Μελέτη ψυχολογικής-ψυχιατρικής αυτοψίας αυτοκτονιών

Abstract

Introduction: Greece has one of the lowest suicide rates in the world (3,5 suicides/100.000 population). However, a 16.1% increase in the number of suicides has been noticed between 2007 & 2009. Aim: To present and discuss the characteristics of a 2-year (November 2007-October 2009) sample of suicide victims from the Athens greater area. We collected data from the Athens Department of Forensic Medicine, the largest of its kind in Greece, covering approximately 35% of our country’s population. Method: We collected data using the psychological autopsy method for the first time in our country. We completed a psychological autopsy questionnaire for every suicide case after phone interview with a victim’s relative. The questionnaire was focused on characteristics of the victim as well as of the act itself (socio-demographic parameters, history of prior physical and psychiatric illness(-es), family history of psychiatric disorder(s), prior suicide attempt(s), time of death etc.). Data were also collected from coroners’ reports for every case. Results: During the period under study, 335 persons were recorded as suicide victims (male/female ratio 3:1). The following findings are referred for the first time from a study on suicides in Greece: 15.8% of our sample were foreigners, 60.6% of the victims had history of psychiatric disorder(s) (mostly women), 57.2% suffered from depression, 58.4% were receiving no psychiatric medication, 48.0% suffered from physical illness(-es) and 22.6% had been hospitalized for physical illness in a general hospital the year prior to their death. As many as 76.0% had no history of prior suicide attempt(s). Most suicides occurred on Monday (17.3%) and the least on Saturday (9.6%). Self-shooting is the third most common suicide method among men (21.9%), but extremely rare among women (1.2%). Nearly half of the victims (48.8%) had verbally warned their relatives about their suicide intent; 26.6% left a suicide note. Economic difficulties were referred as the commonest stressful life event (31.1%) the year prior to the victims’ death (according to their relatives). We contacted relatives of 256 victims and interviewed the relatives of 248 of them (response rate: 96,9%). Given the fact that our study was largely based on the population of a big city its results aren’t necessarily representative of the whole of our country. Other limitations of our research include the unavailability of a standard model of conducting psychological autopsies and its retrospective nature (with the risk of information loss or bias due to memory decay, sense of guilt or shame of the informant). Conclusions: Our study helped in creating a database on numerous parameters (some searched for the first time in Greece), referring to the phenomenon of suicide: These constituted the focus of further discussion. The overwhelming acceptance of the psychological autopsy method by the victims’ relatives constitutes a wished for encouragement towards the direction of conducting similar studies in the near future.

Εισαγωγή: Η Ελλάδα παρουσιάζει έναν από τους χαμηλότερους δείκτες αυτοκτονιών διεθνώς (3,5 αυτοκτονίες/100.000 άτομα). Σημειώνεται ωστόσο ότι μεταξύ 2007 και 2009 παρατηρήθηκε αύξηση κατά 16,1% των θανάτων από αυτοκτονία στη χώρα μας. Σκοπός: Η αποτύπωση και μελέτη των χαρακτηριστικών των περιστατικών που καταγράφηκαν ως αυτοκτονίες τη 2ετία Νοέμβριος 2007-Οκτώβριος 2009 στην Ιατροδικαστική Υπηρεσία Αθηνών, τη μεγαλύτερη της Ελλάδας (καλύπτει το 35% περίπου του πληθυσμού της χώρας). Υλικό και μέθοδος: Χρησιμοποιήθηκε, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, η μέθοδος της ψυχολογικής αυτοψίας. Κατάλληλα διαμορφωμένο ερωτηματολόγιο συμπληρωνόταν έπειτα από τηλεφωνική επικοινωνία του ερευνητή με συγγενικό πρόσωπο του αυτόχειρα. Το ερωτηματολόγιο ήταν εστιασμένο στην καταγραφή πληθώρας παραμέτρων (ορισμένες διερευνήθηκαν για πρώτη φορά στη χώρα μας), σχετικών με τον αυτόχειρα και την πράξη του (κοινωνικό-δημογραφικές, ιατρικού-ψυχιατρικού ιστορικού, συνθηκών αυτοκτονίας κ.α.). Υλικό αντλήθηκε επίσης από τις ιατροδικαστικές εκθέσεις νεκροψίας-νεκροτομής. Αποτελέσματα: Το διάστημα της μελέτης καταγράφηκαν 335 άτομα ως θύματα αυτοκτονίας (αναλογία ανδρών-γυναικών 3:1). Δεδομένα τα οποία αποτυπώθηκαν για πρώτη φορά σε μελέτη αυτοκτονιών στην Ελλάδα είναι τα ακόλουθα: 15,8% των θυμάτων ήταν αλλοδαποί, 60,6% των αυτοχείρων είχαν θετικό ατομικό ψυχιατρικό ιστορικό (περισσότερο γυναίκες), 57,2% έπασχαν από κατάθλιψη, 58,4% δεν λάμβαναν καμία ψυχιατρική αγωγή την περίοδο του θανάτου τους, 48% παρουσίαζαν σωματική νοσηρότητα ενώ 22,6% είχαν νοσηλευτεί σε γενικό νοσοκομείο για την αντιμετώπιση σωματικού τους προβλήματος το έτος πριν την αυτοκτονία. Το 76% των θυμάτων δεν είχαν ιστορικό προηγούμενης απόπειρας. Ημέρα με τις περισσότερες αυτοκτονίες ήταν η Δευτέρα (17,3%), με τις λιγότερες το Σάββατο (9,6%). Ο αυτοπυροβολισμός ήταν η τρίτη σε συχνότητα μέθοδος αυτοκτονίας στους άνδρες (21,9%), ενώ είναι εξαιρετικά σπάνιος στις γυναίκες (1,2%). Περίπου τα μισά θύματα (48,8%) είχαν προειδοποιήσει λεκτικά τους οικείους τους για την αυτοκτονική τους πρόθεση, το 26,6% άφησε αποχαιρετιστήριο σημείωμα, ενώ οι οικονομικές δυσκολίες αναφέρθηκαν ως το συχνότερο ψυχοπιεστικό γεγονός (31.1%) στους μετέπειτα αυτόχειρες το έτος πριν το θάνατό τους (σύμφωνα τουλάχιστον με την αξιολόγηση των συγγενών τους). Τηλεφωνική επαφή κατέστη δυνατή με συγγενείς 256 θυμάτων, τηλεφωνική συνέντευξη με συγγενείς 248 εξ’ αυτών (96,9%). Περιορισμοί της μελέτης μας συνιστούν η αδυναμία γενίκευσης των αποτελεσμάτων στο σύνολο της χώρας (ως επί το πλείστον αφορούν τον πληθυσμό ενός μεγάλου αστικού κέντρου), καθώς και ορισμένες εγγενείς αδυναμίες της μεθόδου, όπως η ανυπαρξία «σταθερού» πρωτοκόλλου διεξαγωγής παρόμοιων μελετών και η αναδρομική της φύση με τον κίνδυνο απώλειας ή «αλλοίωσης» των πληροφοριών λόγω λήθης, αισθήματος ενοχής ή ντροπής του πληροφοριοδότη. Συμπεράσματα: Με τη μελέτη μας δημιουργήθηκε μια βάση δεδομένων σε πληθώρα παραμέτρων -ορισμένες διερευνήθηκαν λεπτομερώς για πρώτη φορά στην Ελλάδα- σχετικών με το φαινόμενο της αυτοκτονίας, τα οποία αποτέλεσαν βάση για συζήτηση και περαιτέρω προβληματισμό. Η εξαιρετική ανταπόκριση των συγγενών των θυμάτων στην εφαρμογή της μεθόδου της ψυχολογικής αυτοψίας συνιστά την καλύτερη ενθάρρυνση για την πραγματοποίηση ανάλογων ερευνών στο εγγύς μέλλον.