Συστήματα υγείας και ανισότητα: συγκριτική μελέτη των τάσεων και προοπτικών στις χώρες της Ευρώπης

Abstract

The positive or negative impact of the health care systems on health inequalities has not been adequately studied, in an empirical and comparative way, by scholars. This remark highlights the originality of this dissertation, the purpose of which is to explore, at a theorerical and empirical level, how the health care systems affect health inequalities. The latter are assessed in terms of (a) access to health care services and (b) health outcomes. This means that the health care system can possibly (re)produce, mitigate or even deepen health inequalities. Therefore, our main research question is to what extent and under what conditions the different health care systems produce a positive or negative effect on health inequalities. The dissertation consists of three parts. Part A addresses the core components of the study at a theoretical level and from a critical point of view. In particular, various theoretical approaches and definitional issues (e.g. regarding the concepts of health, inequality and health care system) are discussed in depth. Subsequently, in Part B a comparative analysis of health care systems is carried out. This embraces three types of health care systems (the “Beveridge”, the “Bismarck” and the “Mixed” Model). We also trace the convergence trends among the different models and highlight the gradual transition from discrete to hybrid types. Finally, in Part C, a statistical analysis of secondary data is conducted with the aim to elucidate the effect of health care systems on health inequalities assessed in terms of differential access to health care services and varying health outcomes among different social groups. The dissertation concludes with a synthesis of the theoretical and empirical findings of our research. It proposes some directions for further research and presents a set of implications for policymakers regarding the planning and implementation of appropriate policies in order to tackle health inequality within health care systems.

Η επίπτωση (θετική ή αρνητική) που μπορεί να έχει το σύστημα υγείας στις ανισότητες ως προς την υγεία δεν έχει διερευνηθεί επαρκώς σε ακαδημαϊκό επίπεδο, και δη με εμπειρικό τρόπο. Η παρατήρηση αυτή αναδεικνύει την πρωτοτυπία της παρούσας διατριβής, η οποία έχει ως στόχο τη θεωρητική και εμπειρική διερεύνηση του αντίκτυπου που φέρει το ίδιο το ΣΥ στις υγειονομικές ανισότητες (α) ως προς την πρόσβαση στην υγεία και (β) ως προς τις εκβάσεις υγείας. Αυτό σημαίνει ότι το σύστημα υγείας δύναται να δημιουργήσει, να (ανα)παράγει, να αμβλύνει ή και να οξύνει τις υγειονομικές ανισότητες. Επομένως, κύριο ερευνητικό ερώτημα αποτελεί το εάν το σύστημα υγείας επιδρά θετικά ή αρνητικά στις ανισότητες ως προς την υγεία, και υπό ποιες συνθήκες. Η διατριβή απαρτίζεται από τρία μέρη. Το Μέρος Α' είναι θεωρητικό και πραγματεύεται την κριτική προσέγγιση των βασικών συνιστωσών της μελέτης. Συγκεκριμένα, παρουσιάζονται θεωρητικές προσεγγίσεις και εννοιολογικοί προσδιορισμοί αναφορικά με τις θεματικές της υγείας, της ανισότητας και του συστήματος υγείας. Ακολούθως, στο Μέρος Β' επιχειρείται η συγκριτική ανασκόπηση των συστημάτων υγειονομικής φροντίδας σε τρεις αντιπροσωπευτικές χώρες ΕΕ-15, βάσει των μορφών των ΣΥ (Beveridge, Bismarck και Μικτό μοντέλο), ενώ παράλληλα ερμηνεύονται οι τάσεις σύγκλισης μεταξύ τους και η σταδιακή μετάβαση από τις διακριτές στις υβριδικές μορφές των συστημάτων υγείας. Τέλος, στο Μέρος Γ' διεξάγεται δευτερογενής εμπειρική ανάλυση αναφορικά με τους παράγοντες που επενεργούν στις ανισότητες ως προς την πρόσβαση και έκβαση υγείας εντός των υγειονομικών συστημάτων. Η διατριβή ολοκληρώνεται με τη σύνθεση των θεωρητικών και εμπειρικών ευρημάτων της έρευνας, τα οποία αφενός μπορούν να αξιοποιηθούν για μελλοντικές έρευνες και αφετέρου να συμβάλουν στο σχεδιασμό και την εφαρμογή κατάλληλων κοινωνικών πολιτικών για την αντιμετώπιση της υγειονομικής ανισότητας εντός των ΣΥ.