The transformation of the transformation problem and why it matters today: insights into the debate on the transformation problem from a methodological perspective

Abstract

By following the dialectical principle ‘not definitions, but the genesis of the thing’, this thesis attempts to reconstruct the evolution of the debate on the transformation problem by tracing the main changes in method and central concern that have taken place from its initial formulation to the so-called traditional transformation problem, that is from Marx’s critique of Ricardo’s theory to Bortkiewicz’s ‘correction’ of Marx’s transformation procedure. This way of addressing the matter differs from the one that is commonly found in the dominant economic thought, for which the process to attain a particular result bears no significance, viz. the building of new models upon previous results that are accepted as true without questioning the method through which they were obtained or the character of the problem under examination in relation to the whole. In so doing, the view of the totality is lost while the history of the discussion is seen as a mere scholastic exercise with no real or practical consequence. It is in this context that contradictions in definitions appear as unsurmountable and fatal, as errors committed during the formulation of the theory that demand ‘corrections’. The reconstruction of the discussion permits to recover the totality point of view, within which contradictions in definitions disclose their real nature and meaning. The excursion into the history of the debate is, therefore, not an end-in-itself but the method of identifying the relevant problem so as to identify its solution. The genetic account is, in addition, characteristic of the method to which our main contention refers: we argue that the transformation of the transformation problem has been caused, and therefore can be explained, by the rejection and insufficient understanding of Marx’s materialist dialectic method. In our view, it is a change in the method of studying the economic reality what underlies the main criticisms of Marx’s labour theory of value, as well as the disintegration of political economy—the conversion of political economy into economics—of which the transformation of the transformation problem is an expression. Behind this change in method there is a change in concern: the aim is no longer the elucidation of the real but ‘internal consistency’, a concern that responds to the need of presenting the capitalist economy as a harmonious and everlasting form of social production. Our investigation reveals that the traditional transformation problem, by which both the labour theory of value and the transformation problem are rendered redundant, is in fact a distortion of the initial transformation problem: that with it the labour theory of value is not denied but deserted from the outset. Such distortion is, moreover, not even a problem but a false problem that leaves Marx’s theory of exploitation and competition intact.

Ακολουθώντας την διαλεκτική αρχή «όχι ορισμοί, αλλά η γένεσις του πράγματος», αυτή η διατριβή επιχειρεί να ανασυνθέσει το προτσές της συζήτησης για το πρόβλημα του μετασχηματισμού, αναζητώντας τις κύριες αλλαγές όσον αφορά τη μέθοδο και το ζητούμενο που έλαβαν χώρα από την αρχική διατύπωσή του έως το αποκαλούμενο παραδοσιακό πρόβλημα του μετασχηματισμού, δηλαδή από την κριτική του Μαρξ στην θεωρία του Ρικάρντο έως την «διόρθωση» της διαδικασίας του μετασχηματισμού του Μαρξ από τον Μπόρτκιεβιτς. Μια τέτοια προσέγγιση του θέματος διαφέρει από αυτή που απαντάται κοινότυπα στην κυρίαρχη οικονομική σκέψη, για την οποία η διαδικασία επίτευξης ενός αποτελέσματος δεν έχει σημασία· εκεί το χτίσιμο νέων μοντέλων βασίζεται σε προηγούμενα αποτελέσματα που γίνονται αποδεκτά ως αληθή χωρίς να ερωτηθεί η μέθοδος που οδήγησε σε αυτά ή ο χαρακτήρας του εξεταζόμενου προβλήματος σε σχέση με το όλο. Κάνοντας αυτό, η ολότητα χάνεται από τη θέα ενώ η ιστορία της συζήτησης εμφανίζεται ως μια απλή σχολαστική άσκηση χωρίς πρακτικές συνέπειες. Είναι σε αυτό το πλαίσιο που οι αντιφάσεις στους ορισμούς εμφανίζονται ως ανυπέρβλητοι όροι, ως λάθη που διαπράχθηκαν κατά τη διατύπωση της θεωρίας και τα οποία απαιτούν «διορθώσεις». Η ανασύνθεση της συζήτησης επιτρέπει να επανακτήσουμε την σκοπιά της ολότητας, μέσα από την οποία θα αποκαλυφθούν η πραγματική φύση και το νόημα των αντιφάσεων στους ορισμούς. Η περιήγηση στην ιστορία της συζήτησης είναι επομένως όχι ένας σκοπός καθ’ εαυτός, αλλά η μέθοδος για να εντοπίσουμε ποιο είναι το πρόβλημα στην πραγματικότητα και ποια είναι η λύση του. Η μελέτη της γενέσεως του προβλήματος είναι χαρακτηριστικό της μεθόδου που μας ενδιαφέρει: υποστηρίζουμε ότι ο μετασχηματισμός του προβλήματος του μετασχηματισμού προκλήθηκε, και άρα μπορεί να εξηγηθεί, από την απόρριψη και την ανεπαρκή κατανόηση της υλιστικής διαλεκτικής μεθόδου του Μαρξ. Κατά την άποψή μας, πίσω από τις βασικές κριτικές στην εργασιακή θεωρία της αξίας του Μαρξ, βρίσκεται η αλλαγή στη μέθοδο μελέτης της οικονομικής πραγματικότητας· η αποσύνθεση της πολιτικής οικονομίας και έκπτωσή της σε επιστήμη της οικονομίας, των οποίων ο μετασχηματισμός του προβλήματος του μετασχηματισμού είναι μια έκφραση. Πίσω από αυτή την αλλαγή στη μέθοδο βρίσκεται μια αλλαγή στην πρόθεση: ο σκοπός πια δεν είναι να φωτιστεί το είναι αλλά η «εσωτερική συνέπεια» της θεωρίας, ακολουθώντας την ανάγκη να παρουσιαστεί η καπιταλιστική οικονομία ως η αρμονική και παντοτινή μορφή της κοινωνικής παραγωγής. Η έρευνά μας αποκαλύπτει ότι το παραδοσιακό πρόβλημα του μετασχηματισμού, μέσω του οποίου η εργασιακή θεωρία της αξίας και το πρόβλημα του μετασχηματισμού καθίστανται περιττά, είναι στην πραγματικότητα μια παραμόρφωση του αρχικού προβλήματος του μετασχηματισμού· το παραδοσιακό πρόβλημα του μετασχηματισμού δεν καταρρίπτει την εργασιακή θεωρία της αξίας παρά την εγκαταλείπει από την αρχή. Μια τέτοια παραμόρφωση, προσθέτουμε, δεν είναι καν ένα πρόβλημα αλλά μόνο ένα ψευδές πρόβλημα που δεν καταφέρνει κανένα πλήγμα στην θεωρία του Μαρξ για την εκμετάλλευση και τον ανταγωνισμό.