Η λευκή φυλετική ταυτότητα στο σύγχρονο βιβλίο για παιδιά: θεωρητική προσέγγιση-πρόσληψη-εκπαιδευτική αξιοποίηση

Abstract

This PhD thesis examines the representations of whiteness as a naturalized but unmarked site of power and privilege in contemporary children’s literature. Focusing on the sociopolitical construction of racialized discourse in children’s books, this dissertation proposes critical reading of whiteness as a new methodological approach of interrogating the subtle ways that verbal and visual texts perpetuate the historical and social invented notion of white supremacy. By addressing issues of power, race and difference in mainstream children’s fiction, this new theoretical stance provides a critical hermeneutical framework for decoding the normalized racial representations of dominant culture that are encoded within texts and exposing the concrete reading subject positions that privilege dominant group over others, perpetuating the dominant value system.The framework for the proposed critical reading of whiteness relies on literature in whiteness studies and critical race theory, two theoretical perspectives extended in the field of critical postmodern multiculturalism that provide insight into the ideological ways children’s literature reflects the power relations. Through the lens of this new methodological approach, the dissertation examines four of the most popular rhetorical patterns that articulate the coded discourse of whiteness: white power, white privilege, colorblindness and white racial consciousness, in fourteen contemporary books of American children’s literature. Our findings indicate that despite the effort of the majority of these books, especially the novels, to deal with issues of race discriminations and social oppression, they don’t manage to expose whiteness as the unmarked domain of the unequal distribution of power and privilege that establishes borderlines between racial groups. The portrayal of white characters as ignorant of white privilege, the contextualizing of racism as a historical and not a present fact, the depiction of racism as a set of individual-level actions of prejudice, are some of the common representational strategies that perpetuate the white supremacy myth in the examined children’s books.Considering literary reading as a practice of decoding dominant assimilationist ideologies in mainstream children’s literature, this dissertation proposes critical reading of whiteness as a new reading role model for white young readers, since it can operate as a tool for constructing critical reading subjectivities, grounded in multicultural understanding and interracial empathy. Relying on the theoretical perspectives of critical pedagogy of whiteness, this proposed reading role model can empower young readers to shift from resistance to engagement with texts portraying racial ideology and practices and reflect on their racial formation and understanding. By employing critical lens to readers’ response to literary texts, they are empowered to deconstruct their white perspective of ignorance and challenge the racialized prevailing worldview reflected in the texts, reaching new levels of reading consciousness and active response to dominant narrative.

Ανταποκρινόμενη στο αίτημα των σύγχρονων κριτικών μεταμοντέρνων προσεγγίσεων της πολυπολιτισμικότητας για επανανοηματοδότηση της φυλετικής διαφοράς και αποδόμηση του ρατσιστικού λόγου, η παρούσα διδακτορική διατριβή αναδεικνύει και εξετάζει τις αφηγηματικές αναπαραστάσεις της λευκής φυλετικής ταυτότητας ως κανονικοποιημένο πρότυπο στα σύγχρονα λογοτεχνικά έργα για παιδιά και νέους. Εξετάζοντας την έννοια της λευκότητας ως φυλετικό σημαίνον της διαφοράς και της διάκρισης και εκθέτοντας την ιστορικοκοινωνικά κατασκευασμένη ανάδειξή της σε φυλετική νόρμα, η μελέτη εστιάζεται στον εντοπισμό και την αποκωδικοποίηση των τρόπων αναπαράστασης του δόγματος της λευκής υπεροχής που διαπερνά αδιόρατα τα λογοτεχνικά αφηγήματα, αντανακλώντας και αναπαράγοντας τη θέση ισχύος που κατέχει η κυρίαρχη φυλετική ομάδα στο ρατσιστικοποιημένο κοινωνικό σύστημα. Βασιζόμενη στις αρχές της θεωρίας της λευκότητας –που δεσπόζει στον αμερικανικό ακαδημαϊκό, κι ευρύτερα κοινωνικοπολιτικό, χώρο ως μια νέα, ριζοσπαστική θεωρητική προσέγγιση της έννοιας της φυλής– η προκείμενη εργασία συγκροτεί και παρουσιάζει μια πρωτοπόρα μεθοδολογική πρόταση ανάλυσης του φυλετικοποιημένου αφηγηματικού λόγου· την κριτική ανάγνωση της λευκότητας. Ανάγοντας τη λευκότητα σε λογοτεχνική κατηγορία και εκλαμβάνοντας τον αφηγηματικό λόγο ως ένα κοινωνικοπολιτικά κατασκευασμένο δημιούργημα, η μελέτη αξιοποιεί το μοντέλο της κριτικής ανάγνωσης της λευκότητας ως ένα πληρέστατο μεθοδολογικό εργαλείο ανάλυσης των λεκτικών και εικονιστικών αναπαραστάσεων της λευκής φυλετικής ταυτότητας σε επιλεγμένα έργα της σύγχρονης παιδικής λογοτεχνίας, επιχειρώντας να εκθέσει τα κυρίαρχα ιδεολογικά μηνύματα και τους τρόπους με τους οποίους συνδέονται με κοινωνικές και θεσμικές πρακτικές που διαιωνίζουν το σύστημα της άνισης κατανομής ισχύος και προνομίων.Εστιαζόμενη στη φυλετικοποιητική λειτουργία της παιδικής λογοτεχνίας και ασπαζόμενη την αναγκαιότητα αναδόμησης της λογοτεχνικής και εκπαιδευτικής θεώρησης και πράξης προς την κατεύθυνση μιας γενικότερης κοινωνικής αλλαγής με όρους δημοκρατίας και δικαιοσύνης, η διατριβή συνθέτει και προτάσσει το πρόγραμμα της κριτικής ανάγνωσης της λευκότητας ως μια μετασχηματιστική παιδαγωγική και διδακτική προσέγγιση της λογοτεχνικής ανάγνωσης που προάγει τη διαμόρφωση κριτικά εγγράμματων αναγνωστών. Αναδεικνύοντας τη σύνδεση μεταξύ του σταδίου ανάπτυξης της φυλετικής συνειδητότητας των νεαρών αναγνωστών και του επιπέδου της λογοτεχνικής τους πρόσληψης και ανταπόκρισης, βασική πεποίθηση και πρόταση της διδακτορικής μελέτης είναι πως η ενεργητική εμπλοκή των νεαρών μαθητών-αναγνωστών με τη μέθοδο της κριτικής ανάγνωσης του λευκού λόγου στα λογοτεχνικά κείμενα προάγει τον μετασχηματισμό τους σε πολυφυλετικά και πολυπολιτισμικά επαρκή και ικανά υποκείμενα να αποδομούν τις ιεραρχημένες υποκειμενικές θέσεις ανάγνωσης που αναπαράγει η ηγεμονική αφήγηση της λευκότητας. Με άλλα λόγια, η εμπειρία της συναλλακτικής σχέσης με λογοτεχνικά έργα που πραγματεύονται ζητήματα φυλής και ρατσισμού υπό το πρίσμα μιας κριτικής αναγνωστικής οπτικής της ιστορικής και κοινωνικοπολιτικής φυλετικής πραγματικότητας, ενισχύει τον ανασχηματισμό της φυλετικής υποκειμενικότητας των νεαρών αναγνωστών στη βάση μιας προοδευτικής, χειραφετητικής ταυτότητας.