Διαστάσεις της διανομής του εισοδήματος και της φτώχειας στην Ελλάδα

Abstract

Η παρούσα διατριβή αποτελεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση των βασικών θεμάτων που σχετίζονται με την διανομή του εισοδήματος, δηλαδή των φαινομένων της ανισότητας και της φτώχειας, με εμπειρική διερεύνηση και συγκριτική ανάλυση για την Ελλάδα. Σε αυτά τα πλαίσια, προτείνει μια ολοκληρωμένη μεθοδολογία, βάσει της οποίας πρέπει να εξετάζονται αυτά τα φαινόμενα στο εξής από τους ασκούντες πολιτική.Για το σκοπό αυτόν, αρχικά διερευνάται και συνοψίζεται η βιβλιογραφία σε σχέση με την σύσταση και την σημασία που έχουν οι πολλαπλές διαστάσεις των υπό εξέταση φαινομένων για την κοινωνική συνοχή και ευημερία, καθώς είναι σαφές ότι για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση τους απαιτείται μια σφαιρική προσέγγιση του θέματος. Στη συνέχεια, αναδεικνύονται έννοιες εξόχως πολιτικού ενδιαφέροντος, που δεν έχουν μελετηθεί και εξετασθεί στην Ελλάδα, όπως η έννοια της εισοδηματικής πόλωσης (income polarization) και της οικονομικής μεγέθυνσης υπέρ των φτωχών (pro-poor growth). Γενικότερα, η πόλωση αναφέρεται στην περίπτωση όπου τα άτομα και οι ομάδες για κάποιο δεδομένο χαρακτηριστικό τους όπως το εισόδημα, η θρησκεία, η εθνικότητα κ.α. αισθάνονται αποξένωση μεταξύ τους, η οποία τροφοδοτείται από την συσπείρωση εντός των ομάδων από άτομα με ταυτόσημα χαρακτηριστικά. Έτσι, όταν αυτές οι αποξενωμένες ομάδες, που η κάθε μια έχει αποκτήσει τη δική της ταυτότητα, έχουν αντίθετα συμφέροντα αλλά και ικανό μέγεθος, τότε δημιουργείται ένα περιβάλλον ανταγωνισμού μεταξύ τους και αυξάνεται σημαντικά η πιθανότητα σύγκρουσης. Αυτή η μελέτη θεωρεί πολύ σημαντικό, τόσο από πολιτικής αλλά και από ηθικής άποψης, να αναδειχθούν οι τεχνικές που αξιολογούν και τεκμηριώνουν αν η γενική ευημερία που προήλθε από την οικονομική μεγέθυνση ήταν υπέρ των φτωχών ή όχι. Αντίστοιχα συμπεράσματα μπορούν να εξαχθούν για το αν σε περίοδο ύφεσης οι φτωχοί έχασαν αναλογικά λιγότερα σε σχέση με τους μη φτωχούς.Ταυτόχρονα, αμφισβητεί την επάρκεια των μονοδιάστατων αντιλήψεων και στατιστικών μέτρων που πιθανά να κατευθύνουν με αναποτελεσματικό τρόπο την κοινή γνώμη αλλά και τις πολιτικές αντιμετώπισης των φαινομένων και για τον λόγο αυτό προτείνει δύο νέους συνθετικούς δείκτες μέτρησης. Οι εν λόγω δείκτες βασίζονται στην μεθοδολογία κατασκευής των δεικτών ανθρώπινης φτώχειας HPI από τους Anand & Sen, και έχουν προσαρμοστεί κατάλληλα ως προς την επιλογή των εξεταζόμενων διαστάσεων προκειμένου να συμπεριλαμβάνονται αυτές που προέκυψαν από την βιβλιογραφική διερεύνηση αλλά και να εκμεταλλεύονται την πληροφόρηση που ενσωματώνουν τα στοιχεία της έρευνας Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης (EU-SILC). Αυτοί οι δείκτες αναμένεται να αποτελέσουν χρήσιμα εργαλεία παρακολούθησης της κατάστασης, προκειμένου να διαμορφώνεται με αποτελεσματικότερο τρόπο η λήψη αποφάσεων σε πολιτικό επίπεδο, ειδικά σε σχέση με την ανάγκη διαφύλαξης της κοινωνικής συνοχής και την αύξηση της κοινωνικής ευημερίας. Τέλος, παρατίθεται και αναλύεται το ευρωπαϊκό, κυρίως, θεσμικό πλαίσιο που διέπει τις εφαρμοζόμενες πολιτικές. Ο λόγος που γίνεται αυτό είναι για να εντοπιστούν τα κενά, τα οποία στο πλαίσιο του εφικτού θα πρέπει να καλύψει η εθνική στρατηγική αντιμετώπισης του ζητήματος. Η μελέτη ολοκληρώνεται με τα συμπεράσματα, τις προτάσεις πολιτικής καθώς και προτάσεις για μελλοντική έρευνα.