Παραγωγή και κατανάλωση πλουσίων σε αντιοξειδωτικά υπερτροφών (superfoods): διερεύνηση των δυνατοτήτων ανάπτυξης στην Ελλάδα των κλάδων παραγωγής Goji berry, μύρτιλλου και αρώνιας, μέσω ενός σύγχρονου συνεταιρισμού νέας γενιάς (ΣΝΓ), κάθετης μορφής

Abstract

This PhD dissertation is the imprint of a concerted effort combining research, experimental development and pilot application of scientific data, with the ultimate goal of creating a New Generation Cooperative (NGC) for the production, processing and marketing of innovative crops so called as "Superfoods", in Greece during the economic crisis. The effort began in 2012 and continues to this day, influencing the social fabric, the labor relations and the consumers’ both in the region of Thessaly as well as the rest of Greece’s mainland.The main object of this research is the production, processing and marketing of innovative, antioxidant-rich agricultural products, also called as “Superfoods”, through an NGC, in response to the economic crisis. Additional objectives of the research are to investigate the growth potential in Greece of the production, marketing and trading of goji berry, blueberry and black-chokeberry, through a vertically integrated production process supported by the NGC, aiming at identifying these modern cooperatives as a tool for adaptation within the framework of markets’ globalization and sustainability / growth in times of economic crisis.In order to achieve the aim and the individual objectives of this PhD, a comprehensive and detailed bibliographic review was carried out in four themes. Initially, the antioxidant substances and their relationship to "Superfoods" were studied. Then, a research on optimal cultivation practices considering small-fruit plants were determined. Data on co-operatives, and in particular on the factors leading to their development in times of crisis, were highlighted, emphasizing the NGC and the specific characteristics that differentiate them from Traditional Cooperatives (TC). Finally, the main management and marketing tools and their possible applications in a NGC are listed.To exploit the findings of the bibliographic review and reproduce them on a large scale, in Greece, research was conducted at experimental, laboratory and pilot level. More analytically, laboratory analyzes were performed to determine the nutrients of the parts of the plants under consideration. The obtained results were compared with those in the literature, in order to ascertain the existence or otherwise of comparative advantages for the Greek products - "Superfoods". In addition, experimental fields have been installed in areas of Greece, with different characteristics (soil, climatic, etc.), to monitor the adaptability of plants and the course of development of these innovative crops. Finally, a plan for the establishment of an NGC has been developed to utilize all previous findings and to apply modern methods of organizing, administering, promoting and marketing the Greek "Superfoods".Moreover, to implement the business plan of the NGC, it is necessary to investigate the views and to record the special characteristics of the members participating in similar cooperative enterprises. For this reason, a questionnaire was drawn up, which was put to the members of the cooperative and records their attitude both towards the strategic planning and on the way the cooperative management is being implemented by the competent boards. In addition, a consumer survey was carried out, which records the first reactions and trends regarding "Superfoods", Greek and imported, and presents the reasons for the decision to buy corresponding products, excluding food supplements.All above resulted in the establishment of an NGC in the area of Karditsa, with a statutory purpose to process and promote innovative products of the primary sector, which are considered as “Superfoods” according to the terms of international marketing.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή αποτελεί την αποτύπωση μίας συντονισμένης προσπάθειας που συνδυάζει την έρευνα, την πειραματική ανάπτυξη και την πιλοτική εφαρμογή επιστημονικών δεδομένων, με απώτερο σκοπό τη δημιουργία ενός Συνεταιρισμού Νέας Γενιάς (ΣΝΓ) για την παραγωγή, τη μεταποίηση και την εμπορία καινοτόμων καλλιεργειών αποκαλούμενων και ως «υπερτροφές», στην Ελλάδα την περίοδο της οικονομικής κρίσης. Η προσπάθεια ξεκίνησε το 2012 και συνεχίζει έως και σήμερα, επηρεάζοντας τον κοινωνικό ιστό, τις εργασιακές σχέσεις και την καταναλωτική δύναμη των Ελλήνων πολιτών, τόσο στην περιοχή της Θεσσαλίας όσο και στην υπόλοιπη ηπειρωτική Ελλάδα.Σε αυτό το πλαίσιο, αντικείμενο της έρευνας είναι η παραγωγή, η μεταποίηση και η εμπορία καινοτόμων, πλούσιων σε αντιοξειδωτικά αγροτικών προϊόντων, αποκαλούμενων και ως «υπερτροφές» (Superfoods), μέσω ενός ΣΝΓ, ως απάντηση στην οικονομική κρίση. Πρόσθετοι στόχοι της έρευνας είναι η διερεύνηση των δυνατοτήτων ανάπτυξης, στην Ελλάδα, των κλάδων παραγωγής και εμπορίας γκότζι, μύρτιλλου και αρώνιας, μέσω μίας καθετοποιημένης παραγωγικής διαδικασίας η οποία θα υποστηρίζεται από τον ΣΝΓ. Στόχος είναι η ανάδειξη των σύγχρονων αυτών συνεταιρισμών, ως εργαλείο προσαρμογής στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης των αγορών και της ανάπτυξης σε περιόδους οικονομικής κρίσης.Για την επίτευξη του σκοπού και των επιμέρους στόχων της παρούσας διατριβής, έγινε εκτενής και αναλυτική βιβλιογραφική ανασκόπηση, σε τέσσερα πεδία. Αρχικά, μελετήθηκαν οι αντιοξειδωτικές ουσίες και η σχέση αυτών με τις «υπερτροφές». Έπειτα, αναζητήθηκαν οι βέλτιστες καλλιεργητικές πρακτικές για την καλλιέργεια των υπό διερεύνηση μικρόκαρπων φυτών. Στη συνέχεια καταγράφηκαν στοιχεία για τους συνεταιρισμούς και συγκεκριμένα για τους παράγοντες που οδηγούν στην ανάπτυξή τους σε περιόδους κρίσης, δίνοντας έμφαση στους ΣΝΓ και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που τους διαφοροποιούν από τους Παραδοσιακούς Συνεταιρισμούς (ΠΣ). Τέλος, παρατίθενται τα κύρια εργαλεία του μάνατζμεντ και του μάρκετινγκ και οι πιθανές εφαρμογές αυτών σε έναν ΣΝΓ. Για την αξιοποίηση των ευρημάτων της βιβλιογραφικής ανασκόπησης και την αναπαραγωγή αυτών σε ευρεία κλίμακα, στον ελλαδικό χώρο, έγινε έρευνα σε πειραματικό, εργαστηριακό και πιλοτικό επίπεδο. Πιο αναλυτικά, έγιναν εργαστηριακές αναλύσεις με σκοπό τον προσδιορισμό των θρεπτικών συστατικών των μερών των υπό εξέταση φυτών. Τα αποτελέσματα που προέκυψαν τέθηκαν σε σύγκριση με τα αντίστοιχα της βιβλιογραφίας, ώστε να διαπιστωθεί η ύπαρξη ή μη συγκριτικών πλεονεκτημάτων για τα ελληνικά προϊόντα - «υπερτροφές». Επιπλέον, πειραματικοί αγροί εγκαταστάθηκαν σε περιοχές της Ελλάδας με διαφορετικά χαρακτηριστικά (εδαφολογικά, κλιματολογικά κ.ά.), για την παρακολούθηση της προσαρμοστικότητας των φυτών και της πορείας ανάπτυξης των καινοτόμων αυτών καλλιεργειών. Τέλος, εκπονήθηκε πλάνο ίδρυσης ΣΝΓ που θα αξιοποιεί το σύνολο των προηγούμενων ευρημάτων και θα εφαρμόζει σύγχρονες μεθόδους οργάνωσης, διοίκησης, προώθησης και εμπορίας των ελληνικών «υπερτροφών».Για την υλοποίηση του επιχειρηματικού πλάνου του ΣΝΓ είναι αναγκαία η διερεύνηση των απόψεων και η καταγραφή των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των μελών που συμμετέχουν σε μία παρόμοια συνεταιριστική επιχείρηση. Για τον λόγο αυτό συντάχθηκε ερωτηματολόγιο το οποίο τέθηκε στα μέλη του συνεταιρισμού και καταγράφει τη στάση τους, τόσο έναντι του στρατηγικού σχεδιασμού, όσο και σχετικά με τον τρόπο διοίκησης του συνεταιρισμού από τα αρμόδια όργανα. Επιπροσθέτως, διεξάχθηκε και έρευνα καταναλωτή, η οποία καταγράφει τις πρώτες αντιδράσεις και τάσεις σχετικά με τις «υπερτροφές», ελληνικές και εισαγόμενες και παρουσιάζει τους λόγους που επηρεάζουν την απόφαση αγοράς αντίστοιχων προϊόντων, εξαιρουμένων των συμπληρωμάτων διατροφής.Όλα τα παραπάνω είχαν ως αποτέλεσμα την ίδρυση ενός ΣΝΓ, στην περιοχή της Καρδίτσας, με καταστατικό σκοπό τη μεταποίηση και την εμπορία καινοτόμων προϊόντων του πρωτογενούς τομέα, τα οποία θεωρούνται «υπερτροφές», σύμφωνα με τους όρους του διεθνούς μάρκετινγκ.