Η τριπτή λιθοτεχνία από τους προϊστορικούς οικισμούς Κλείτος Ι και Κλείτος ΙΙ της λεκάνης της Κιτρινής λίμνης Κοζάνης

Abstract

The present study attempts to approach aspects of the organization of a Neolithic society in the site of Kleitos in the prefecture of Kozani, Northern Greece, through the study of a part of prehistoric technology, the ground stone tools. The site of Kleitos offers an excellent research context, since it is one of the very few cases, in the entire Balkan area, of a fully excavated Neolithic site. The rescue excavations brought to light the remains of two adjacent settlements, less than 100 meters apart, dated to the Late and Final Neolithic period. The two settlements, co-existed for some time, until the earliest Kleitos I was abandoned and Kleitos II continued its course. The main objective of the study was to reconstruct the system of production and management of ground stone technology of Kleitos, to understand how this system is reflected in space and to explore the relationship between the two neighboring sites.Regarding tool manufacture, the data testify to the existence of common technological traditions at a settlement level, with some deviations however that emphasize - among others - the importance of the personal factor, while there are also finds of exogenous origin. The way ground stone tools are maintained and handled presents a complex picture that cannot be interpreted solely in economic terms, but is deeply influenced by powerful cultural practices. Signs of deliberate and selective actions of destruction or deposition/disposal of intact and fully functional tools are often identified, suggesting that these objects may have obtained multiple meanings, beyond their purely functional role.Based on the results of the analysis, the two settlements present substantial, although difficult to detect at first glance, technological deviations: they appear to be basically exploiting different areas of the landscape, to have different access to exchange networks, to present changes in the manufacturing techniques, as well as in the spatial distribution of the activities involving ground stone tools. Finally, an overall examination of the conclusions drawn for the two communities suggests various social, cultural and economic changes through time.

Στόχος της παρούσας μελέτης είναι η προσέγγιση όψεων της οργάνωσης μίας νεολιθικής κοινωνίας στη θέση Κλείτος του νομού Κοζάνης μέσα από τη μελέτη ενός τμήματος της προϊστορικής τεχνολογίας, της τριπτής λιθοτεχνίας. Ο Κλείτος προσφέρει ένα εξαιρετικό πλαίσιο εργασίας, καθώς αποτελεί μία από τις λιγοστές, σε ολόκληρο τον Βαλκανικό χώρο, περιπτώσεις πλήρως ανεσκαμμένης νεολιθικής θέσης. Οι σωστικές ανασκαφές έφεραν στο φως τα κατάλοιπα δύο γειτονικών, σε απόσταση μικρότερη των 100 μέτρων, οικισμών της Νεότερης και Τελικής Νεολιθικής περιόδου. Οι δύο οικισμοί, αν και όχι σύγχρονοι, συνυπήρξαν για κάποιο χρονικό διάστημα, μέχρις ότου ο παλαιότερος Κλείτος Ι εγκαταλειφθεί και ο Κλείτος ΙΙ συνεχίσει την πορεία του. Βασικός στόχος της μελέτης υπήρξε η ανασύσταση του συστήματος παραγωγής και διαχείρισης της τριπτής λιθοτεχνίας του Κλείτου, η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο το σύστημα αυτό αποτυπώνεται στο χώρο, και η διερεύνηση της σχέσης μεταξύ των δύο γειτονικών θέσεων. Αναφορικά με την κατασκευή των εργαλείων τα δεδομένα μαρτυρούν την ύπαρξη κοινών τεχνολογικών παραδόσεων σε επίπεδο οικισμού, χωρίς να απουσιάζουν αποκλίσεις, οι οποίες τονίζουν -μεταξύ άλλων- τη σημασία του προσωπικού παράγοντα, ενώ υπάρχουν ακόμα ευρήματα εξωγενούς προέλευσης. Ο τρόπος διαχείρισης της τριπτής λιθοτεχνίας παρουσιάζει μία σύνθετη εικόνα που δεν μπορεί να ερμηνευτεί αποκλειστικά υπό οικονομικούς όρους, αλλά επηρεάζεται από τη δράση ισχυρών πολιτισμικών πρακτικών. Οι ενδείξεις συχνά παραπέμπουν σε σκόπιμες και επιλεκτικές δράσεις ηθελημένης απόρριψης ακέραιων και λειτουργικών εργαλείων ή σκόπιμης καταστροφής τους, υποδηλώνοντας μία άλλη διάσταση των αντικειμένων αυτών, πέρα από την καθαρά λειτουργική. Βάσει των αποτελεσμάτων της ανάλυσης οι δύο οικισμοί παρουσιάζουν από τεχνολογικής απόψεως ουσιώδεις, αν και ανεπαίσθητες με την πρώτη ματιά, αποκλίσεις: φαίνεται να εκμεταλλεύονται κατά βάση διαφορετικές ζώνες του περιβάλλοντος τοπίου, να έχουν διαφορετική πρόσβαση σε δίκτυα ανταλλαγών, να αποκλίνουν ως προς τις κατασκευαστικές μεθόδους, αλλά και την χωρική κατανομή των εργασιών στις οποίες εμπλέκεται η τριπτή λιθοτεχνία. Τέλος, μία διαχρονική εξέταση των δύο κοινοτήτων αφήνει να διαφανούν πιθανές μεταβολές κοινωνικής, πολιτισμικής και οικονομικής φύσεως.