Διερεύνηση της επίδρασης ψυχοκοινωνικών χαρακτηριστικών στην υγεία και εν γένει στην ποιότητα ζωής οικογενειών με μέλος που νοσεί από σχιζοφρενική διαταραχή

Abstract

AIM :The aim of this study was to describe the sociodemographic characteristics and levels of psychopathology, hostility, social support, family atmosphere and quality of life of family caregivers of individuals with mental illness, as well as to compare all the above characteristics with the collaboration or not of the family caregivers with Family Support Associations for people with mental illness. METHODS AND MATERIAL: Used purposeful sampling and specifically the type of snowball sampling by using a gatekeeper. 510 family caregivers participated in this study. The study took place in the southeast part of Greece (Attica, Peloponnesus, Epirus, Central Greece and Ionia Irelands). It lasted from 1/1/2010 till 31/12/2014. The study sample was collected from 22 mental health service units as well as family associations for mental health. Data were collected through the following questionnaires: a sociodemographic questionnaire, the SCL-90 that measures psychopathology, SSQ-6 that measures social support, FES that measures Family Atmosphere, HDHQ that measures hostility and WHOOL-BREF that measures quality of lifeRESULTS: Data showed that family caregivers in Greece, on average are married women (mean age: 56,58). Their relation with the mental health patient was parental for the most part of the sample. Half of the atypical caregivers were either University graduates, or High School graduates, while there were high percentages of divorces. The mean age experience with psychosis was 16,99 years. The majority of the caregivers were unemployed, had their own residence, where on average resided 4 family members, while 45% of the caregivers had a monthly income of 900€. Half of the caregivers reported that they had chronic health issues and were under medication. The sociodemographic characteristics of the mental health patients were as follows: the majority were males of 39.14 years mean age. They resided with their families mainly in urban areas. A small minority were employed (16,5%), while according to their caregivers 69,4% adhered to medical treatment and 35,5% were aware of their illness. The study showed that atypical caregivers of mental health patients had higher levels of psychopathology and more hostility, when compared to general population and less social support and quality of life, while family atmosphere dimensions were under normal scores. With regard to caregivers’ participation in Mental Health Family Associations data showed that, while caregivers that belong to those associations face more difficulties in their everyday lives, however they manage to maintain their ill family member in a better clinical and functional condition, when compared with caregivers that do not belong to a family association CONCLUSIONS: This study showed that, under certain conditions including a structured framework of collaboration between Mental Health Family Associations and Public Mental Health Services, the specification of roles and the constant supervision and evaluation of their programs, parent associations’ support and extension, when combined with opportunities for employment and rehabilitation of the mental health patients, can become a new realistic mental health policy, that will improve the patients’ and the caregivers’ quality of life, prove cost–effective, increase the satisfaction of the clinical population and the effectiveness of the therapeutic interventions at all levels (prevention, therapy and social rehabilitation.

ΣΚΟΠΟΣ :Σκοπός της μελέτης ήταν αφενός να περιγράψει τα κοινωνικά και δημογραφικά χαρακτηριστικά, καθώς και τα επίπεδα ψυχοπαθολογίας, εχθρότητας, κοινωνικής στήριξης, οικογενειακής ατμόσφαιρας και ποιότητας ζωής σε συγγενείς φροντιστές ατόμων με ψυχωτική συμπτωματολογία, αφετέρου να συγκρίνει όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά σε σχέση με την ένταξη ή μη των φροντιστών σε Συλλόγους για τη Ψυχική Υγεία – ΣΟ.Ψ.Υ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΛΙΚΟ: Χρησιμοποιήθηκε δειγματοληψία σκοπού και συγκεκριμένα η τεχνική της χιονοστιβάδας με χρήση θυρωρού. Το δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν 510 φροντιστές. Η έρευνα έλαβε χώρα στη νοτιοδυτική Ελλάδα (Αττική, Πελοπόννησο, Ήπειρο, Στερεά Ελλάδα και Ιόνια νησιά) και διήρκεσε από την 1/1/2010 έως την 31/12/2014. Για τη συγκέντρωση του δείγματος συνεργάστηκαν 22 Μονάδες Ψυχικής Υγείας, καθώς και Σύλλογοι για τη Ψυχική Υγεία. Για τη συγκέντρωση των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε ερωτηματολόγιο για κοινωνικά και δημογραφικά δεδομένα, το ερωτηματολόγιο SCL-90 για τη μέτρηση της ψυχοπαθολογίας, το ερωτηματολόγιο SSQ-6 για την κοινωνική στήριξη, η Κλίμακα Οικογενειακής Ατμόσφαιρας FES, το ερωτηματολόγιο HDHQ για την εχθρότητα και το ερωτηματολόγιο WHOQOL-BREF για τη διερεύνηση της ποιότητας ζωής. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι και στην Ελλάδα οι φροντιστές είναικατά κανόνα έγγαμες γυναίκες με μέση ηλικία Μ=56,58 έτη. Η σχέση τους με τον ασθενή ήταν ως επί το πλείστον γονεϊκή. Οι μισοί από τους άτυπους φροντιστές ήταν είτε πτυχιούχοι Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, είτε απόφοιτοι Λυκείου, ενώ παρατηρήθηκε υψηλό ποσοστό οικογενειακής διασπασης. Η εμπειρία τους με τη ψύχωση ήταν 16,99 έτη. Η πλειοψηφία των φροντιστών δεν εργαζόταν, είχε ιδιόκτητη κατοικία στην οποία διέμεναν κατά κανόνα έως τέσσερα άτομα και το 45% περίπου είχε ατομικό μηνιαίο εισόδημα έως 900€ το μήνα. Οι μισοί δήλωσαν ότι αντιμετώπιζαν οι ίδιοι χρόνια προβλήματα υγείας και λάμβαναν σε μόνιμη βάση φαρμακευτική αγωγή. Ως προς τα χαρακτηριστικά των ασθενών τα κυρίαρχα ήταν ότι η πλειοψηφία ήταν άνδρες ασθενείς με μέση ηλικία τα 39,14 έτη, οι οποίοι διέμεναν με την οικογένειά τους κυρίως στα αστικά κέντρα. Ελάχιστοι εργάζονταν (16,5%), ενώ κατά την άποψη των φροντιστών τους το 69,4% παρουσίαζε συμμόρφωση με τη φαρμακευτική αγωγή και το 35,5% εναισθησία. Η έρευνα έδειξε ότι οι άτυποι φροντιστές ασθενών με ψυχωτική συμπτωματολογία είχαν μεγαλύτερη ψυχοπαθολογία και μεγαλύτερη εχθρότητα σε σχέση με το γενικό πληθυσμό και μικρότερη κοινωνική στήριξη και ποιότητα ζωής, ενώ οι διαστάσεις της οικογενειακής ατμόσφαιρας κινούνταν συνήθως κάτω από τις φυσιολογικές τιμές. Σε σχέση με την ένταξη τους σε ΣΟ.Ψ.Υ. διαπιστώθηκε ότι ενώ οι φροντιστές που ανήκουν σε αυτούς αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες δυσκολίες στην καθημερινότητά τους, εντούτοις καταφέρνουν να διατηρούν τους ασθενείς συγγενείς τους σε καλύτερη κλινική και λειτουργική κατάσταση σε σχέση με τους φροντιστές που δεν ανήκουν σε ΣΟ.Ψ.Υ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: Η έρευνα έδειξε ότι κάτω από προϋποθέσεις και ένα αυστηρό δομημένο πλαίσιο που θα βασίζεται στη συνεργασία των Συλλόγων για τη Ψυχική Υγεία με τις δημόσιες υπηρεσίες ψυχικής υγείας, το σαφή προσδιορισμό ρόλων και τη συνεχή εποπτεία και αξιολόγηση των προγραμμάτων τους, η στήριξη και επέκταση των Συλλόγων αυτών σε συνδυασμό με την προώθηση στην απασχόληση των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας δύναται να αποτελέσει μια νέα ρεαλιστική πολιτική ψυχικής υγείας, που θα βελτιώσει την ποιότητα ζωής ασθενών και των φροντιστών τους, θα εξοικονομήσει πόρους, ενώ θα αυξήσει τόσο την ικανοποίηση των άμεσα ωφελουμένων όσο και την αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων σε όλα τα επίπεδα (πρόληψη, θεραπεία, ψυχοκοινωνική αποκατάσταση).