Η επίδραση της χροιάς στην αναγνώριση της ταυτότητας συνηχήσεων πνευστών μουσικών οργάνων

Abstract

The aim of the present thesis was to investigate timbre identification performance of musically trained listeners. This was achieved through two experimental procedures, during which the listeners were asked to identify tones of wind musical instruments (flute, oboe, Bb clarinet and Bb trumpet). Stimuli were presented in isolation at four pitches (A4, C#5, A5, C#6, pretest experiment) and concurrently in pairs forming the intervallic relationships of unison, major third, octave and major tenth (main experiment). 42 musicians participated in the experiments, which were initially asked to identify the isolated musical instruments and subsequently the individual instruments within each pair, from all possible combinations of the above instruments and intervals with a standard A4 tone. Firstly, confusion matrix analysis on percentages of correct and false identification data was presented. Then, the effect of isolated instruments and instrument combination, as well as pitch and pitch interval on listener’s sensitivity in identifying the instrument timbres was examined. Particular emphasis was placed on doublings of intervals, the choice of same versus different instruments also their position (up or down) into the sound pairs. Furthermore, confused identification between musical instruments was analyzed. Results showed that the instruments’ identification is differentiated and depends statistically significant on isolated instruments and instrument combination, pitch, and pitch interval in some cases and interactions of the above variables. Also, the instruments’ identification is differentiated with the intervallic extension from unison to major tenth. Very interesting were the results on confused identification between instruments. Finally, results were compared to previous related findings and relative theoretical references of orchestration manuals were discussed. The ultimate aim of this work will be to enrich our knowledge on perceived nature of timbre (psychoacoustic) and on classic orchestration entering new perspectives relative to timbres of musical instruments in contemporary music.

Σκοπός της διατριβής είναι η διερεύνηση της αντιληπτικής αναγνώρισης της χροιάς από άτομα με μουσική κατάρτιση. Η διερεύνηση επιτεύχθηκε μέσα από δύο πειραματικές διαδικασίες, κατά τις οποίες ζητήθηκε η ταυτοποίηση πνευστών μουσικών οργάνων (όμποε, φλάουτο, κλαρινέτο, τρομπέτα). Τα ηχητικά ερεθίσματα παρουσιάστηκαν μεμονωμένα σε τέσσερα τονικά ύψη (Α4, C#5, A5, C#6, προκαταρκτική δοκιμασία) και σε συνηχήσεις των διαστημάτων της ταυτοφωνίας, της μεγάλης τρίτης, της οκτάβας και της μεγάλης δεκάτης (κύρια δοκιμασία). Στις πειραματικές διαδικασίες συμμετείχαν 42 μουσικοί, οι οποίοι κλήθηκαν να ταυτοποιήσουν αρχικά τα μεμονωμένα μουσικά όργανα και στη συνέχεια τα μουσικά όργανα των ηχητικών ζευγαριών που συνιστούσαν όλοι οι δυνατοί συνδυασμοί των προαναφερόμενων διαστημάτων, σε σχέση με ένα σταθερό «Α4» ήχο. Αρχικά, παρουσιάστηκαν τα ποσοστά επιτυχούς και ανεπιτυχούς ταυτοποίησης μέσω πίνακα συγχύσεων. Στη συνέχεια διερευνήθηκε η επίδραση του εκάστοτε μεμονωμένου μουσικού οργάνου και του χροϊκού συνδυασμού που διαμορφώνουν οι συνηχήσεις τους, καθώς επίσης του τονικού ύψους και του μουσικού διαστήματος στην ευαισθησία ταυτοποίησης των μουσικών οργάνων από τον ακροατή. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στις επιμέρους σχέσεις διπλασιασμού των συγκεκριμένων διαστημάτων, στην επιλογή όμοιων έναντι διαφορετικών μουσικών οργάνων που στελεχώνουν το ηχητικό ζευγάρι καθώς επίσης στην εναλλαγή της θέσης (άνω ή κάτω) που βρίσκεται το καθένα από αυτά. Επιπλέον, έγινε αναλυτική αναφορά στη συγκεχυμένη ταυτοποίηση μεταξύ των μουσικών οργάνων. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η ταυτοποίηση διαφοροποιείται και εξαρτάται σημαντικά από τις μεμονωμένες χροιές, το χροϊκό συνδυασμό που διαμορφώνουν οι συνηχήσεις, το τονικό ύψος, τα μουσικά διαστήματα για κάποιες όμως μόνο περιπτώσεις και την αλληλεπίδραση των προαναφερόμενων μεταβλητών. Ακόμη, διαπιστώθηκαν διαφορές ως προς την ταυτοποίηση, με τη διαστηματική επέκταση από την ταυτοφωνία στη δεκάτη. Εξίσου, ενδιαφέρον παρουσίασε η εξέταση των συγχύσεων μεταξύ των μουσικών οργάνων. Τέλος, τα αποτελέσματα συγκρίθηκαν με αντίστοιχα άλλων προγενέστερων ερευνών και συσχετίστηκαν με θεωρητικές αναφορές στα εγχειρίδια ενορχήστρωσης. Απώτερος στόχος της εργασίας είναι να εμπλουτίσει εκτός από την αντιληπτική φύση της χροιάς, τη γνώση μας πάνω στην παραδοσιακή ενορχήστρωση και να συμβάλλει σε νέες προοπτικές σχετικά με τις χροιές των μουσικών οργάνων στη σύγχρονη μουσική.