Η αρχή της υπαιτιότητας στο ελληνικό δίκαιο των φορολογικών διοικητικών κυρώσεων

Abstract

Στόχος εκπόνησης της διδακτορικής διατριβής αποτέλεσε η επεξεργασία, διαπίστωση της έκτασης αποδοχής και ισχύος, de lege lata και lege ferenda, της υποκειμενικής προϋπόθεση επιβολής των φορολογικών και τελωνειακών διοικητικών κυρώσεων στο ελληνικό δίκαιο, που ορολογικά και εννοιολογικά αναφέρεται ως η αρχή της υπαιτιότητας. Στόχος ήταν, παράλληλα, η επιχειρηματολογία υπέρ της αποδοχής της αρχής της υπαιτιότητας στο υπό εξέταση πεδίο κυρώσεων ως απαίτησης με δικαιοκρατικό θεμέλιο. Η μεθοδολογία της διατριβής στηρίζεται στο συλλογιστικό πρότυπο της θέσης -αντίθεσης καθώς και στην προσέγγιση της αρχής με αναφορά σε κάθε κανόνα δικαίου με ισχύ στην ελληνική έννομη τάξη, ανεξάρτητα από το φορέα θέσπισής του ως εθνικού, διεθνή ή υπερεθνικού. Η αρχή της υπαιτιότητας αντιτίθεται στον κανόνα της τυπικότητας των φορολογικών διοικητικών κυρώσεων, που διατυπώνει η ελληνική θεωρία και νομολογία. Η εξέταση της αρχής της υπαιτιότητας στο ελληνικό φορολογικό και τελωνειακό δίκαιο έγινε με ερείσματα κυρίως στα άρθρα 2 παρ. 1, 20 παρ. 1 και 2, 25 παρ. 1 εδ. δ΄ του Συντάγματος και στην αρχή του κράτους δικαίου, στο ευρωπαϊκό κυρωτικό δίκαιο, στο δίκαιο της ΕΣΔΑ, κυρίως στο άρθρο 6, καθώς και στο πλαίσιο της θεωρίας περί «ποινικού δικαίου εν ευρεία εννοία». Στη διατριβή αξιοποιείται ιδιαιτέρως η ελληνική νομολογία, που εφαρμόζει την αρχή της υπαιτιότητας στο εξεταζόμενο πεδίο κυρώσεων. Μετά τη διατύπωση του θεωρητικού θεμελίου υπέρ της αρχής της υπαιτιότητας, στο τελευταίο μέρος της διατριβής διαπιστώνεται η ισχύς της αρχής στο ελληνικό δίκαιο των φορολογικών και τελωνειακών διοικητικών κυρώσεων, όπως έχει εισαχθεί και ισχύει, επίσης και από τη νομολογία αλλά και τη διοικητική πρακτική. Ως συμπεράσματα της διατριβής διατυπώνονται : α) η ισχύς της αρχής της υπαιτιότητας στο ελληνικό δίκαιο των φορολογικών και τελωνειακών διοικητικών κυρώσεων και β) η αποδοχή «ελαστικότερων», σε σχέση με τις εγκληματικές κυρώσεις, προϋποθέσεων κατάφασης της υποκειμενικής κυρωτικής προϋπόθεσης. Τέλος, προτείνεται η έννοια του «πταισματικού κεκτημένου» καθώς και ο αυτεπάγγελτος έλεγχος της τήρησης της αρχής της υπαιτιότητας κατά τον έλεγχο συνταγματικότητας από τα δικαστήρια.