθηκε καθώς σε αυτή την περίοδο της ζωής σχεδόν όλα τα παιδιά έχουν επαφή με το διαδίκτυο και επιπλέον συμπίπτει με τη μετάβαση από την παιδική ηλικία και την πρωτοβάθμια εκπαίδευση, στην εφηβεία και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Βασικός στόχος της έρευνας ήταν η μελέτη των επιπτώσεων, που έχει το φαινόμενο στην υγεία των εφήβων. Ελέγχθηκαν πιθανές αλλαγές στη διατροφή, στον ύπνο και στη συμπεριφορά και διερευνήθηκαν επεισόδια εμφάνισης ψυχοσωματικών εκδηλώσεων. Τέλος στόχος ήταν και η μελέτη του τρόπου αντιμετώπισης του φαινομένου και των επιπτώσεών του.Η μελέτη πραγματοποιήθηκε με τη χρήση ερωτηματολογίου, το οποίο μοιράσθηκε σε 24 σχολεία του Νομού και της πόλης της Θεσσαλονίκης και απαντήθηκε από 4504 μαθητές ηλικίας 13-16 ετών. Το ερωτηματολόγιο είχε 5 μέρη: 1)το πρώτο αφορούσε καταγραφή δημογραφικών χαρακτηριστικών, 2)το δεύτερο ερευνούσε τη χρήση του κινητού και του διαδικτύου, 3) το τρίτο αφορούσε το επεισόδιο ηλεκτρονικού εκφοβισμού και τα χαρακτηριστικά του, 4) το τέταρτο τις επιπτώσεις του επεισοδίου στον ύπνο, στη διατροφή και στη συμπεριφορά του μαθητή και 5) το πέμπτο μέρος διερευνούσε σε ποιο άτομο θα απευθυνόταν τα θύματα σε επόμενο επεισόδιο ενώ στο τέλος υπήρχε κενός χώρος για να προσθέσουν ελεύθερα ότι σχετικό σχόλιο ή πρόταση ήθελαν οι συμμετέχοντες. Από τη μελέτη προέκυψε ότι μέχρι την ηλικία των 14 ετών σχεδόν όλα τα παιδιά (98,6%) χρησιμοποιούν το διαδίκτυο και έχουν κινητό τηλέφωνο. Οι λόγοι χρήσης του διαδικτύου στο μεγαλύτερο ποσοστό είναι η ψυχαγωγία και η επικοινωνία.Σε ποσοστό 59,4% οι έφηβοι έχουν πέσει θύματα ηλεκτρονικού εκφοβισμού και το 63,1% των περιστατικών ήταν μέσω του κινητού τηλεφώνου. Οι μισοί μαθητές, που υπήρξαν θύματα δεν ήξεραν την ταυτότητα του δράστη ενώ το 70% δήλωσε ότι το αντιμετώπισαν μόνοι τους και μόλις 15 στους 100 το είπαν στους γονείς τους.Η πλειοψηφία των μαθητών ανέφερε ότι δεν αντιμετώπισαν προβλήματα διατροφής, ύπνου και συμπεριφοράς. Παρόλα αυτά υπήρξαν και 2 στους 10, που αλλοιώθηκε η ποιότητα ή η ποσότητα του ύπνου τους ενώ και 16,2% δήλωσαν ότι άλλαξε η ποιότητα ή η ποσότητα των γευμάτων τους. Ακόμη 18 στους 100 εφήβους, που είχαν πέσει θύματα ηλεκτρονικού εκφοβισμού, παρουσίασαν ψυχοσωματικές εκδηλώσεις-όπως ταχυκαρδία, κεφαλαλγία, ναυτία - που οι ίδιοι τις συσχέτισαν με το περιστατικό ενώ ένα μικρό ποσοστό δήλωσε ότι άλλαξε η καθημερινότητά του σε διάφορους τομείς, όπως η χρήση του διαδικτύου, οι σχέσεις με τους φίλους και το άλλο φύλο και η διάθεση για το σχολείο. Επίσης πάνω από 1 στα 10 θύματα δήλωσαν πως σκέφτηκαν να κάνουν κακό στον εαυτό τους, 14,4% δήλωσαν ότι θέλουν να κάνουν κακό στους άλλους και πάνω από 15% ανέφεραν ότι είναι πιο νευρικοί και μαλώνουν με τους δικούς τους περισσότερο. Τέλος στην υποθετική ερώτηση εάν ξανά συνέβαινε παρόμοιο περιστατικό σε ποιον θα απευθυνόταν περίπου 1 στους 2 απάντησε και πάλι σε κανένα.Στη συγκριτική μελέτη των δύο φύλων δεν προέκυψαν στατιστικά σημαντικές διαφορές. Επίσης σημαντικές διαφορές δεν προέκυψαν ούτε όταν συγκρίθηκαν οι διάφορες τάξεις-άρα και ηλικίες- μεταξύ τους, αλλά και ούτε όταν συγκρίθηκαν μαθητές από την Ελλάδα σε σχέση με αλλοδαπούς μαθητές. Καταλήγοντας συμπεραίνουμε ότι η χρήση του διαδικτύου είναι εξαιρετικά διαδεδομένη στην εφηβική ηλικία και οι κίνδυνοι, που αυτή ελλοχεύει, πολλοί. Η συχνότητα του ηλεκτρονικού εκφοβισμού στους εφήβους της Ελλάδας είναι υψηλή και συμπίπτει με αυτές άλλων χωρών. Τα συγκεκριμένα περιστατικά ευτυχώς σε μικρό ποσοστό αλλά παρόλα αυτά υπαρκτό, μπορούν να επηρεάσουν τη διατροφή, τον ύπνο και τη συμπεριφορά κάποιων παιδιών. Το φαινόμενο επομένως αυτό είναι ιδιαιτέρως ανησυχητικό και θα πρέπει να ευαισθητοποιήσει όλους όσους εμπλέκονται στη φροντίδα υγείας αλλά και στην εκπαίδευση των νέων.