Συμπεριφορές προαγωγής υγείας οικογένειας ασθενούς με αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο στην κοινότητα

Abstract

Introduction: Cerebrovascular accident (CVA), is the first cause of long term disability for adults, with high levels of burden to the patient itself, the family and the National Health System, worldwide The disability to perform daily activities affects the quality of life of stroke survivor and the family’s life. The responsibility of the role, the uncertainty and the lack of control, results in additional burden for the caregivers and affects their health promotion behavior, as well as their physical, mental and social health. The degree of functional disability of the patients to perform everyday activities, affects the caregivers’ health promotion behavior. This condition has a negative effect on caregiver’s health and the whole family.Purpose: The purpose of this study was to assess the burden the depression and the social support of the primary caregivers, as well as the functional ability of the stroke patient at the degree that the specific variables affect the caregivers’ health promotion behavior.Method: Using purposive sampling, 109 couples of patients and their respective caregivers were recruited from Attica. One of the basic selection criteria was that the patient was facing functional disabilities and the caregivers were members of the family, and also the primary caregivers. The collection of the data was performed by the researcher with home visits. The functional ability of the patients was assessed using the Barthel's scale, the health promotion behaviors and the life style profile ofthe caregivers was assessed using the HPLP II scale and the changes in caregivers’ life, the depression and the social support received were assessed using the following scales, Bakas Caregiving Outcomes Scale (BCOS), CES-D and Personal Resourse Questionnaire (PRQ 2000). For the description of the quantitative variables, the absolute and relative frequencies were used, whereas for the description of the qualitative variables, the average values, the standard deviation, the medians and interquartile ranges were used. For the comparisons, the Student’s t-test and the parametric analysis of variance control (ANOVA) were used. For the test of the correlation of the quantitative variables the Pearson or Spearman(r) factor was used. For the check of type I errors, due to the multiple comparisons, the Bonferroni correction was used, in which the level of importance is 0,05/k (in which k is the number of comparisons). The linear regression analysis was used in order to find independent factors that are related to the scales from which the dependency rates and their standard errors results. The intraclass correlation coeffcients (ICCs) were used in order to study the agreement of the answers given to the questionnaires HPLPII and PRQ 2000. The internal reliability was checked with the coefficient Cronbach’s-alpha. The statistical importance was set as 0,05. For the analysis, the statistical software SPSS V.19.0. was used.Results: The largest percentage of caregivers (67,95%) were women and 50,5%were spouses of the patients, with an average of 58 years of age. A significant percentage (39,4%) were high school or senior high school graduates, 90,6% hadadult children and 53,2% were pensioners. The annual family income was more than 5.000 € for 39,4% of the caregivers and less than 5.000 € for 14,7%. Half of them were taking care of the patient for at least 8 months with a daily average of 13,2 hours. The average age of the patients was 69,3 and most of them were men (51,4%). According to the self-perception of the caregivers, 49,5% of them characterize their health as moderate. The average value on the scale of burden was found to be 48,3, on the scale of depression 21,7, on the scale of social support 77,7 and on the scale of functionality of the patients 44,0. The functionality of the patients was significantly higher when the patients were men. The correlation was negative in relation to the age of the patients (p=<0,001), the number of children (p=0,014) and the total time of caregiving (p=0,009), as well as in relation to the daily hours of caregiving (p=<0,001). There was also, a significant negative correlation of the scale of burden with the scale of depression (r=-0,36,p=<0,001) and a positive correlation of the scale of burden with the scale of social support (r=0,29,p=0,002). The total ranking of the scale HPLP II ranges from 1,69 to 3,17 (Interpersonal relationships 2,66, spiritual growth 2,61, dietary habits 2,25, responsibility for the health 2,25, management of stress 2,04, physical exercise 1,60). Furthermore, there was a significant positive correlation between all the dimensions of the scale. Positive was the correlation of the scale with the level of education of the caregivers (p=0,026) as was the case also with the income (p=0,17). Negative was the correlation of the scale with the time length of the daily caregiving (r=-0,29). Significantly positive correlation was found between the scale HPLP II and the scales: burden (r=0,25, p=0,008), assessment of the functionality (r=0,24,p=0,011) and social support (r=0,49,p=<0,001). The scale of social support had a significantly positive correlation with all the dimensions of the promotion of health. In the contrary, the correlation of the scale HPLP II with the scale of depression was not significantConclusions: The health promotion behavior of the caregiver is mainly affected by the functional ability of the patient, the burden and the social support, and less affected by the depression symptoms. The many hours of caregiving as well as the low educational level and the low income, negatively affect the way of life and the caregivers’ health behavior of the patients having suffered a stroke. The caregivers do not take part in activities that are related to physical exercise. The present study was a first approach to the subject of the health promotion behavior of the Greek family of patients that have survived a stroke and live in the community. The results of the study can be used by nurses in the community in order to support family caregivers, by implementing personal and group health educational programs, counseling and social support actions at the level of primary health care.

Εισαγωγή: Το Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο (ΑΕΕ) αποτελεί παγκοσμίως, την πρώτη αιτία μακροχρόνιας ανικανότητας στους ενήλικες, με σοβαρές επιπτώσειςστον ίδιο τον ασθενή, στην οικογένεια και στο σύστημα υγείας Η λειτουργική ανικανότητα επηρεάζει την ποιότητα της ζωής του ασθενούς που επιβίωσε από εγκεφαλικό επεισόδιο και επιδρά στη ζωή της οικογένειας. Η υπευθυνότητα του ρόλου, η αβεβαιότητα και η απώλεια του ελέγχου προκαλούν επιβάρυνση στους φροντιστές και επηρεάζουν τις συμπεριφορές προαγωγής υγείας, καθώς και τη σωματική, ψυχική και κοινωνική τους υγεία. Ο βαθμός λειτουργικής ανικανότητας των ασθενών ως προς τις καθημερινές δραστηριότητες επηρεάζει τις συμπεριφορές προαγωγής υγείας των φροντιστών. Η κατάσταση αυτή επιδρά δυσμενώς στην υγεία του φροντιστή και σε ολόκληρη τη οικογένεια.Σκοπός: Ο σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν η εκτίμηση της επιβάρυνσης,της κατάθλιψης και της κοινωνικής υποστήριξης του βασικού φροντιστή καθώς και της λειτουργικής ικανότητας του ασθενούς στο βαθμό που οι συγκεκριμένες μεταβλητές επηρεάζουν τις συμπεριφορές προαγωγής υγείας των οικογενειακών φροντιστών των ασθενών με ΑΕΕ στην κοινότητα.Υλικό-Μέθοδος: Με τη διαδικασία της σκόπιμης δειγματοληψίας επιλέχθηκαν από την ευρύτερη περιοχή της Αττικής, 109 δυάδες ασθενών και των φροντιστών τους. Από τα βασικά κριτήρια επιλογής ήταν οι ασθενείς να έχουν λειτουργική ανικανότητα, και οι φροντιστές να είναι μέλη της οικογένειας αλλά και οι βασικοί φροντιστές. Η συλλογή των δεδομένων έγινε από την ίδια την ερευνήτρια με επισκέψεις κατ’οίκον. Η λειτουργική ικανότητα των ασθενών εκτιμήθηκε με την κλίμακα Barthel, οι συμπεριφορές προαγωγής υγείας και ο τρόπος ζωής των φροντιστών με την κλίμακα HPLP II, οι αλλαγές στη ζωή των φροντιστών, η κατάθλιψη και η κοινωνική τους υποστήριξη με τις κλίμακες, Bakas Caregiving Outcomes Scale (BCOS), CES-D και Personal Resourse Questionnaire (PRQ 2000) αντίστοιχα. Για την περιγραφή των ποσοτικών μεταβλητών χρησιμοποιήθηκαν οι απόλυτες και οι σχετικές συχνότητες και για τις ποιοτικές μεταβλητές, οι μέσες τιμές, οι τυπικές αποκλίσεις, οι διάμεσοι και τα ενδοτεταρτημοριακά εύρη. Για τις συγκρίσεις χρησιμοποιήθηκε το Student’s t-test και ο παραμετρικός έλεγχος ανάλυσης διασποράς (ANOVA), ενώ για τον έλεγχο της σχέσης ποσοτικών μεταβλητών ο συντελεστής Pearson ή Spearman(r). Για τον έλεγχο σφάλματος τύπου Ι, λόγω των πολλαπλών συγκρίσεων χρησιμοποιήθηκε η διόρθωση κατά Bonferroni όπου, το επίπεδο σημαντικότητας ορίστηκε στο 0,05/κ (κ=αριθμός συγκρίσεων). Η ανάλυση γραμμικής παλινδρόμησης χρησιμοποιήθηκε για να βρεθούν ανεξάρτητοι παράγοντες που σχετίζοντα με τις κλίμακες από την οποία προέκυψαν οι συντελεστές εξάρτησης και τα τυπικά σφάλματά τους. Οι συντελεστές intraclass correlation coeffcients (ICCs) χρησιμοποιήθηκαν για να ερευνηθεί η συμφωνία των απαντήσεων μεταξύ πρώτης και δεύτερης μέτρησης στο ερωτηματολόγιο HPLP II και PRQ 2000. Η εσωτερική αξιοπιστία ελέχθηκε με το συντελεστή Cronbach’s-alpha. Η στατιστική σημαντικότητα τέθηκε στο 0,05. Για την ανάλυση χρησιμοποιήθηκε το στατιστικό πακέτο SPSS V.19.0.Αποτελέσματα: Το μεγαλύτερο ποσοστό των φροντιστών (67,95%) ήταν γυναίκες και το 50,5% ήταν σύζυγοι των ασθενών με μέση ηλικία τα 58.0 έτη. Οι περισσότεροι ( 39,4%) ήταν απόφοιτοι δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, το 90,6% είχε ενήλικα παιδιά και το 53,2% ήταν συνταξιούχοι. Το ετήσιο οικογενειακό εισόδημα ήταν περισσότερο από 5000 ευρώ για το 39,4% των φροντιστών και λιγότερο από 5000 ευρώ για το 14,7%. Οι μισοί από τους φροντιστές φρόντιζαν τον ασθενή τουλάχιστον 8 μήνες με μέση ημερήσια διάρκεια 13,2 ώρες. Η μέση ηλικία των ασθενών ήταν τα 69,3 έτη και στην πλειοψηφία τους ήταν άνδρες (51,4%). Σύμφωνα με την αυτοαντίληψη των φροντιστών για την υγεία τους το 49,5% τη χαρακτήρισε μέτρια. Η μέση τιμή στην κλίμακα της επιβάρυνσης βρέθηκε 48.3, της κατάθλιψης 21.7, της κοινωνικής υποστήριξης 77.7 και της λειτουργικότητας των ασθενών 44,0. Η λειτουργικότητα των ασθενών ήταν σημαντικά υψηλότερη όταν οι ασθενείς ήταν άνδρες. Αρνητική ήταν η συσχέτιση με την ηλικία των ασθενών (p=<0,001) τον αριθμό των παιδιών (p=0,014) και το συνολικό χρόνο φροντίδας (p=0,009) καθώς και με τις ώρες ημερήσιας φροντίδας (p=<0,001). Υπήρξε σημαντική αρνητική συσχέτιση της κλίμακας της επιβάρυνσης με την κλίμακα της κατάθλιψης (r=-0,36,p=<0,001) και θετική συσχέτιση της επιβάρυνσης με την κλίμακα κοινωνικής υποστήριξης (r=0,29,p=0,002) Η συνολική βαθμολογία της κλίμακας HPLP II κυμάνθηκε από 1,69 έως 3,17 (διαπροσωπικές σχέσεις 2,66, πνευματική ανάπτυξη 2,61, διατροφικές συνήθεις 2,25, υπευθυνότητα για τη υγεία 2,25, διαχείριση του στρες 2,04, φυσική άσκηση 1,60). Επιπλέον, υπήρξε σημαντική θετική συσχέτιση και μεταξύ όλων των διαστάσεων της κλίμακας. Θετική ήταν η συσχέτιση της κλίμακας με το επίπεδοεκπαίδευσης των φροντιστών (p=0,026) και το ετήσιο οικονομικό τους εισόδημα (p=0,17) και αρνητική με τη διάρκεια της ημερήσιας φροντίδας (r=-0,29). Σημαντική θετική συσχέτιση βρέθηκε μεταξύ της κλίμακας HPLP II και των κλιμάκων: επιβάρυνσης (r=0,25,P=0,008), εκτίμησης της λειτουργικότητας (r=0,24,p=0,011) και κοινωνικής υποστήριξης (r=0,49,p=<0,001). Η κλίμακα κοινωνικής υποστήριξης είχε θετική σημαντική συσχέτιση με όλες τις διαστάσεις της προαγωγής υγείας. Αντίθετα, η κλίμακα HPLP II δε βρέθηκε να συσχετίζεται σε επίπεδο στατιστικά σημαντικό με τηνκλίμακα της κατάθλιψης.Συμπεράσματα: Οι συμπεριφορές προαγωγής υγείας των φροντιστών επηρεάζονται από τη λειτουργική ικανότητα του ασθενούς, από την επιβάρυνση και την κοινωνική υποστήριξη και λιγότερο από τα καταθλιπτικά συμπτώματα. Οι πολλές ώρες φροντίδας και το χαμηλό εκπαιδευτικό και οικονομικό επίπεδο επηρεάζουν αρνητικά τον τρόπο ζωής και τις συμπεριφορές υγείας των φροντιστών ασθενών με ΑΕΕ. Οι φροντιστές συνήθως δε συμμετέχουν σε δραστηριότητες φυσικής άσκησης. Η παρούσα μελέτη αποτέλεσε μια πρώτη προσέγγιση του θέματος των συμπεριφορών προαγωγής υγείας των Ελλήνων φροντιστών ασθενών που επιβίωσαν από εγκεφαλικό επεισόδιο και ζούν στην κοινότητα. Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τους νοσηλευτές της κοινότητας για την υποστήριξη των οικογενειακών φροντιστών, με την εφαρμογή ατομικών και ομαδικών προγραμμάτων αγωγής υγείας, συμβουλευτικής και δράσεων κοινωνικής υποστήριξης στο επίπεδο της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας.