Ολική ποιότητα στη διοίκηση: η περίπτωση της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για την εφαρμογή της βέλτιστης εκπαιδευτικής πολιτικής

Abstract

The major goal of this dissertation is the presentation and analysis of the Quality theory, the adjustment of Total Quality Management (TQM) to Primary and Secondary education in Greece, and the application of European Foundation of Quality Management (EFQM) model as a tool of evaluation and self-improvement. The goal is quite ambitious due to difficulties related to the definition of quality, the fulfilment of standards and requirements of consumers (in this case the students), but also due to difficulties related to the definition of quality combined to the numerous possible objectives that educational institutions may pursue at the same time.Further research revealed a substantial number of problems related to the application of quality models to educational systems. It was concluded that educational leadership oriented towards continuous improvement and organizational development is of major importance regarding the solution of these problems. Moreover, the quality standards ISO 9000 series are presented, along with the three most popular quality models – Malcolm Baldrige National Quality Award (ΜΒΝQ), European Foundation of Quality Management (EFQM) and Deming Prize. These models are utilized as evaluation criteria and guide for implementation of TQM in various contexts. The nine criteria composing EFQM are analyzed in depth, since EFQM is the model utilized in this dissertation. After researching the applicability of EFQM to educational systems, the necessity of its adjustment to the specific educational settings is outlined. The doubts regarding the applicability of EFQM to educational system, which are found to be of minor importance, are briefly mentioned. The potential advantages of its implementation to educational context are discussed. The nine criteria, of which consists EFQM are in depth analyzed with respect to Greek educational systems, since they will be used as the basis for the development of the questionnaire and the criteria of qualitative analysis of statistical findings. In addition, the evaluation of educational systems is examined. Its advantages are outlined, along with its most major critiques; namely, its value, the qualification of bodies contacting the evaluation and the ambiguity regarding the process of assessing the results. Furthermore, prior to the main statistical research, a pilot study was conducted in order for the questionnaires’ structure, language, clarity, reliability, validity, difficulty of understanding, time needed to be filled in, things that should be changed and the number of questions to be examined. It resulted in substantial acceptance of the questionnaire. In addition, the final research was conducted and the statistical data was analyzed. The sample expressed a unanimity at seven of the fourteen sub-criterions of EFQM. Finally, the three demographic factors that were found to influence the most EFQM criteria are the school that the educators work, their postgraduate studies and their participation in training programs, indicating the significance of managing these factors.

Ο κύριος στόχος της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η αποδελτίωση της θεωρίας και των παραμέτρων που συνθέτουν την έννοια της ποιότητας, την προσαρμογή της Διοίκησης Ολικής Ποιότητας (ΔΟΠ) στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια εκπαίδευση και την εφαρμογή του Μοντέλου Ποιότητας European Foundation of Quality Management (EFQM) ως εργαλείο αξιολόγησης. Ο στόχος αυτός είναι ιδιαιτέρα φιλόδοξος, λόγω της δυσκολίας αποσαφήνισης της έννοιας της ποιότητας, της ικανοποίησης προδιαγραφών και απαιτήσεων από τους πελάτες (στη παρούσα διατριβή μαθητές), αλλά και της εφαρμογής του EFQM στα εκπαιδευτικά πλαίσια. Η έρευνα ανέδειξε πληθώρα προβλημάτων σχετικών με την εφαρμογή μοντέλων ποιότητας στο Ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Καθοριστικής σημασίας για την επίλυση αυτών των προβλημάτων φαίνεται να είναι ο προσανατολισμός της εκπαιδευτικής ηγεσίας στη συνεχή βελτίωση και την οργανωτική αλλαγή. Για το λόγο αυτό, εξετάζονται η σειρά προτύπων ποιότητας ISO 9000 και τα τρία δημοφιλέστερα μοντέλα ποιότητας – Malcolm Baldrige National Quality Award (ΜΒΝQ), European Foundation of Quality Management (EFQM) και Deming Prize. Τα συγκεκριμένα βραβεία αποτελούν κριτήρια αξιολόγησης της ποιότητας και οδηγούς εφαρμογής της ΔΟΠ σε διάφορα πλαίσια. Τα εννιά κριτήρια που συνθέτουν το EFQM αναλύονται λεπτομερώς, καθώς αποτελεί το βασικό μοντέλο για την υλοποίηση της έρευνας. Κατόπιν εξέτασης της εφαρμογής του EFQM στην εκπαίδευση, υπογραμμίζεται η ανάγκη προσαρμογής του στα εκπαιδευτικά πλαίσια. Γίνεται αναφορά στις ελάσσονος σημασίας αμφιβολίες για τη χρήση του EFQM στην εκπαίδευση και στα πλεονεκτήματα που επιφέρει η εφαρμογή του στα εκπαιδευτικά συστήματα. Τα εννέα κριτήρια που το αποτελούν αναλύονται προσαρμοσμένα στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια εκπαίδευση, καθώς αποτελούν το θεμέλιο λίθο για την ανάπτυξη της κλίμακας και τα κριτήρια ποιοτικής αξιολόγησης των στατιστικών ευρημάτων. Επιπροσθέτως, εξετάζεται η αξιολόγηση στην εκπαίδευση. Καταδεικνύονται τα θετικά της σημεία, αλλά και οι κριτικές που έχει δεχθεί σχετικά με την αναγκαιότητά της, τους φορείς που τη διεξάγουν και τον τρόπο αξιολόγησης των αποτελεσμάτων της. Εν συνεχεία, με υπόβαθρο το θεωρητικό μέρος της διατριβής και σε συνδυασμό με τους στόχους της έρευνας προέκυψε ανάγκη για την εφαρμογή μιας πιλοτικής έρευνας (pilot study) που προηγήθηκε της κύριας έρευνας προκείμενου να ελεγχθεί (η κλίμακα EFQM) ως προς τη μορφή της, τη γλώσσα της, τη σαφήνεια της, την εγκυρότητά της, τη δυσκολία και τον απαιτούμενο χρόνο για τη συμπλήρωση της, τον αριθμό των δηλώσεων και την αξιοπιστία της. Η τελική έρευνα που διεξήχθη στο πλαίσιο της παρούσας διδακτορικής διατριβής κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα Ελληνικά σχολεία έχουν επαρκείς δομές σε επτά από τα δεκατέσσερα υποκριτήρια του EFQM. Τέλος, οι τρεις δημογραφικοί παράγοντες που επηρεάζουν τα περισσότερα κριτήρια είναι το είδος της σχολικής μονάδας στο οποίο υπηρετούν οι εκπαιδευτικοί (Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο), οι μεταπτυχιακές/διδακτορικές σπουδές που έχουν ολοκληρώσει και η συμμετοχή του δείγματος σε επιμορφωτικά προγράμματα.