Η διοικητική δικαιοσύνη ως δικαιοτελεστική λειτουργία: από την υποχρέωση συμμόρφωσης της διοίκησης στις δικαστικές αποφάσεις στην αποτελεσματικότητα της διοικητικής δικαιοσύνης

Abstract

The thesis aims to highlight administrative justice as a function that actualises the law and can guarantee its application.In the first part of the thesis, from a de lege lata perspective, there is presented the current procedure that is followed in order to achieve the compliance of the administration to the decisions of the administrative courts, from the delivery of the judgment, until the issuance of the administrative acts in accordance with res judicata. The analysis concentrates on the way that the three-member Chambers of article 2 of law 3068/2002 operate, on the compulsory enforcement against the State and on the conceptual delimitation of the conformity to res judicata, in relation to other consequences of the judgment. The jurisprudence of the three-member Chambers of article 2 of law 3068/2002, the Administrative Courts, the Courts of Appeal and the Council of the State is presented in a theoretical scheme, as a Special Administrative Law, with the restorative administrative act as its core. The analysis differentiates depending on the legal protection sought and the type of the legal dispute. Furthermore, the difficulties of the Administration to conform to the judgments are presented and the important contribution of the Council of the State is highlighted. In the second part of the thesis, from a de lege ferenda perspective, there is presented the jurisprudence of the European Court of Human Rights in cases of a refusal of the Administration to comply with the courts’ decisions. Subsequently, the constitutional limits of a system designed to enforce the judgments are examined and clarified by the thesis, through an analysis of both the separation of powers and the internal structure and nature of the administrative justice. Consequently, there is a systematic presentation of the judge's procedural means and practices, that could contribute in achieving the enforcement of a judgement, depending on whether they are restricted within the current domestic system of judicial protection or they require a legislative intervention. The first category is about judicial techniques already applied in the diagnostic proceedings, consisting of the self-limitation of judicial powers, in order to avoid the so-called dogmatic-unnecessary annulments of administrative acts, and the use of the grounds of judgment by the judge, in order to determine the obligations of the administrative authorities. Finally, there are presented the tools used by the administrative courts of other countries, so as to implement their judgements, such as injunctions ("orders") to the administrative authorities and the threat of financial penalties ("astreintes"), the efficiency of an action with the aim to obligate the authorities to conform to a judgement and the judicial substitution to the powers of the Administration.The domestic mechanism for achieving compliance to res judicata [law 3068/2002] is insufficient to guarantee an Administration's conformity to the judgements of the courts that is immediate, complete and consistent with res judicata. The thesis goes further than the limits of the domestic discussion, which usually concentrates on the obligation of the authorities to comply with the judgements, to the extent of the effectiveness of the judicial protection, which can be upgraded significantly with the techniques and instruments proposed.

Η διατριβή αποσκοπεί να αναδείξει τη διοικητική δικαιοσύνη ως λειτουργία που πραγματώνει το δίκαιο και που δύναται να εγγυηθεί την εφαρμογή του.Στο Πρώτο Μέρος της Διατριβής, από de lege lata σκοπιά, παρουσιάζεται το ισχύον σύστημα για την επίτευξη της συμμόρφωσης της Διοίκησης στις αποφάσεις των διοικητικών δικαστηρίων, από το στάδιο έκδοσης της δικαστικής απόφασης μέχρι την έκδοση από τη Διοίκηση των διοικητικών πράξεων που υλοποιούν το δεδικασμένο. Αντικείμενα πραγμάτευσης αποτελούν ο μηχανισμός των Τριμελών Συμβουλίων του άρθρου 2 του ν.3068/2002, η αναγκαστική εκτέλεση εις βάρος του Δημοσίου, η εννοιολογική οριοθέτηση της υποχρέωσης συμμόρφωσης σε σχέση με τις λοιπές συνέπειες της δικαστικής απόφασης όπως το δεδικασμένο. Συστηματοποιείται το σύνολο της νομολογίας των Τριμελών Συμβουλίων Συμμόρφωσης ΣτΕ, ΤΔΔ, ΕΣ καθώς και των δικαιοδοτικών σχηματισμών σχετικά με την υποχρέωση συμμόρφωσης σε ένα θεωρητικό σχήμα Ειδικού Διοικητικού Δικαίου, με πυρήνα την αποκαταστατική πράξη και αναδεικνύονται οι ιδιαιτερότητες της με βάση το είδος της δικαστικής προστασίας και την ειδικότερη κατηγορία διοικητικών διαφορών. Καταγράφονται οι δυσκολίες με τις οποίες έρχεται αντιμέτωπη η Διοίκηση κατά την εφαρμογή της δικαστικής απόφασης και αναδεικνύεται η σημαντική συμβολή των Γνωμοδοτήσεων του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους.Στο Δεύτερο Μέρος της Διατριβής, από de lege ferenda σκοπιά παρουσιάζονται οι απαιτήσεις της καταδικαστικής νομολογίας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, σε υποθέσεις δυστροπίας της Διοίκησης να συμμορφωθεί και αναζητούνται τα συνταγματικά όρια εντός των οποίων είναι επιτρεπτό να κινείται ένα σύστημα που κατατείνει στην εκτέλεση των δικαστικών αποφάσεων, με άξονες ανάλυσης αφενός την αρχή της διάκρισης των λειτουργιών και αφετέρου η εσωτερική διάρθρωση και η φύση της διοικητικής δικαιοσύνης. Κατόπιν αυτού, συστηματοποιούνται δικονομικά μέσα και πρακτικές που μπορούν αναβαθμίσουν τη δικαιοτελεστική λειτουργία ανάλογα με το αν κινούνται εντός του ισχύοντος εγχώριου συστήματος δικαστικής προστασίας ή προϋποθέτουν νομοθετική παρέμβαση. Η πρώτη κατηγορία, αφορά τεχνικές του δικαστή ήδη στο στάδιο της διαγνωστικής δίκης, που συνίστανται στον αυτοπεριορισμό των εξουσιών του, ώστε να αποσοβούνται οι λεγόμενες δογματικές-άσκοπες ακυρώσεις καθώς και στη χρήση από το δικαστή της αιτιολογίας της δικαστικής απόφασης με σκοπό τον προσδιορισμό των υποχρεώσεων της Διοίκησης. Τέλος παρουσιάζονται εργαλεία τα οποία διαθέτει ο διοικητικός δικαστής σε ξένες έννομες τάξεις με σκοπό την εφαρμογή των αποφάσεών του, όπως η εξουσία διαταγών προς τη Διοίκηση και η απειλή επιβολής χρηματικών κυρώσεων, ήδη στο σώμα της δικαστικής απόφασης, η λειτουργία μιας καταψηφιστικής αγωγής καθώς και μια εξουσία υποκατάστασης του Δικαστηρίου στο έργο της δυστροπούσας Διοίκησης.Ο εγχώριος μηχανισμός για την επίτευξη της συμμόρφωσης [ν.3068/2002] παρίσταται ανεπαρκής αφεαυτός να εγγυηθεί την άμεση, πλήρη και σύμφωνη προς το δεδικασμένο συμμόρφωση της Διοίκησης προς τις δικαστικές αποφάσεις. Η διατριβή θέλει να διευρύνει την εγχώρια προβληματική από αυτήν της υποχρέωσης συμμόρφωσης της Διοίκησης σε αυτήν της αποτελεσματικότητας της δικαστικής προστασίας, η οποία μπορεί να αναβαθμιστεί σημαντικά με τις τεχνικές και τα μέσα που προτείνονται.