Οι επιπτώσεις των πολιτισμικών και κοινωνικών ιδιαιτεροτήτων στην οικονομική ανάπτυξη των δυτικών Βαλκανίων

Abstract

Within the framework of this dissertation we examine the economic development of the Western Balkans, from the interpretative angle of the current economic thinking and in particular from the international political economy. The main question, to which the dissertation is called to respond, is whether and to what extent the cultural and social diversity causes repercussions on the Western Balkans’ economic development and especially on Croatia, Serbia, FYROM, and the Kosovo region. The originality of this dissertation consists, first of all, in the implementation of the new analytical framework regarding the contribution of culture to the economic development, in other words the model of cultural economics. This model, cultural economics, reinforces neoclassical economic approaches and furthermore it adds an anthropocentric dimension to the mainly quantitative benchmarks of economic development. Moreover, an additional element of originality lies in the selection of the empirical field of study, namely the Western Balkans, which adjoin Greece, and thus they constitute a crucial field of study concerning the national strategy in the broader region of South Eastern Europe particularly, the implementation of the cultural economics model. Particularly on the under transition economies of the Western Balkans adopts the basic principles of the social market economy aims at the anthropocentric and sustainable development, and sets as a priority of the economic policy to raise the share of development for the benefit of the underprivileged. Within the framework we examine the efficiency of the economic reforms policies, the reinforcement of the institutional environment of governance, the function of the welfare state and the rule of law, and as the model itself implies, the diffusion of values and rules, which dominate the organization of modern states, the incorporation of the political and legal civilization of the Western Balkans into the current institutional background of the European Union and International Community is a target of strategic importance. The vision of the European unification and the democratization of political life are the driving forces behind of this painful process. The international community aids and contributes determinedly to this direction through specific actions and policies. Finally, this dissertation proceeds to an extensive and systematic public opinion research, using questionnaires and evaluation of the results. The results concern the critical cultural characteristics-perceptions of the citizens in Croatia, Serbia, FYRO and the Kosovo and the exploitation of these results within the framework of the cultural economics model. The general results underline on the one hand the progress that has been made in the key economic sectors and the system of governance and on the other hand the stagnation and regression because of the systemic distortions, which the recent past has left as well as the huge difficulties regarding the achievement of consensus for the realization of the reforms and the structural changes in the organization of the state.

Στην παρούσα διατριβή εξετάζεται η οικονομική ανάπτυξη των Δυτικών Βαλκανίων, μέσα από το ερμηνευτικό πρίσμα της σύγχρονης οικονομικής σκέψης και ιδιαίτερα της διεθνούς πολιτικής οικονομίας. Το κεντρικό ερώτημα, στο οποίο καλείται η διδακτορική διατριβή να απαντήσει είναι αν και σε ποιο βαθμό οι πολιτισμικές και κοινωνικές ιδιαιτερότητες έχουν επιπτώσεις στο φαινόμενο της οικονομικής ανάπτυξης στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων και ειδικότερα στην Κροατία, τη Σερβία, την ΠΓΔΜ και την περιοχή του Κοσσυφοπεδίου. Η πρωτοτυπία αυτής της Διδακτορικής Διατριβής έγκειται, κατά πρώτον, στην εφαρμογή του νέου αναλυτικού πλαισίου για τη συμβολή του πολιτισμού στην οικονομική ανάπτυξη, το μοντέλο της πολιτισμικής οικονομίας (cultural economics). Η πολιτισμική οικονομία επικουρεί κατά κάποιον τρόπο τις νεοκλασικές οικονομικές προσεγγίσεις και προσδίδει μια ανθρωποκεντρική διάσταση στους κατεξοχήν ποσοτικούς δείκτες της οικονομικής ανάπτυξης. Η πρωτοτυπία, επίσης, έγκειται στην επιλογή του εμπειρικού πεδίου μελέτης, τα Δυτικά Βαλκάνια, που γεωγραφικά γειτνιάζουν με την Ελλάδα και ως εκ τούτου αποτελούν κρίσιμο πεδίο μελέτης για την εθνική στρατηγική στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Ευρώπης. Ιδιαίτερα για τις υπό μετάβαση οικονομίες των Δυτικών Βαλκανίων η εφαρμογή του μοντέλου της πολιτισμικής οικονομίας υιοθετεί βασικές αρχές της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς, στοχεύει στην ανθρωποκεντρική και την ισόρροπη ανάπτυξη, θέτει ως προτεραιότητα της οικονομικής πολιτικής τη διεύρυνση του μερίσματος της ανάπτυξης προς όφελος των μη προνομιούχων ομάδων του πληθυσμού. Στο πλαίσιο αυτό εξετάζονται η αποδοτικότητα της πολιτικής των οικονομικών μεταρρυθμίσεων, η ενδυνάμωση του θεσμικού περιβάλλοντος του συστήματος διακυβέρνησης, η λειτουργία του κοινωνικού κράτους και κράτους δικαίου και όπως ακριβώς υπονοείται από το ίδιο το μοντέλο, η μεταλαμπάδευση των αξιών και κανόνων, που διέπουν την οργάνωση των αναπτυγμένων κρατών η ενσωμάτωση του πολιτικού και νομικού πολιτισμού των Δυτικών Βαλκανίων στο σύγχρονο θεσμικό υπόβαθρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Διεθνούς κοινότητας είναι στόχος κομβικής σημασίας. Το όραμα της Ευρωπαϊκής ενοποίησης και ο εκδημοκρατισμός της πολιτικής ζωής είναι οι κινητήριες δυνάμεις αυτής της επίπονης διαδικασίας. Η Διεθνής κοινότητα είναι αρωγός και συμπαραστάτης συμβάλλοντας καθοριστικά με στοχευμένες δράσεις και πολιτικές προς αυτή την κατεύθυνση. Τέλος, η παρούσα Διδακτορική Διατριβή προβαίνει σε μια εκτεταμένη και συστηματική έρευνα πεδίου, με ερωτηματολόγια και στάθμιση των εμπειρικών και ερευνητικών αποτελεσμάτων. Τα αποτελέσματα αφορούν στα κρίσιμα πολιτισμικά χαρακτηριστικά - αντιλήψεις των πολιτών στην Κροατία, τη Σερβία, την ΠΓΔΜ και το Κοσσυφοπέδιο και στην αξιοποίησή τους, μέσα στο αναλυτικό πλαίσιο του μοντέλου της πολιτισμικής οικονομίας, που εφαρμόζουμε. Τα γενικά συμπεράσματα υπογραμμίζουν τόσο την πρόοδο που έχει επιτευχθεί σε νευραλγικούς τομείς της οικονομίας και του συστήματος διακυβέρνησης όσο και την στασιμότητα και την παλινδρόμηση λόγω των συστημικών στρεβλώσεων, που κληροδοτήθηκαν από το πρόσφατο παρελθόν και τις τεράστιες δυσκολίες στην επίτευξη συναίνεσης για την υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων και των διαρθρωτικών αλλαγών στη λειτουργία του κράτους.