Ο επιπολασμός και το κόστος της χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας

Abstract

Introduction: COPD is a chronic disease whose progression and natural course is affected by many factors, while it places a major burden on healthcare systems and has substantial social and economic effects.Objective: The objective of the study was to investigate the epidemiological and clinical characteristics of COPD patients and the potential risk factors associated with the progression and natural course of the disease. Additionally, an estimation of the annual direct cost of stable COPD was attempted, also analyzed per disease stage and per patient’s or payer’s perspective. Study Population and Methods: Data were collected from 245 COPD patients (males: 94.3%, mean age: 69.5 ± 8.8 years) who visited the outpatient units of the University Hospital of Larissa from 1/1/2014 to 31/12/2015 . Each patient performed pulmonary function test, while medical history was taken and physical examination was performed. Moreover, the patients’ direct cost during the maintenance phase was calculated, by recording the use of healthcare services during the maintenance phase in the 12 months prior to patient’s enrollment. Cost estimates were conducted using bottom-up approach and costs were calculated as mean values per patient, in Euros. Statistical analysis was performed using SPSS v. 20.Results: COPD patients were 11% of Stage I, 48.2% of Stage II, 29% of Stage III, and 11.8% of Stage IV, while according to GOLD 2016 groups the patients were 23.3% group A, 15.5% / group B, 22.9% / group C and 38.4% / group D. There was a significant proportion of current smokers (44,9%) and an increased use of healthcare services by patients with stable disease (7.19 ± 5 visits per patient per year). Also, a significant proportion of patients received inhaled corticosteroids as maintenance treatment (59.2%), and the percentage of patients with co-morbidities was remarkable (83.3%). Patients with advanced COPD (stages III-IV) were 2,3 times and 4,2 times more likely to report wheezing or dyspnea as chronic symptoms of the disease [p=0.002 and p=0.003 respectively] compared to patients with stage I-II disease, while high-risk patients (groups C-D) had a 29.1-fold increased risk of severe exacerbations [OR:29.07, 95%CI:8.81-95.92, p=0.000]. 60.4% of patients reported at least one exacerbation during the last year, while 42% of the exacerbations reported were severe. Frequent exacerbations were evident in 19.6% of the sample with exacerbations increasing with disease progression based on stages or groups. Patients with frequent exacerbations were more likely to suffer from advanced disease [p = 0.002] and were 2.5 times more likely to be hospitalized due to exacerbation [OR: 2.5, 95% CI: 1.31-4.78, p = 0.005]. The mean annual direct cost for stable disease was estimated at €1,034.55 per patient, of which €222.94 (21,5%) corresponded to out-of-pocket payments. The key cost driver was pharmaceutical treatment, which reflected almost 71% of the total expenses for the management of stable disease. The mean annual per-patient cost was two to three times higher for those with advanced disease (stages III-IV) compared to those with stages I-II disease [p=0.000] and it was doubled for “high-risk” patients (groups C-D) compared to “low-risk” patients (groups A-B) [p=0.000].Conclusions: There is a high percentage of active smokers, with increased respiratory symptoms and frequent presence of concomitant diseases. The majority of patients suffer from moderate or severe disease, and more than half of them are at high risk. There is increased use of health services by COPD patients at all stages of the disease and many risk factors were found to affect the progression and natural course of the disease. Regardless of disease severity, a significant proportion of patients reports exacerbations, which are appeared to be associated with many clinical factors of the disease. Patients in "high risk" groups appear to have a particularly high risk for hospitalizations due to exacerbations, as they do those who report frequent exacerbations. Moreover, the cost of stable COPD is remarkable with the key cost driver to be pharmaceutical treatment and social insurance funds the key payer for treating COPD patients in Greece. The cost of stable disease is proved proportional to the severity of COPD and it is doubled in patients of high-risk groups.Keywords: stable COPD, risk factors, COPD exacerbations, direct cost, GOLD stages, GOLD groups

Εισαγωγή: Η ΧΑΠ αποτελεί ένα χρόνιο νόσημα του οποίου η εξέλιξη και η πορεία επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες, ενώ επιβαρύνει σημαντικά τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης και έχει σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις. Σκοπός: Σκοπός της μελέτης ήταν η διερεύνηση των επιδημιολογικών και κλινικών χαρακτηριστικών των ασθενών με σταθερή ΧΑΠ και των παραγόντων κινδύνου που σχετίζονται με την εξέλιξη και την πορεία της νόσου. Επιπρόσθετα, επιχειρήθηκε η εκτίμηση του άμεσου κόστους του πάσχοντος από σταθερή ΧΑΠ και η ανάλυση αυτού ανά στάδιο σοβαρότητας του νοσήματος και κατά κατηγορία κάλυψης των δαπανών.Μεθοδολογία: Τα δεδομένα συλλέχθηκαν από 245 ασθενείς με ΧΑΠ (άνδρες: 94,3%, μέση ηλικία: 69,5 ± 8,8 έτη) που επισκέφθηκαν τα Εξωτερικά Ιατρεία του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Λάρισας από 1/1/2014 έως 31/12/2015. Σε κάθε ασθενή πραγματοποιήθηκε σπιρομετρικός έλεγχος, λήψη ιατρικού ιστορικού και φυσική εξέταση, ενώ καταγράφηκαν δεδομένα προκειμένου να υπολογιστεί το άμεσο κόστος της σταθερής νόσου. Για τον υπολογισμό του άμεσου κόστους καταγράφηκε η χρήση υπηρεσιών υγείας που αφορούσε τη διαχείριση της σταθερής νόσου τους τελευταίους 12 μήνες πριν την ένταξη των ασθενών στην μελέτη. Η εκτίμηση του κόστους πραγματοποιήθηκε με τη προσέγγιση bottom-up και οι δαπάνες υπολογίστηκαν ως μέσες τιμές ανά ασθενή σε ευρώ. Η στατιστική ανάλυση των δεδομένων πραγματοποιήθηκε με το στατιστικό πρόγραμμα SPSS v. 20. Αποτελέσματα: Οι ασθενείς με ΧΑΠ ήταν 11% /σταδίου Ι, 48,2% /σταδίου II, 29% /σταδίου III και 11,8% /σταδίου IV, ενώ σύμφωνα με τις ομάδες της GOLD 2016 οι ασθενείς ήταν 23,3% /ομάδας Α, 15,5% /ομάδας Β, 22,9% /ομάδας C και 38,4% /ομάδας D. Παρατηρήθηκε υψηλό ποσοστό ενεργών καπνιστών (44,9%) και αυξημένη χρήση υγειονομικών υπηρεσιών από τους πάσχοντες σε σταθερή νόσο (7,19±5 επισκέψεις ανά ασθενή ανά έτος), ενώ σημαντικό ήταν το ποσοστό που λάμβανε συστηματικά εισπνεόμενα κορτικοειδή ως χρόνια αγωγή για τη νόσο (59,2%), αλλά και το ποσοστό των ασθενών με συννοσηρότητες (83,3%). Οι ασθενείς με προχωρημένη ΧΑΠ (στάδια ΙΙΙ-ΙV) είχαν 2,3 φορές και 4,2 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να αναφέρουν συριγμό ή δύσπνοια ως χρόνια συμπτώματα της νόσου [p=0.002 και p=0.003 αντίστοιχα] σε σύγκριση με τους ασθενείς σταδίων Ι-ΙΙ, ενώ οι ασθενείς «υψηλού κινδύνου» (ομάδες C-D) είχαν 29,1 φορές αυξημένο κίνδυνο για σοβαρές παροξύνσεις [OR:29.07, 95%CI: 8.81-95.92, p=0.000]. Το 60,4% των ασθενών ανέφερε τουλάχιστον μια παρόξυνση το τελευταίο έτος, ενώ το 42% των παροξύνσεων ήταν σοβαρές. Συχνές παροξύνσεις είχε το 19,6% του δείγματος με τις παροξύνσεις να αυξάνονται με την εξέλιξη της νόσου βάσει σταδίων ή ομάδων. Οι ασθενείς με συχνές παροξύνσεις ήταν πιθανότερο να πάσχουν από προχωρημένη νόσο [p=0.002] και είχαν 2,5 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να νοσηλευτούν λόγω παρόξυνσης [OR:2.5, 95%CI: 1.31-4.78, p=0.005]. Το μέσο ετήσιο άμεσο κόστος για τη σταθερή νόσο εκτιμήθηκε στα 1.034,55€ ανά ασθενή, εκ των οποίων τα 222,94€ (21,5%) αντιστοιχούσαν σε ιδιωτικές πληρωμές του ασθενή. Ο κυριότερος παράγοντας κόστους για τη διαχείριση της χρόνιας νόσου ήταν η φαρμακευτική αγωγή, η οποία αφορούσε σχεδόν το 71% των συνολικών δαπανών. Το μέσο ετήσιο κόστος ανά ασθενή ήταν δύο με τρεις φορές υψηλότερο για τα άτομα με προχωρημένη νόσο (στάδια III-IV) σε σύγκριση με τους ασθενείς με νόσο σταδίων Ι-ΙΙ [p=0.000] και ήταν διπλάσιο για τους ασθενείς υψηλού κινδύνου (ομάδες C-D) σε σύγκριση με τους ασθενείς χαμηλού κινδύνου (ομάδες Α-Β) [p=0.000].Συμπεράσματα: Παρατηρείται υψηλό ποσοστό ενεργών καπνιστών, με έντονη συμπτωματολογία και συχνή παρουσία συνοδών νοσημάτων. Το μεγαλύτερο ποσοστό ασθενών πάσχει από μετρίου ή σοβαρού βαθμού νόσο, ενώ περισσότεροι από τους μισούς πάσχοντες είναι υψηλού κινδύνου. Υπάρχει αυξημένη χρήση υγειονομικών υπηρεσιών από τους πάσχοντες με ΧΑΠ σε όλα τα στάδια της νόσου, ενώ πολλοί είναι οι παράγοντες κινδύνου που επηρεάζουν την εξέλιξη και τη πορεία της νόσου. Ανεξαρτήτως της βαρύτητας της νόσου, ένα σημαντικό ποσοστό εμφανίζει παροξύνσεις οι οποίες φαίνεται να σχετίζονται με πολλούς κλινικούς παράγοντες της νόσου. Οι ασθενείς των ομάδων «υψηλού κινδύνου» φαίνεται να έχουν ιδιαίτερα αυξημένο κίνδυνο για νοσηλείες λόγω παροξύνσεων, ενώ το ίδιο ισχύει και τα άτομα που εμφανίζουν συχνά παροξύνσεις. Ταυτόχρονα, το κόστος της σταθερής ΧΑΠ είναι ιδιαίτερα υψηλό, με το μεγαλύτερο ποσοστό του κόστους για τη χρόνια αντιμετώπιση της νόσου να αφορά τη φαρμακευτική αγωγή, ενώ τη θεραπεία ασθενών με ΧΑΠ στην Ελλάδα επιβαρύνονται κυρίως τα ταμεία κοινωνικής ασφάλισης. Το κόστος της σταθερής ΧΑΠ φαίνεται να είναι ανάλογο της βαρύτητας της νόσου, ενώ είναι διπλάσιο για τους ασθενείς υψηλού κινδύνου.Λέξεις – κλειδιά: σταθερή ΧΑΠ, παράγοντες κινδύνου, παροξύνσεις ΧΑΠ, άμεσο κόστος, στάδια GOLD, ομάδες GOLD