Το παιδί στην ελληνική πόλη της παγκοσμιοποίησης

Abstract

The objective of this PhD study is to investigate various aspects of children lives that live and grow up in a new world, which is being strongly influenced by globalization. It deals with the determination, codification and interpretation of globalization impacts on children living in Greek modern cities. More specifically, it focuses on the relation between children and their city, in the light of new circumstances. The special difficulty of the current study is the fact that all the involved basic parameters (globalization- city- childhood) are elements of a drastically changing reality. None of them is static, since globalization is a developing phenomenon, without definitive characteristics. Methodologically, the research was carried out with the extensive use of questionnaires. The population in question is prepubertal and pubertal children (12-15 years old), since in this age starts (or should starts) the more personal and autonomous relation of children with the surrounding built environment. Totally, 937 children were questioned. 686 of them are coming from 11 schools of the Athens metropolitan area and 251 of them are coming from 4 schools out of smaller cities. From the systematic search of the relative literature it comes out that the study is the first primary survey dealing with the impacts of globalization on children, through the changes that it causes on modern cities. Moreover, it brings new data for the specific nature of the globalization on Greek cities. The survey revealed the inherent relation among trends that remotely seem opposing and contradictory, like the homogenization of behaviors, desires and perception in relation to the class nature of globalization. It brought a lot of evidences for the simultaneous presence of both process and their interaction. It was proved that five critical parameters significantly influence the promotion of globalization in children, namely locality, class, gender, age and cultural perceptions. Moreover, there are some other interesting findings, such as: The prevalence of rampant individualism and competition (fundamental element of neoliberal ideology and policies) dissolves carefree childhood, push the children into an endless and arduous "hunting skills". Fear, as a typical feature of modern society born by the globalization, has been proved to be an effective ground for the exploitation of families and maximization of companies profitability. It, also, contributes to the desperate shrinking of public space, limiting the free movement of children and adolescents. Globalization causes constant internal movement, a process with significant effects on children's identity and sense of belonging. Finally, an important finding of this work is to document the vital importance of the control of children and young people for the promotion of globalization itself. Children learn to love whatever promotes globalization and thereby become the most effective "pioneers" of it. In this way, not only they will not resist to its sweeping invasion, but they will fight for it as an ideal life.

Αντικείμενο της παρούσας διατριβής είναι να διερευνήσει πτυχές της ζωής των παιδιών που ζουν και αναπτύσσονται μέσα στο νέο τύπου κόσμο που διαμορφώνεται υπό την επίδραση της παγκοσμιοποίησης. Πιο συγκεκριμένα, αποβλέπει στον εντοπισμό, την κωδικοποίηση και ερμηνεία των αποτελεσμάτων της παγκοσμιοποίησης στα παιδιά της σύγχρονης ελληνικής πόλης. Ιδιαίτερα εστιάζει το ενδιαφέρον της στο πώς διαμορφώνεται η σχέση των παιδιών με την πόλη που κατοικούν, υπό το πρίσμα των νέων συνθηκών. Η ιδιαιτερότητα του θέματος της διατριβής έχει να κάνει με το ότι και οι τρείς βασικοί εννοιολογικοί άξονες της (παγκοσμιοποίηση - πόλη - παιδί) αποτελούν στοιχεία μιας πραγματικότητας υπό εξέλιξη. Δεν έχουν μια παγιωμένη φυσιογνωμία, αφού η παγκοσμιοποίηση βρίσκεται σε φάση ανάπτυξης, χωρίς οριστικά και τετελεσμένα χαρακτηριστικά. Το μεθοδολογικό εργαλείο που επιλέχθηκε είναι η έρευνα με χρήσηερωτηματολογίου. Ο πληθυσμός αφορά σε παιδιά προεφηβικής και εφηβικής ηλικίας, 12 έως 15 χρονών καθώς στην ηλικία αυτή ξεκινάει (ή θα έπρεπε να ξεκινάει) για τα παιδιά η πιο προσωπική γνωριμία, σχετικά αυτονομημένη από τους ενήλικες, με το χώρο που τα περιβάλλει. Συνελέγησαν συνολικά 937 ερωτηματολόγια. Τα 686 προέρχονται από 11 σχολεία του ευρύτερου πολεοδομικού συγκροτήματος της πρωτεύουσας και 251 από 4 σχολεία της επαρχίας. Από τη συστηματική παρακολούθηση της διεθνούς βιβλιογραφίας προκύπτει ότι η διατριβή είναι η πρώτη εργασία που μελετά με πρωτογενή έρευνα την επίδραση της παγκοσμιοποίησης στο παιδί μέσω των αλλαγών που αυτή επιφέρει στις σύγχρονες πόλεις και στο δημόσιο χώρο. Επιπρόσθετα, δίνει νέα στοιχεία για τον χαρακτήρα της παγκοσμιοποίησης στην Ελλάδα και τις αλλαγές στη πόλη. Η κοινωνική έρευνα έδωσε τη δυνατότητα να διερευνηθεί και αποκαλυφθεί η σχέση μεταξύ τάσεων που εκ του μακρόθεν φαίνονται αντίρροπες και αντιφατικές, όπως η ομογενοποίηση συμπεριφορών, επιθυμιών και αντιλήψεων σε σχέση με το βαθύτερο διαχωρισμό, την τοξικότητα στη φύση της παγκοσμιοποίησης. Η έρευνα δίνει πλήθος στοιχείων για την ταυτόχρονη παρουσία των δύο διαδικασιών και την αλληλεπίδρασή του. Αποδείχθηκε η επίδραση πέντε κρίσιμων παραγόντων που επηρεάζουν σημαντικά το βαθμό προώθησης των προτύπων της παγκοσμιοποίησης: η τοπικότητα, η ταξικότητα, το φύλο, η ηλικία και τα πολιτιστικά πρότυπα. Προέκυψαν επίσης από την έρευνα ευρήματα όπως: Η επικράτηση του άκρατου ατομισμού και ανταγωνισμού (πλευρά της νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας και πολιτικής) διαλύει τη ξεγνοιασιά της παιδικής ηλικίας, ωθεί τα παιδιά σε ένα ατέλειωτο και ψυχοφθόρο «κυνήγι προσόντων». Ο φόβος, ως χαρακτηριστικό της κοινωνίας που σφυρηλατείται στο αμόνι της παγκοσμιοποίησης έχει αναδειχθεί ως αποτελεσματικό έδαφος για την εκμετάλλευση των οικογενειών και την κερδοφορία των επιχειρήσεων και συμβάλλει στην απελπιστική συρρίκνωση του δημόσιου χώρου, στον περιορισμό, στην ελεύθερη κίνηση των παιδιών και εφήβων. Η παγκοσμιοποίηση προκαλεί διαρκείς εσωτερικές μετακινήσεις, διαδικασία με σημαντικές συνέπειες στην ταυτότητα και στην αίσθηση του ανήκειν των παιδιών. Τέλος, σημαντικό εύρημα της εργασίας αποτελεί η τεκμηρίωση της ζωτικής σημασίας που έχει ο έλεγχος των παιδιών και νέων για την ίδια την προώθηση της παγκοσμιοποίησης. Τα παιδιά μαθαίνουν να αγαπούν ότι προωθεί την παγκοσμιοποίηση και με τον τρόπο αυτό γίνονται οι πιο αποτελεσματικοί «σκαπανείς» της. Διαμορφώνεται έτσι ο άνθρωπος- υποκείμενο της παγκοσμιοποίησης, ο οποίος όχι μόνο δεθα προβάλει αντίσταση στη σαρωτική επέλασή της, αλλά θα παλέψει γι’ αυτήν, ως ιδανικό ζωής.