Παιδική ηλικία και ετερότητα στα σχολικά εγχειρίδια γλώσσας του δημοτικού από το 1982 ως το 2014: κοινωνιολογική και ιστορικοκοινωνική προσέγγιση

Abstract

The purpose of this dissertation is to investigate whether childhood can be observed as being general and universal and how childhood in itself has been influenced and altered by social, economic and political factors during different periods of history. Furthermore, it examines whether the relationship between childhood and diversity is stable, or it changes under the influence of the aforementioned factors. The Mayring qualitative and quantitative content analysis methodological example is used.The Greek Language Textbooks Of Elementary school of the 1980s and 2006 do not simply depict childhood; they approach it variably, according to the social perceptions and political ideologies that prevailed in these two periods. The same applies to the notion of diversity. The differences between these textbooks are great, as is the time period that elapsed to replace the first ones with the latter. The first textbooks depicted childhood in a closed Greek society, which was emerging after two decades of political turmoil and was entering a political era during which the country was governed by a socialist party, PASOK, which promised the improvement of the living standards of Greeks, especially the middle-class. The child of the past was often excluded from any education and –in many cases- felt deep nostalgia for his/her immigrant parents or his/her sailor father; he admired the achievements of technology and although staying with his family and enjoying living in nature (a concept that served the political purpose of supporting the provinces), he began to have access to consumer goods and, finally, was considered a healthy Greek, since diversity did not concern the school textbooks of 1980’s.In turn, the 2006 Language School textbooks portrayed childhood and diversity as they were formed after two decades of international events which changed global data and influenced Greece overall. The country had already experienced economic prosperity, had improved its infrastructure, had operated within the European Union, had passed a series of laws that aligned it with international positions on childhood and diversity, had began to experience globalization and use of new technologies. The childhood perceptions of the 1980’s textbooks were considered outdated and these of 2006 came to give more up-to-date representations. With the rich, colorful illustration and the strong presence of the child, a window opened to the world bringing "the distant and different" to the eyes of each student. The disabled child found his place next to any other child, Greek or foreign, refugee or immigrant, all appearing to enjoy childhood in the prominent place that Western society has placed it. Children's rights and extreme consumerism were compared to those enjoyed by non-Western children in developing countries.

Σκοπός της παρούσας διατριβής είναι να ερευνηθεί αν υπάρχει μία καθολική και οικουμενική παιδική ηλικία και κατά πόσο αυτή επηρεάζεται και μεταβάλλεται σε διαφορετικές χρονικές περιόδους από κοινωνικούς, οικονομικούς και πολιτικούς παράγοντες καθώς και να εξετασθεί αν η σχέση παιδικής ηλικίας και ετερότητας είναι σταθερή ή μεταβαλλόμενη υπό την επιρροή των προαναφερθέντων παραγόντων. Χρησιμοποιείται το μεθοδολογικό παράδειγμα σύνθεσης ποιοτικής και ποσοτικής ανάλυσης περιεχομένου του Mayring.Τα σχολικά εγχειρίδια Γλώσσας της δεκαετίας του 1980 και του 2006 δεν αναπαριστούν μία παιδική ηλικία, αλλά την αντιλαμβάνονται διαφορετικά, σύμφωνα με τις κοινωνικές αντιλήψεις και τις πολιτικές ιδεολογίες που επικρατούσαν τις δύο αυτές περιόδους. Το ίδιο ίσχυε για την έννοια της ετερότητας. Οι διαφορές ανάμεσά τους είναι μεγάλες, όπως μεγάλο είναι και το χρονικό διάστημα που μεσολάβησε για να αντικατασταθούν τα πρώτα από τα δεύτερα. Τα πρώτα απεικόνιζαν την παιδική ηλικία σε μια κλειστή ελληνική κοινωνία που εξερχόταν από δύο δεκαετίες πολιτικών αναταραχών και εισερχόταν στην περίοδο διακυβέρνησης της χώρας από ένα σοσιαλιστικό κόμμα, το ΠΑΣΟΚ, που πρέσβευε την «Αλλαγή» και τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των Ελλήνων, κυρίως της μεσαίας αστικής τάξης. Οι καταγραφές της παιδικής ηλικίας πάλλονταν ανάμεσα σε αναφορές στο παρελθόν και σε εικόνες από το μέλλον, όπως το είχε οραματιστεί η νέα κυβέρνηση. Το παιδί του παρελθόντος ήταν συχνά αποκλεισμένο από την εκπαίδευση, νοσταλγούσε τους μετανάστες γονείς και τον ναυτικό πατέρα, θαύμαζε τα επιτεύγματα της τεχνολογίας και ταυτόχρονα βίωνε στην οικογένειά του την ισότητα των δύο φύλων, ζούσε στη φύση και την απολάμβανε, εικόνα που εξυπηρετούσε τον πολιτικό σκοπό της ενίσχυσης της επαρχίας, άρχιζε δειλά δειλά να έχει πρόσβαση σε υλικά αγαθά και τέλος, ήταν ελληνόπουλο και γερό στην υγεία του, εφόσον η ετερότητα δεν απασχόλησε στο ελάχιστο τα σχολικά εγχειρίδια του 1980. Τα σχολικά εγχειρίδια Γλώσσας του 2006 με τη σειρά τους αναπαράστησαν την παιδική ηλικία και την ετερότητα όπως αυτές είχαν διαμορφωθεί μετά από δύο δεκαετίες κοσμοϊστορικών γεγονότων που άλλαξαν τα παγκόσμια δεδομένα και επηρέασαν την Ελλάδα. Η χώρα είχε δοκιμάσει οικονομική ευμάρεια, είχε βελτιώσει τις υποδομές της, είχε λειτουργήσει μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είχε ψηφίσει σειρά νόμων που την εναρμόνιζαν με τις διεθνείς τοποθετήσεις για την παιδική ηλικία και την ετερότητα, είχε αρχίσει να βιώνει την παγκοσμιοποίηση και να χρησιμοποιεί τις νέες τεχνολογίες. Η εικόνα της παιδικής ηλικίας στα εγχειρίδια της δεκαετίας του 1980 είχε ξεπεραστεί και αυτά του 2006 ήρθαν να δώσουν πιο επίκαιρες αναπαραστάσεις της . Με πλούσια έγχρωμη εικονογράφηση και έντονη παρουσία του παιδιού άνοιξαν ένα παράθυρο στον κόσμο και έφεραν «το μακρινό και διαφορετικό» μπροστά σε κάθε μαθητή. Το παιδί με ειδικές ανάγκες βρήκε τη θέση του δίπλα σε κάθε παιδί, ελληνόπουλο ή αλλοδαπό, πρόσφυγα ή μετανάστη και όλα μαζί εμφανίζονται να απολαμβάνουν την παιδική ηλικία στην περίοπτη θέση που την έχει τοποθετήσει η δυτική κοινωνία. Δικαιώματα του παιδιού και άκρατος καταναλωτισμός κλήθηκαν να συγκριθούν με αυτά που απολαμβάνουν τα παιδιά του μη δυτικού κόσμου στις αναπτυσσόμενες χώρες.