Τύπος σύναψης δεσμού και επιλογή ερωτικού συντρόφου

Abstract

Η θεωρία για τη σύναψη δεσμού που ανέπτυξε ο Bowlby αφορά τον τρόπο με τον οποίο δομείται η σχέση του παιδιού με τη μητέρα του κατά τα δύο πρώτα χρόνια της ζωής του. Κάθε σχέση που χαρακτηρίζεται από την αναζήτηση εγγύτητας, τον παράδεισο ασφάλειας, την ταραχή από τον αποχωρισμό και την ασφαλή βάση ορίζεται ως δεσμός. Η σύναψη δεσμού διέρχεται από 4 φάσεις: την φάση πριν τη σύναψη δεσμού, τη σύναψη δεσμού υπό δημιουργία, τη σαφή σύναψη δεσμού και τη στοχο-διορθούμενη συντροφικότητα. Στη σύναψη δεσμού εμπλέκονται τα ενεργά μοντέλα επεξεργασίας που αναπτύσσει το παιδί για τον εαυτό του και τον άλλον (κύριο κηδεμόνα). Τα κοινά χαρακτηριστικά που παρουσιάζουν κάποια παιδιά στη σύναψη δεσμού οδήγησαν στη διάκριση των τύπων σύναψης δεσμού, αρχικά στον Ασφαλή, τον Αγχώδη-Αμφιθυμικό και τον Αγχώδη-Αποφευκτικό και στη συνέχεια και στον Αποδιοργανωμένο/Αποπροσανατολισμένο Τύπο.Ο ίδιος ο Bowlby είπε πως η σύναψη δεσμού επεκτείνεται στην ενήλικη ζωή, δεδομένου ότι οι ενήλικες έχουν την τάση να συνάπτουν συναισθηματικούς δεσμούς που κρατάνε, με συνομηλίκους του αντίθετου φύλου. Πράγματι οι δεσμοί παιδιών και ενηλίκων παρουσιάζουν ομοιότητες στα χαρακτηριστικά τους, στις φάσεις που διέρχονται και στα ενεργά μοντέλα επεξεργασίας που εμπεριέχουν, αλλά και στους τύπους στους οποίους κατανέμονται. Η σύναψη δεσμού μετριέται με βάση τις διαστάσεις, τις κατηγορίες και τα πρότυπα. Η Bartholomew συστηματοποιώντας τη σύλληψη του Bowlby όρισε το μοντέλο των τεσσάρων κατηγοριών εμπεριέχοντας τις παραπάνω μεθόδους μέτρησης και δίνοντας 4 τύπους σύναψης δεσμού: τον Ασφαλή, τον Φοβικό, τον Υπερεμπλεκόμενο και τον Απορριπτικό. Στην ενήλικη ερωτική σχέση το σύστημα της σύναψης δεσμού αλληλεπιδρά με το σύστημα της παροχής φροντίδας και το σύστημα της σεξουαλικότητας. Τα συστήματα αυτά, με καθοριστικό το σύστημα της σύναψης δεσμού, επιδρούν στην επιλογή συντρόφου γενικά και την πρωταρχική έλξη ειδικότερα. Για τον τρόπο με τον οποίο γίνεται η επιλογή συντρόφου έχουν προταθεί οι υποθέσεις για την ομοιότητα, για τη συμπληρωματικότητα και για την αναζήτηση ασφάλειας. Τα ευρήματα είναι αντικρουόμενα και μόνο, σε γενικές γραμμές, δείχνουν ότι περισσότεροι Ασφαλείς δεσμεύονται σε σοβαρή σχέση. Η παρούσα έρευνα έθεσε πέντε υποθέσεις: (α) ο τύπος σύναψης δεσμού θα επιτρέπει προβλέψεις για την ερωτική ζωή του ατόμου, δηλαδή τον τρόπο που συνηθίζει να λειτουργεί μέσα στις σχέσεις του, (β) ο τύπος σύναψης δεσμού θα επιτρέπει προβλέψεις για την φροντίδα που παρέχει μέσα στην ερωτική του σχέση, (γ) ο τύπος σύναψης δεσμού θα επιτρέπει προβλέψεις για την ελευθεριάζουσα ή μη-ελευθεριάζουσα στάση του απέναντι στο σεξ, (δ) τα τρία συστήματα θα επιτρέπουν προβλέψεις για τον τύπο σύναψης δεσμού του/της ιδανικού/ής συντρόφου, (ε) τα τρία συστήματα θα επιτρέπουν προβλέψεις για τον τύπο σύναψης δεσμού του/της πραγματικού/ής συντρόφου. Το δείγμα αποτέλεσαν 159 φοιτητές και 154 φοιτήτριες. Τα κύρια εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν ήταν: Το Ερωτηματολόγιο για τη Σχέση (RQ: Relationship Questionnaire Items), Οι Κλίμακες για την Παροχή Φροντίδας (Caregiving Scales), Το Ερωτηματολόγιο για τον Κοινωνικο-σεξουαλικό Προσανατολισμό (SOI: Sociosexual Orientation Inventory), Τα Τέσσερα Πρότυπα για τον Τύπο Σύναψης Δεσμού του/της Πραγματικού/ής Συντρόφου της Latty-Mann (Latty-Mann’s Four Actual Partner Attachment Style Prototypes) και Τα Τέσσερα Πρότυπα για τον Τύπο Σύναψης Δεσμού του/της Ιδανικού/ής Συντρόφου της Carnelley (Carnelley’s Four Ideal Partner Attachment Style Prototypes). Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι τύποι σύναψης δεσμού διέφεραν ως προς την ένταση του ερωτικού συναισθήματος και τον ελεύθερο χρόνο που τα άτομα περνούν μαζί με τον/την σύντροφό τους. Ως προς την παροχή φροντίδας έδειξαν ότι οι Υπερεμπλεκόμενοι προτιμούσαν τη μεγαλύτερη εγγύτητα και ευαισθησία, ενώ οι Απορριπτικοί τη μικρότερη. Οι Υπερεμπλεκόμενοι έτειναν να είναι περισσότερο ελεγκτικοί, ενώ οι Φοβικοί έτειναν να είναι πιο συνεργατικοί. Οι Απορριπτικοί προτιμούσαν μεγαλύτερη αυτονομία, ενώ οι Φοβικοί τη μικρότερη. Οι Υπερεμπλεκόμενοι έτειναν να επιδεικνύουν περισσότερες συμπεριφορές καταναγκαστικής φροντίδας, ενώ οι Φοβικοί και οι Απορριπτικοί τις λιγότερες. Γενικά, οι Υπερεμπλεκόμενοι και οι Ασφαλείς έτειναν να αναφέρουν περισσότερες συμπεριφορές φροντίδας, ενώ οι Φοβικοί τις λιγότερες. Ως προς την ελευθεριάζουσα ή μη ελευθεριάζουσα στάση απέναντι στο σεξ οι τέσσερις τύποι σύναψης δεσμού δεν παρουσίασαν διαφορές. Όσον αφορά τον/την ιδανικό/ή σύντροφο τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι Ασφαλείς τείνουν να ελκύονται από Ασφαλείς και οι Υπερεμπλεκόμενοι από Υπερεμπλεκόμενους, ενώ οι Φοβικοί από Υπερεμπλεκόμενους και οι Απορριπτικοί από Φοβικούς. Ως προς τον/την πραγματικό/ή σύντροφο και οι τέσσερις τύποι σύναψης δεσμού έτειναν να έχουν ως πραγματικό/ή τους σύντροφο Ασφαλή Τύπο.Συμπερασματικά, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το σύστημα της σύναψης δεσμού έχει προβλεπτική αξία για τα συστήματα της παροχής φροντίδας και της σεξουαλικότητας, όπως περιγράφεται στη βιβλιογραφία. Ωστόσο, φάνηκε πως καθοριστικό ρόλο στην πρωταρχική έλξη και την επιλογή του/της ιδανικού/ής συντρόφου παίζει κυρίως ο τύπος σύναψης δεσμού, ίσως επειδή υπερκαθορίζει τα δύο άλλα συστήματα. Πέρα από τις διαφοροποιήσεις των τύπων σύναψης δεσμού, εκείνο που συμπεραίνεται είναι ότι η επιλογή του/της ιδανικού/ής συντρόφου εξαρτάται από την εικόνα που έχει το άτομο για τον εαυτό του και από το βαθμό του άγχους του. Αντίθετα, όσον αφορά τον/την πραγματικό/ή σύντροφο τον κυριότερο ρόλο φαίνεται να παίζει το σύστημα της παροχής φροντίδας.