Το θεσμικό πλαίσιο των οικονομικών της τοπικής αυτοδιοίκησης: ανάλυση και προοπτικές

Abstract

Γενικά συμπεράσματα : O βασικός στόχος της διεξαγόμενης - στο πλαίσιο της διατριβής - έρευνας ήταν η διερεύνηση και παρατήρηση των διοικητικών και οικονομικών των δήμων. Η έρευνα δομήθηκε από τη μία στην ανάπτυξη του θεωρητικού πλαισίου και της υφιστάμενης κατάστασης των διοικητικών και οικονομικών των δήμων στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Από την άλλη, υποβλήθηκε δομημένο ερωτηματολόγιο στο σύνολο των δήμων της Ελλάδας και επιχειρήθηκε να εντοπιστούν διαφορές μεταξύ των ελληνικών δήμων σχετικά με τους στόχους της διατριβής. • Οι ερωτώμενοι (Δήμαρχοι των πόλεων) κλήθηκαν να ιεραρχήσουν, με βάση τη σημαντικότητα τους, τρία βασικά προβλήματα των δημοτών τους: την έλλειψη υποδομών, τις ελλιπείς υπηρεσίες προς τα νοικοκυριά, και τις ελλιπείς υπηρεσίες προς τις επιχειρήσεις. Όπως δείξαμε αναλυτικά και στο σχετικό κεφάλαιο η πλειοψηφία των ερωτώμενων θεωρεί την έλλειψη υποδομών ως το σοβαρότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι δημότες τους (63%), ένα μικρότερο ποσοστό (25%) τις ελλιπείς υπηρεσίες προς επιχειρήσεις και μόλις το 12% τις ελλιπείς υπηρεσίες προς νοικοκυριά. Τα ποσοστά αυτά υποδεικνύουν σαφώς ότι, σύμφωνα με τους δημάρχους, το σπουδαιότερο, με διαφορά, πρόβλημα των δημοτών είναι η έλλειψη σε υποδομές. • Άλλος ένας βασικός στόχος της έρευνας ήταν και η διερεύνηση της συνολικής ποιότητας των υφιστάμενων πολιτικών και τακτικών διοίκησης προσωπικού των ελληνικών δήμων. Για το λόγο αυτό στην έρευνα έγινε προσπάθεια εξακρίβωσης των σημαντικότερων προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι δήμοι στη διοίκηση προσωπικού. Συγκεκριμένα, στο ερωτηματολόγιο της έρευνας συμπεριλήφθηκε μια ερώτηση ιεράρχησης, στην οποία οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να κατατάξουν τρία βασικά προβλήματα διοίκησης προσωπικού, με κριτήριο την σπουδαιότητα που αυτά έχουν για το δήμο τους. Τα τρία προβλήματα ήταν: η αναποτελεσματική διοικητική δομή, το ανεπαρκές μέγεθος του προσωπικού, και η έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού. Σε γενικές γραμμές, παρατηρώντας κανείς τις απαντήσεις των δημάρχων στην ερώτηση αυτή αποκτά μια σχετικά ξεκάθαρη εικόνα για την άποψή τους αναφορικά με τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν στη διοίκηση του προσωπικού τους. Όπως παρατηρείται, η συντριπτική πλειοψηφία (54%) των ερωτηθέντων θεωρεί την έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού ως το σπουδαιότερο πρόβλημα στο δήμο τους, στη συνέχεια ακολουθεί η αναποτελεσματική οργανωτική δομή (25% του δείγματος), ενώ η μειοψηφία των ερωτηθέντων (21%) θεωρεί το ανεπαρκές μέγεθος του προσωπικού του δήμου ως σπουδαιότερο πρόβλημα. • Ένας ακόμα βασικός στόχος της έρευνας ήταν η διερεύνηση της χρηματοοικονομικής δυνατότητας των ελληνικών δήμων, καθώς και το πως αυτή επηρεάζει την γενικότερη αποτελεσματικότητά τους σε διάφορους τομείς. Σε πρώτο επίπεδο όμως κρίνεται σκόπιμη η διερεύνηση των κύριων πηγών χρηματοδότησης των δήμων, για την εξαγωγή κάποιων πρώτων χρήσιμων συμπερασμάτων σχετικά με τις χρηματοοικονομικές τους εισροές. Για το λόγο αυτό ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να ιεραρχήσουν πέντε πιθανές πηγές χρηματοδότησης με βάση τη σημασία που έχουν για το δήμο τους. Όπως παρατηρείται, η μορφή χρηματοδότησης που αξιολογείται ως πιο σημαντική από τους περισσότερους δημάρχους είναι οι κρατικές επιχορηγήσεις σε ποσοστό 29%. Ακολουθούν η απόδοση εσόδων από άμεση φορολογία (25%), τα ιδία έσοδα από τέλη και επιχειρηματική δράση (22%) και τα Ευρωπαϊκά προγράμματα (13%). Η πηγή χρηματοδότησης που χαρακτηρίστηκε ως βασικότερη από τους λιγότερους δημάρχους είναι η απόδοση έμμεσης φορολογίας με ποσοστό 11%. • Επόμενο σημαντικό ζήτημα το οποίο εξετάστηκε στην παρούσα έρευνα ήταν ο τρόπος διοίκησης των ελληνικών δήμων και η αντίληψη των δημάρχων γύρω από το θέμα αυτό. Στο πλαίσιο αυτό ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να υποδείξουν τη γνώμη τους ιεραρχώντας έξι πιθανά προβλήματα στη διοίκηση, με βάση τη σημαντικότητα τους για τον δήμο τους. Σύμφωνα με τις απαντήσεις των συμμετεχόντων στην έρευνα, το σημαντικότερο διοικητικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι ελληνικοί δήμοι είναι η έλλειψη χρηματοοικονομικών πόρων. Συγκεκριμένα, το 39% του δείγματος (102 δήμαρχοι) ιεράρχησε το ζήτημα αυτό ως το σημαντικότερο όλων, ποσοστό πολύ μεγαλύτερο από οποιοδήποτε άλλο στην ερώτηση αυτή. Στη δεύτερη θέση βρίσκεται το μέγεθος του δήμου, καθώς το 17% του δείγματος (44 δήμαρχοι) το αξιολόγησε ως το σπουδαιότερο πρόβλημα. Το 16% των δημάρχων ιεράρχησε πρώτη την έλλειψη οικονομικής αυτονομίας και ευελιξίας, το 11% την αναποτελεσματική διοικητική δομή, το 10% την έλλειψη προσωπικού και μόνο το 7% την έλλειψη διοικητικής αυτονομίας. Από τα αποτελέσματα αυτά γίνεται κατανοητό ότι οι χρηματοοικονομικές δυνατότητες πολλών ελληνικών δήμων είναι περιορισμένες, γεγονός το οποίο αποτελεί εμπόδιο για την δημιουργία μιας αποτελεσματική διοικητικής οργάνωσης. • Επόμενο ζήτημα προς διερεύνηση της άποψης των Ελλήνων δημάρχων ήταν αναφορικά με τους τομείς των δήμων και του κράτους στους οποίους υπάρχουν τα μεγαλύτερα περιθώρια βελτίωσης. 1. Σχετικά με τους τομείς των δήμων, στους συμμετέχοντες απευθύνθηκε ερώτηση η οποία τους ζητούσε να κατατάξουν 9 βασικές αρμοδιότητες των δήμων, με κριτήριο τις δυνατότητες βελτίωσης που έχει ο δήμος τους. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, οι αρμοδιότητες που αξιολογήθηκαν από τους δημάρχους ως αυτές με τη μεγαλύτερη δυνατότητα βελτίωσης, είναι η παροχή και συντήρηση των υποδομών (22% των απαντήσεων) και η προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων (20% των απαντήσεων)...