Στρατηγικές επιβίωσης των αποχωρισμένων αιτούντων άσυλο παιδιών στα κέντρα υποδοχής των νομών Λέσβου και Ιωαννίνων

Abstract

The present doctoral dissertation focuses on the study of the Greek reception system for unaccompanied asylum seeking minors. The academic research which started in January 2009, aimed in the analysis of the survival strategies of the above mentioned group while residing in the reception centers of two Greek border areas, Mytilene and Konitsa. The dissertation follows the methodology of ethnographic research in order to analyze and interpret various aspects of the daily life in such centers which constitute part of the official social care system for the unaccompanied asylum seeking minors.The present study is placed among other anthropological and sociological academic researches which focus on researching the relationships among the residents of relevant centers as well as the relationships between the residents and the personnel. Moreover, it examines the interaction between the minors and local societies. The basic hypothesis is that the survival strategies adopted by the minors derive from their distinct cultural background. In that sense the present study examines the notion of the mobility rather than that of forced migration. Should one discuss about transnationalism, transborder mobility, or population influx in the sense of ethno-scapes? Monsutti’s approach that migration is a kind of rite of passage is thus adopted.The ethnographic part of the study focuses on a) the collection of demographic data i.e. age, gender, ethnic origin of the minors and b) the collection of primordial data through semi structured interviews with i) the minors residing in the reception centres, ii) other groups of concern such as the personnel of the reception centres, NGOs and the local authorities. The present doctoral dissertation thus, draws conclusions on the efficiency of the reception and asylum policy for the asylum seeking unaccompanied minors in Greece and the survival strategies the later adopt, in order to overcome the deficiencies of the reception system and reach their final destination which is usually a country of Northern Europe.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή εστιάζει στη μελέτη του ελληνικού συστήματος υποδοχής των ασυνόδευτων ανήλικων αιτούντων άσυλο. Η παρούσα έρευνα που ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2009 στοχεύει στην καταγραφή και ανάλυση των στρατηγικών επιβίωσης της παραπάνω ομάδας ατόμων κατά την περίοδο διαμονής τους στα κέντρα υποδοχής της Μυτιλήνης και της Κόνιτσας Ιωαννίνων. Η παρούσα μελέτη ακολουθεί τη μεθοδολογία της εθνογραφικής έρευνας προκειμένου να αναλύσει και να ερμηνεύσει μια σειρά από ζητήματα που αφορούν στην καθημερινότητα των διαμενόντων στα ανωτέρα κέντρα, ενώ εστιάζει στο συγκεκριμένο τύπο δομής επειδή εντάσσεται στο ευρύτερο σύστημα πρόνοιας του ελληνικού κράτους απέναντι στη συγκεκριμένη κατηγορία πληθυσμού, καθώς τα κέντρα υποδοχής αποτελούν τη θεσμική πρόταση που έχει υιοθετήσει το ελληνικό σύστημα κοινωνικής πρόνοιας απέναντι σε αλλοδαπούς ανήλικους που φτάνουν χωρίς την παρουσία κηδεμόνα σε ελληνικό έδαφος και αιτούνται διεθνούς προστασίας. Η μελέτη εντάσσεται στο πλαίσιο ανθρωπολογικών και κοινωνιολογικών ερευνών που έχουν εστιάσει σε αντίστοιχες δομές και έχουν διερευνήσει τις σχέσεις ανάμεσα στους διαμένοντες και το προσωπικό, τους διαμένοντες και την περιβάλλουσα κοινωνία, τους διαμένοντες και τους φορείς υποστήριξης, αλλά και τις σχέσεις των διαμενόντων μεταξύ τους Η βασική υπόθεση εργασίας της παρούσας μελέτης είναι ότι οι στρατηγικές επιβίωσης που υιοθετεί η εν λόγω πληθυσμιακή ομάδα μορφοποιούνται και επηρεάζονται έντονα από τα διακριτά πολιτισμικά χαρακτηριστικά των ατόμων σε συνάρτηση με την τοπική συνθήκη που περιβάλλει τα κέντρα υποδοχής. Στο πλαίσιο αυτό εισάγεται ένας προβληματισμός για την εννοιολόγηση της συγκεκριμένης κινητικότητας στο χώρο. Πρόκειται για «διεθνικότητα» (transnationalism), για «διασυνοριακή κινητικότητα» / transborder mobility, ή για «ροές» που διαμορφώνουν «εθνο-τοπία» - ethno-scapes; Προκειμένου ωστόσο να διερευνηθούν τόσο οι ιστορικά εθνοτικές ταυτότητες όσο και οι στρατηγικές επιβίωσης που απορρέουν από αυτές, η παρούσα μελέτη εξετάζει την άποψη του Monsutii σχετικά με την μετανάστευση ως διαβατήριο έθιμο.Η έρευνα έχει βασιστεί σε δύο άξονες: Ο πρώτος άξονας περιλαμβάνει τη συλλογή δημογραφικών και στατιστικών στοιχείων. Ερευνήθηκε ειδικά η ηλικία, το γένος, το θρήσκευμα, η εθνοτική ή και φυλετική καταγωγή των ασυνόδευτων ανηλίκων αιτούντων άσυλο. Ο δεύτερος άξονας περιλαμβάνει τη συλλογή πρωτογενών στοιχείων ποιοτικών δεδομένων μέσω ανοιχτών συνεντεύξεων με α) τους φορείς υποστήριξης και παροχής βοήθειας των ατόμων που διαμένουν στα κέντρα κράτησης και β) με τους διαμένοντες. Η συλλογή ποιοτικών δεδομένων μέσω συνεντεύξεων σε βάθος εξυπηρετεί την πληρέστερη καταγραφή των εμπειριών των διαμενόντων στα εν λόγω κέντρα καθώς και των φορέων υποστήριξης. Η ανάλυση των στοιχείων που θα προκύψουν από τις συνεντεύξεις θα αναδείξει το καταρχήν καθεστώς διαφάνειας/αδιαφάνειας των διαδικασιών παραμονής των ατόμων, τις σχέσεις ελέγχου που διαμορφώνονται μεταξύ των επιβλεπόντων και των διαμενόντων στο εσωτερικό των κέντρων, το πλαίσιο συμμετοχής εξω-κρατικών πρωτοβουλιών και φορέων της κοινωνίας των πολιτών, όπως επίσης και το πεδίο της εν γένει επικοινωνίας με τους διαμένοντες και κυρίως της κοινωνικοποίησης των τελευταίων στην εκάστοτε τοπικότητα.