Η αποδοτέα ωφέλεια ως αντικείμενο της αξίωσης αδικαιολόγητου πλουτισμού

Abstract

The subject-matter of the dissertation concerns the liability for unjustified enrichment under articles 904 – 913 of the Greek Civil Code (“GCC”). The study is divided into three chapters. The first chapter examines the issue of the object of the claim, the second one the scope of the claim and the third one the extent of the liability. The study pursues a general assessment of the claim and determines the requirements for liability, that are set out in the general clause of article 904 GCC, focusing on the requirement for the recipient’s enrichment. Once it is clarified that the enrichment is specified through the acquisition of a certain item, the study is trying to identify the exact object of the claim. The answer to this question is given with the help of the general clause. According to article 904 GCC, the recipient is obliged to make restitution of the benefit that he has acquired. This benefit constitutes the object of the claim and is incorporated in the certain item that has caused the recipient’s enrichment. In the second chapter, the scope of the claim, under article 908 GCC, is examined. The liability is primarily for the “thing” which the recipient has acquired or the emolument that was taken in exchange. With respect to the reference of the law to the term “thing”, it is first observed that this term does not have the same meaning with the term under article 947 GCC, that is it does not refer solely to tangible assets, but it is interpreted widely, in order to include intangible assets as well. Secondly, the wording of article 908 GCC gives priority to the restitution in kind. Furthermore, the liability extends to the consideration received in replacement of the thing. The specific problem is examined, where the recipient has disposed the thing and has received in exchange a consideration of higher value. If the additional value is a result of the recipient’s capabilities, then he will not be liable for its restitution, since he has not acquired this portion at the expense of the other person. In addition, the recipient is liable for the emoluments that he has received. Finally, it is clarified that in case the restitution in kind is not possible, then the recipient is bound to restore the value of the benefit. This value is normally the medium value, however if the recipient is of good faith, his obligation is limited to the value that the benefit has for him personally. The third chapter examines the problem of the measure of the liability. If the recipient is of good faith, then article 909 GCC is applied. He has the right to invoke all the events which adversely affect the economic situation of his personal property and exclude his liability. On the contrary if the recipient is of bad faith, then he cannot make use of the privilege o article 909 GCC and he is liable under the general provisions of articles 346 and 348 GCC.

Η παρούσα διατριβή ασχολείται με το πρόβλημα της ευθύνης από τον αδικαιολόγητο πλουτισμό κατά τα άρθρα 904 επ. ΑΚ. Ειδικότερα, τρεις είναι οι προβληματισμοί που εξετάζονται, καθένας από τους οποίους αντιστοιχεί σε καθένα από τα τρία κεφάλαια της μελέτης. Καταρχήν, ερευνάται το πρόβλημα του αντικείμενου της αξίωσης. Η απάντηση στο ερώτημα αυτό δίνεται σε συνάρτηση προς μια γενική θεώρηση του θεσμού. Συναφώς, προσδιορίζονται οι όροι γέννησης της απαίτησης, κατά το άρθρο 904 ΑΚ, με ιδιαίτερη έμφαση στην προϋπόθεση του πλουτισμού, όπου διαπιστώνεται ότι για την κατάφαση του πλουτισμού αρκεί η κτήση ενός μεμονωμένου πλεονεκτήματος. Σε σχέση με το ζήτημα του αντικειμένου, τούτο συνίσταται στην ωφέλεια, η οποία ενσωματώνεται στο συγκεκριμένο πλεονέκτημα που επιφέρει τον πλουτισμό του λήπτη. Στη συνέχεια, τη μελέτη απασχολεί το πρόβλημα του περιεχομένου της ευθύνης. Εδώ εξετάζεται η ρύθμιση του άρθρου 908 ΑΚ, σύμφωνα με την οποία ο λήπτης αποδίδει το πράγμα που έλαβε ή το τυχόν αντάλλαγμα που υπεισήλθε στη θέση του. Σε σχέση με το «πράγμα», δύο ήταν οι διαπιστώσεις: αφενός προκρίνεται η αυτούσια ικανοποίηση του δότη, αφετέρου γίνεται δεκτό ότι η έννοια αυτή θα ερμηνεύεται ευρέως, ώστε να καταλαμβάνει κάθε είδους πλεονέκτημα. Αναφορικά με το αντάλλαγμα, εξετάσθηκε η ειδικότερη περίπτωση, όπου το υποκατάστατο υπερβαίνει σε αξία το αρχικά ληφθέν πράγμα, οπότε και έγινε δεκτό ότι εάν αποδεικνύεται ότι η επιπλέον αξία επιτεύχθηκε χάρη στην προσωπική συμβολή του λήπτη, τότε αυτός θα απαλλάσσεται, διότι θα παύει να πλουτίζει σε βάρος του δότη. Τέλος, η ευθύνη εκτείνεται και στους καρπούς που πράγματι αντλήθηκαν από το πράγμα. Άλλωστε, εάν η αυτούσια απόδοση δεν είναι δυνατή, τότε θα αποδίδεται η αξία του πλεονεκτήματος σε χρήμα. Ως αξία νοείται η αντικειμενική, ενώ σε περίπτωση που ο λήπτης είναι καλόπιστος θα δικαιούται να περιορίσει την ευθύνη του στο ποσό που άξιζε για τον ίδιο προσωπικά το αποδοτέο πλεονέκτημα. Το τρίτο μέρος της μελέτης απασχολεί το ζήτημα της έκτασης της ευθύνης. Εν προκειμένω, διακρίνεται μεταξύ καλόπιστου και κακόπιστου λήπτη. Για τον καλόπιστο ισχύει το άρθρο 909 ΑΚ. Η διάταξη αυτή του επιτρέπει να επικαλεστεί τα γεγονότα που συνετέλεσαν στη μείωση ή πλήρη εξάλειψη του πλουτισμού του και να πετυχαίνει την απαλλαγή του. Αντιθέτως, εάν είναι κακόπιστος, τότε σύμφωνα με το άρθρο 910 ΑΚ, θα ευθύνεται αυστηρότερα κατά τις γενικές διατάξεις.