Ο έρωτας στους μαγικούς παπύρους

Abstract

Magic in the Greco-Roman world is a matter of general interest. One of the most important categories of ancient magic is associated with sexual desire. The aim of this thesis is to give an overview of erotic magical practices and the sexuality associated with them, as listed in the magical Papyri of erotic theme (PGM). Initially, the similarities in thematic and linguistic level are highlighted through the comparative interpretative approach of erotic texts of the PGM. Additionally, erotic texts of PGM are compared with selected texts of ancient Greek literature (Egyptian and Greek defixiones, 2nd romance of Theokritos, 3rd and 4th book of Argonautica Apollonius Rhodius, the AEM's novel of Achilles Tati and Heliodorus), but also with other magical texts (Vernardakeios magic code) and the structural uniformity that characterizes these written testimonies is presented by serving the common goal of people, namely sexual success, while at the same time their thoughts and feelings are pointed as they move in the space of erotic magic. However, it is worth noting that literary texts with sexual magic elements are at some distance from reality - the use of magic in these texts probably aims at creating a dramatic atmosphere - in relation to the texts of the PGM whose use was associated with the real needs of people. The comparison, therefore, will present common ways of expression that connect the different texts of erotic magic, without implying that the "literary" magic perfectly coincides with real erotic magic and its users. At a second level, the social dimension of sexuality is sought. More specifically, the triangle wizard-victimizer-victim will be examined, so that the action of each and especially their social position is presented, as far as these elements emerge from the magical texts. In erotic texts of PGM some latent information about the magician-operator allows us to make speculations about him without revealing his background knowledge and origin. The magician is the one who executes in the best possible way the abuser’s request, so as to trap victims and make them succumb to love. The image of the sorcerer in love does not exist in the PGM. His capacity is manifested intensely in the aversions to the divine powers, which he controls, forces or threatens to assist him in his work. The victimizer is most of the times male and he wants to impose the same painful feelings, which he experiences, to the female victim ("reflection" of sexual symptoms from one lover to the other). The victim is a female who seems to possess a significant degree of sexual freedom and experience. In conclusion, the PGM provide a rich picture of the theme of erotic passion, while offering, at the same time, invaluable information of the importance of the erotic magic in society.

Η μαγεία στον ελληνορωμαϊκό κόσμο είναι ένα θέμα ευρύτερου ενδιαφέροντος. Μια από τις πιο σημαντικές κατηγορίες αρχαίας μαγείας σχετίζεται με την ερωτική επιθυμία. Στόχος της παρούσας μελέτης είναι να δοθεί μια σφαιρική εικόνα των ερωτικών μαγικών πρακτικών και της συνδεδεμένης με αυτές σεξουαλικότητας, όπως καταγράφονται στους Μαγικούς Παπύρους ερωτικής θεματικής. Σε ένα πρώτο επίπεδο μέσω της συγκριτικής ερμηνευτικής προσέγγισης των ερωτικών κειμένων των ΜΠ αναδεικνύονται οι ομοιότητες σε επίπεδο θεματικό και γλωσσικό. Επιπροσθέτως, τα ερωτικά κείμενα των ΜΠ συγκρίνονται με επιλεγμένα κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας (αιγυπτιακοί και ελληνικοί καταδέσμοι, 2ο ειδύλλιο Θεοκρίτου, 3ο και 4ο βιβλίο Αργοναυτικών Απολλωνίου Ρόδιου, από το ΑΕΜ το μυθιστόρημα του Αχιλλέα Τάτιου και του Ηλιόδωρου) αλλά και με άλλα μαγικά κείμενα (Βερναρδάκειος Μαγικός κώδικας) και παρουσιάζεται η δομική ομοιομορφία που χαρακτηρίζει αυτές τις γραπτές μαρτυρίες υπηρετώντας τον κοινό στόχο των ανθρώπων, την ερωτική επιτυχία, ενώ συγχρόνως αναδεικνύονται οι σκέψεις και τα συναισθήματά τους καθώς κινούνται στον χώρο της ερωτικής μαγείας. Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι τα λογοτεχνικά κείμενα με στοιχεία ερωτικής μαγείας βρίσκονται σε μεγαλύτερη απόσταση από την πραγματικότητα — η χρήση της μαγείας σε αυτά τα κείμενα στοχεύει ίσως στην δημιουργία μιας δραματικής ατμόσφαιρας — σε σχέση με τα κείμενα των ΜΠ των οποίων η χρήση συνδεόταν με πραγματικές ανάγκες των ανθρώπων. Η σύγκριση λοιπόν θα παρουσιάσει κοινούς τρόπους έκφρασης που συνδέουν τα διάφορα κείμενα της ερωτικής μαγείας, χωρίς αυτό να συνεπάγεται ότι η «λογοτεχνική» μαγεία συμπίπτει απόλυτα με την αληθινή ερωτική μαγεία και τους χρήστες της. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, θα αναζητηθεί η κοινωνική διάσταση της σεξουαλικότητας. Συγκεκριμένα θα εξεταστεί το τρίπτυχο μάγος-θύτης-θύμα, προκειμένου να παρουσιαστεί η δράση του καθενός και ειδικότερα η κοινωνική τους θέση, όσο βέβαια αυτά τα στοιχεία αναδεικνύονται από τα μαγικά κείμενα. Στα ερωτικά κείμενα των ΜΠ λανθάνουν κάποιες πληροφορίες για τον μάγο-τελεστή που επιτρέπουν να γίνουν εικασίες για αυτόν χωρίς να αποκαλύπτεται το γνωστικό υπόβαθρο και η καταγωγή του. Ο μάγος είναι αυτός που εκτελεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το αίτημα του θύτη, προκειμένου να παγιδευθεί το θύμα και να ενδώσει ερωτικά. Η μορφή του ερωτευμένου μάγου δεν υπάρχει στους ΜΠ. Η δυναμικότητά του φανερώνεται έντονα στις αποστροφές προς τις θεϊκές δυνάμεις, τις οποίες ελέγχει, καταναγκάζει, και απειλεί για να συνεπικουρήσουν στο έργο του. Ο θύτης είναι ως επί το πλείστον άνδρας και θέλει να επιβάλλει τα ίδια οδυνηρά συναισθήματα που βιώνει στη γυναίκα-θύμα («αντανάκλαση» των ερωτικών συμπτωμάτων από τον ένα εραστή στον άλλο). Το θύμα είναι γυναίκα που φαίνεται ότι κατέχει σε ένα σημαντικό βαθμό την σεξουαλική ελευθερία και εμπειρία. Επιλογικά, οι ΜΠ προσφέρουν μια πλούσια εικόνα για θέμα του ερωτικού πάθους, αναδεικνύοντας την αγωνία και τα συναισθήματα των ανθρώπων που κάνουν χρήση των ερωτικών γητειών, ενώ ταυτόχρονα προσφέρουν και ανεκτίμητες πληροφορίες για τον ρόλο που διαδραμάτιζε η ερωτική μαγεία στην κοινωνία