Σχεδιασμός της αναγέννησης μετά την πυρκαγιά στην περιοχή του Ταΰγετου υπό το πρίσμα της πολυλειτουργικής δασοπονίας και της αειφόρου ανάπτυξης

Abstract

During the recent years, there has been a significant increase in both the number of forest fires and the burned areas in many places all over the world. The forest ecosystems of our country are characterized by flammable vegetation, which favors the frequent occurrence of forest fires in combination with the prevailing climatic -meteorological conditions. One of the forest ecosystems affected by the "mega" - fires of 2007 in Greece was the forest of black pine in Mount Taygetos. The black pine is of great ecological and economic importance and also has wide distribution in the Mediterranean basin. According to the existing literature, the black pine is a species resistant to the fire. However, in cases of wild fires, that affectand destroy the whole trees, the post-fire regeneration of this species, largely dependson the existence of unburned islands of mature trees. The purpose of this thesis is the planning of regeneration of the forest species of Pinus nigra after the devastating fire in the summer of 2007 in the Forest of Taygetos according to sustainable development and multifunctional forestry. Two separate surveys took place for the post fire management in terms of regeneration. The spatial patterns of post-fire regeneration of black pine after the fireof 2007 were investigated. The monitoring of post-fire regeneration was conducted by a random sampling, using 100 plots covering the total burned area. The first sampling was held in 2010, only three years after the fire. The second sampling took place in2013. The results show that the natural regeneration of the studied species is limitedand the most important factor, which favors it, is the distance from live trees - seeds. Another important finding is the presence of ferns and her baceous species inpromoting natural regeneration of black pine, providing protection to the young seedlings. The second study tried to analyze the physical characteristics of the burnt -"under regeneration" forest, where they benefit the individual functions (protective,productive, aesthetic, hydronomic and biodiversity conservation) in the modern view of a multifunctional forest. Modern methods of spatial analysis (GIS) have been the primary tools for the completion of this thesis. The planning and management proposed includes the assessing of physical regeneration and the identification of areas that demand artificial intervention. Moreover, the effective management and protection of the forest require more research, such as the location of the existing natural regeneration and the protection from all forms of risk (grazing, competitive vegetation, etc.), the further evaluation of the presence and maintenance of unburned islands and the mapping of areas where there is no regeneration and their hierarchy for artificial afforestation. Finally, this thesis is a small contribution to forestry investigations concerning the ways and rehabilitation planning methods of disturbed forest ecosystems in order to respond to the modern requirements of a multifunctional point of view.

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, παρατηρείται μια σημαντική αύξηση τόσο στον αριθμό των πυρκαγιών, όσο και στις καμένες εκτάσεις σε πολλά μέρη του κόσμου. Τα δασικά οικοσυστήματα της χώρας μας χαρακτηρίζονται από εύφλεκτη βλάστηση, η οποία σε συνδυασμό με τις επικρατούσες κλιματικές – μετεωρολογικές συνθήκες ευνοούν τη συχνή εμφάνιση δασικών πυρκαγιών. Ένα από τα δασικά οικοσυστήματα που επηρεάστηκαν από τις «μέγα» - πυρκαγιές του 2007 ήταν αυτό της μαύρης πεύκης (Pinus nigra) στο άσος του Ταϋγέτου. Το είδος αυτό έχει μεγάλη οικολογική και οικονομική σημασία και ευρεία κατανομή στη Μεσογειακή λεκάνη. Σύμφωνα με την υφιστάμενη βιβλιογραφία, η μαύρη πεύκη είναι ένα είδος ανθεκτικό απέναντι στη φωτιά, με την προϋπόθεση ότι εκτίθεται σε έρπουσες πυρκαγιές. Ωστόσο, σε περιπτώσεις επικόρυφων καταστροφικών πυρκαγιών η μεταπυρική αναγέννηση του είδους αυτού, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ύπαρξη άκαυτων νησίδων από ώριμα δέντρα. Σκοπός της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι ο σχεδιασμός της αναγέννησης του δασοπονικού είδους της Μαύρης Πεύκης μετά την καταστροφική πυρκαγιά το καλοκαίρι του 2007 στο άσος του Ταϋγέτου υπό το πρίσμα της αειφόρου ανάπτυξης και της πολυλειτουργικής δασοπονίας. Για το σχεδιασμό της αναγέννησης πραγματοποιήθηκαν δύο επιμέρους έρευνες. Αρχικά διερευνήθηκαν τα χωρικά πρότυπα της μεταπυρικής αναγέννησης της Μαύρης Πεύκης μετά την πυρκαγιά του 2007. Η παρακολούθηση της μεταπυρικής αναγέννησης πραγματοποιήθηκε με τυχαία δειγματοληψία σε 100 δοκιμαστικές επιφάνειες που κάλυπταν σε μεγάλο βαθμό τη συνολική καμένη έκταση. Η πρώτη δειγματοληψία πραγματοποιήθηκε το 2010, 3 μόλις χρόνια μετά την πυρκαγιά. Το 2013 πραγματοποιήθηκε μια δεύτερη δειγματοληψία. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν πως η φυσική αναγέννηση του μελετώμενου είδους είναι περιορισμένη και πως ο πιο σημαντικός παράγοντας που την ευνοεί είναι η απόσταση από τα ζώντα δέντρα - σπορείς. Ένα ακόμα σημαντικό συμπέρασμα αποτελεί η παρουσία της φτέρης και των ποωδών ειδών στην προώθηση της φυσικής αναγέννησης της μαύρης πεύκης, παρέχοντας προστασία στην ανάπτυξη των νεαρών φυταρίων. Η δεύτερη έρευνα επιχείρησε την ανάλυση των φυσικών, και μη,χαρακτηριστικών του καμένου – «υπο αναδημιουργία» δάσους, όπου αυτά ευνοούν τις επιμέρους λειτουργίες του (προστατευτική, παραγωγική, αισθητική, υδρονομική και διατήρησης της βιοποικιλότητας) στο πλαίσιο της σύγχρονης θεώρησης ενός πολυλειτουργικού δάσους. Η εφαρμογή των σύγχρονων μεθόδων χωρικής ανάλυσης (Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών) αποτέλεσαν τα βασικά εργαλεία για την ολοκλήρωση αυτής της διατριβής. Με βάση τα παραπάνω, προτείνεται ο σχεδιασμός για την ολοκλήρωση της αναγέννησης στην περιοχή έρευνας. Αυτός περιλαμβάνει την αξιολόγηση της φυσικής αναγέννησης και τον εντοπισμό των εκτάσεων στις οποίες θα πρέπει να γίνει τεχνητή επέμβαση. Επιπλέον, για την αποτελεσματική διαχείριση και προστασία του δάσους απαιτούνται περισσότερες έρευνες, όπως ο εντοπισμός της υπάρχουσας φυσικής αναγέννησης και η προστασία της από κάθε μορφής κίνδυνο (βόσκηση,ανταγωνιστική βλάστηση, κ.α.), η περαιτέρω αξιολόγηση της παρουσίας και της διατήρηση των άκαυτων νησίδων, και η χαρτογράφηση των εκτάσεων όπου δεν υπάρχει αναγέννηση και η ιεράρχησή τους για τεχνητή αναδάσωση με κριτήρια σταθμολογικά, οικονομικά και απαραίτητη των λειτουργιών του οικοσυστήματος (κοινωνικά – οικολογικά). Τέλος, η παρούσα διδακτορική διατριβή αποτελεί μια μικρή συμβολή στις δασοκομικές έρευνες που πραγματοποιούνται και αφορούν στους τρόπους και στις μεθόδους σχεδιασμού αποκατάστασης των διαταραγμένων δασικών οικοσυστημάτων, ώστε να ανταποκρίνονται ταυτόχρονα στις σύγχρονες απαιτήσεις μιας πολυλειτουργικής θεώρησης.