Το δικαίωμα στην επιστημονική έρευνα στην ελληνική έννομη τάξη, από την οπτική γωνία του γενικού και του βιοτεχνολογικού δικαίου

Abstract

Le but de la thèse «Le droit à la recherche scientifique dans le système juridiquegrec, du point de vue du droit général et de la biotechnologie» est de présenter lecadre réglementaire de la recherche scientifique tel qu'il est consacré par le droithellénique. Plus précisément, nous analysons la nature juridique du droit à larecherche scientifique, les différentes limites à la recherche telles qu’elles sontfixées par les normes juridiques (droit national et international) ou de soft law(règles d'éthique), les conditions de création et de fonctionnement des institutionsde recherche ainsi que des organismes gouvernementaux responsables de laconception et de la mise en oeuvre des politiques de recherche, et enfin lesdifférentes politiques et outils de financement et de rentabilisation des résultats dela recherche (financements public, privé et communautaire, techniques debrevetage etc).La méthodologie choisie se fonde sur la recherche et la classification, l'analyse et lacritique des dispositions constitutionnelles et législatives, sur l’étude de lajurisprudence nationale (mention étant faite des avis et propositions des institutionsétatiques), ainsi que sur l’analyse du droit international (étant donné notamment soninfluence directe sur le droit grec). Parallèlement, sont présentés certains élémentstirés de l’histoire du droit ainsi que certains éléments de droit comparé (provenantsurtout du droit français).Les conclusions auxquelles nous aboutissons sont tout à fait intéressantes. En effetil résulte de l’agencement et de l’analyse de tous les éléments de droitsusmentionnés que le cadre réglementaire de la recherche scientifique est completet efficace, de fait parfaitement comparable à celui qui est en vigueur dans d'autresEtats (par exemple en France). Malgré cela, nous devons noter une carence notoireen ce qui concerne la jurisprudence grecque, caractéristique qui est liée au faibleniveau de la recherche appliquée notamment (du point de vue de la concurrenceinternationale) et cet état s’expliquant, a son tour, par le faible taux de financementétatique mais aussi privé, et en aucun cas par une quelconque incompétence deschercheurs scientifiques. Considérant tout ce qui précède et dans le cadre decertaines propositions visant a l’amélioration du cadre réglementaire, il est proposéd’adopter des mesures permettant de consacrer la participation des chercheurs etdes citoyens au sein des procédures et organes de décision et de mise en oeuvredes politiques de recherche.Dans tous les cas, et suite à l’analyse critique de tous les éléments susmentionnés,nous concluons que le droit à la recherche scientifique bénéficie en Grèce d’uncadre juridique complet : il s’agit d’un «droit de la recherche".

Ο στόχος της διατριβής με τίτλο «Το δικαίωμα στην επιστημονική έρευνα στην ελληνικήέννομη τάξη, από την οπτική γωνία του γενικού και του βιοτεχνολογικού δικαίου» είναι ηπαρουσίαση του ρυθμιστικού πλαισίου της επιστημονικής έρευνας όπως αυτόκατοχυρώνεται στο ελληνικό δίκαιο. Συγκεκριμένα, αναλύεται η νομική φύση τουδικαιώματος στην επιστημονική έρευνα, παρουσιάζονται τα πάσης φύσεως όρια πουτίθενται από τις διατάξεις αναγκαστικού (εθνική και διεθνής νομοθεσία) αλλά και χαλαρούδικαίου (κανόνες ηθικής και δεοντολογίας), οι εκάστοτε όροι σύστασης και λειτουργίαςτων ερευνητικών ιδρυμάτων που διεξάγουν επιστημονική έρευνα αλλά και των κρατικώνφορέων που είναι αρμόδιοι για τον σχεδιασμό της έρευνας και την υλοποίηση τηςερευνητικής πολιτικής, και τέλος οι διάφορες μορφές χρηματοδότησης και εμπορικήςεκμετάλλευσης ή αξιοποίησης της έρευνας (κρατική, ιδιωτική και κοινοτικήχρηματοδότηση καθώς και νομοθετικό πλαίσιο για την κατοχύρωση των διπλωμάτωνευρεσιτεχνίας).Η μεθοδολογία βασίζεται στην καταγραφή, την κατάταξη, την ανάλυση και την κριτικήαξιολόγηση των διατάξεων συνταγματικής και νομοθετικής φύσης, της νομολογίας τωνημεδαπών δικαστηρίων αλλά και των γνωμοδοτήσεων / προτάσεων διαφόρων αρμοδίωνοργάνων ή και των απόψεων της θεωρίας (ιδίως σχετικά με ορισμένα κρίσιμαεπιστημονικά ζητήματα που απασχόλησαν το δίκαιο) καθώς και των ρυθμίσεων τουδιεθνούς δικαίου (αφού τα περισσότερα κείμενα έχουν άμεση επιρροή αν όχι δεσμευτικήισχύ). Παράλληλα, παρουσιάζονται σε καίρια σημεία σημαντικές ιστορικές αναφορές καισύγχρονες ρυθμίσεις του γαλλικού κυρίως δικαίου της έρευνας.Τα συμπεράσματα στα οποία καταλήγουμε είναι άκρως ενδιαφέροντα. Καταρχήνπροκύπτει από την μελέτη όλων των παραπάνω ότι το ρυθμιστικό πλαίσιο τηςεπιστημονικής έρευνας είναι σύνθετο, πλήρες και αποτελεσματικό, καθόλα συγκρίσιμο μεαυτά που έχουν υιοθετήσει άλλα κράτη (πχ Γαλλία). Παρόλα αυτά, δεν υπάρχει στηνΕλλάδα πλούσια νομολογία και οι αποφάσεις που αναφέρονται στο εν λόγω δικαίωμαείναι συγκριτικά ελάχιστες. Αυτό φαίνεται πως ωφείλεται εν μέρει στο συγκριτικά χαμηλόεπίπεδο της εφαρμοσμένης κυρίως έρευνας (από την πλευρά του διεθνούςανταγωνισμού). Το δε χαρακτηριστικό του συγκριτικά χαμηλού επιπέδου τηςεφαρμοσμένης έρευνας εξηγείται κυρίως με την χαμηλή κρατικη και ιδιωτικήχρηματοδότηση και σε καμία περίπτωση με το χαμηλό επίπεδο των ίδιων των ερευνητών.Με βάση όλα τα παραπάνω, και στο πλαίσιο της παρουσίασης προτάσεων για τηνενδεχόμενη βελτίωση του ισχύοντος ρυθμιστικού πλαισίου, προτείνονται κυρίως μέτραενίσχυσης της συμμετοχής των ερευνητών αλλά και των πολιτών στις διαδικασίεςδιαμόρφωσης και υλοποίησης της εθνικής ερευνητικής πολιτικής.Εν τέλει και βάσει της κριτικής ανάλυσης όλων των ρυθμίσεων που σχετίζονται με τοδικαίωμα στην έρευνα, προκύπτει το συμπέρασμα ότι θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμετο εν λόγω πλέγμα διατάξεων και ως «δίκαιο της έρευνας».