Η εξέλιξη του βρογχικού άσθματος: αναδρομικές παρατηρήσεις δεκαετούς παρακολούθησης ασθενών

Abstract

Background: The number of studies on the prognosis of bronchial asthma (BA) is rather limited. The aim of the study was to determine the evolution of bronchial asthma in a long-term 12-year follow-up and to investigate possible contributing factors. Methods: 163 patients who visited the Out-patient Clinic for bronchial asthma from 1989 to1993 (Visit 1) were included in the study. They were re-evaluated during 2003-2005 (Visit 2). At both visits, the patients filled in a special questionnaire, underwent skin tests, spirometry, methacholine challenge and they were classified into three severity groups according to GINA of 1993 as: Mild, Moderate, and Severe asthma. Results: At Visit 1, 95 (58.3%) patients were classified in the mild asthma group, 45 (27.6%) in moderate and 23 (14.1%) in severe; whereas at Visit 2, 107 (65.6%) patients had mild asthma, 44 (27%) moderate and 12 (7.4%) severe. At Visit 1 asthma severity was associated with male gender, younger age, and the absence of rhinitis. At Visit 2 on the other hand, asthma severity was associated with older age, longer duration of disease, smoking and again the absence of rhinitis and increased bronchial hyperresponsivness at both visits. Inhaled corticosteroid use correlated with improvement in lung function. Conclusion: Long-term prognosis of bronchial asthma was good and outcome was favorably influenced by male gender, early and mild onset of disease, absence of smoking and presence of rhinitis. The initial FEV₁ and bronchial hyperresponsivness are related to the evolution of bronchial asthma.

Σκοπός: Η διερεύνηση της εξέλιξης του βρογχικού άσθματος μετά από 12 χρόνια και ο προσδιορισμός των παραγόντων που την επηρεάζουν. Ασθενείς και μέθοδοι: 163 ασθενείς (83 άνδρες και 80 γυναίκες) περιλήφθηκαν στη μελέτη. Αυτοί προσήλθαν για πρώτη φορά στο εξωτερικό ιατρείο βρογχικού άσθματος της Πνευμονολογικής Κλινικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης στο διάστημα 1989-1993 (πρώτο στιγμιότυπο) και κλήθηκαν για επανεξέταση στη διετία 2003-5 (δεύτερο στιγμιότυπο). Στα 2 στιγμιότυπα οι ασθενείς συμπλήρωσαν ειδικό ερωτηματολόγιο και υποβλήθηκαν σε σπιρομέτρηση, δοκιμασία μεταχολίνης και δερματικά τεστ. Οι ασθενείς χωρίστηκαν σε 3 ομάδες βαρύτητας στο πρώτο στιγμιότυπο, ανάλογα με τα στάδια βαρύτητας της GINA του 1993 (Ήπιο (FEV₁>80%), μέτριο (FEV₁=60-80%), βαρύ (FEV₁<60%)) και αντίστοιχα εντάχθηκαν σε ανάλογες ομάδες στο δεύτερο στιγμιότυπο. Καταγράφηκαν οι μεταβολές της εξέλιξης της βαρύτητας στα δύο στιγμιότυπα και αναζητήθηκε ο ρόλος των παραμέτρων: αρχική τιμή του FEV₁, ηλικία, φύλο, ατοπία, ύπαρξη ρινίτιδας, διάρκεια συμπτωμάτων μεταξύ των δύο στιγμιοτύπων, κάπνισμα και ευαισθησία στη μεταχολίνη. Αποτελέσματα: Στο πρώτο στιγμιότυπο, στο ήπιο άσθμα εντάχθηκαν 95 ασθενείς, στο μέτριο 45 και στο βαρύ 23, ενώ στο δεύτερο στιγμιότυπο στο ήπιο άσθμα εντάχθηκαν 107, στο μέτριο 44 και στο βαρύ 12 . Μεταξύ των 3 ομάδων στο πρώτο στιγμιότυπο παρατηρήθηκε μικρότερης βαρύτητας άσθμα στις γυναίκες (p=0,001), στα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας (p=0,001) και σε ασθενείς με ρινίτιδα (p=0,005), ενώ στο δεύτερο στιγμιότυπο, μικρότερης βαρύτητας άσθμα παρατηρήθηκε σε ασθενείς που είχαν ρινίτιδα στο πρώτο στιγμιότυπο (p=0,002), ενώ μεγαλύτερης βαρύτητας άσθμα παρατηρήθηκε σε ασθενείς με μεγαλύτερη ηλικία (p=0,004), σε ασθενείς με μεγαλύτερη διάρκεια συμπτωμάτων (p=0,006) και σε καπνιστές (πακέτα έτη) (p=0,001). Σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της βαρύτητας έπαιξε η βρογχική υπεραντιδραστικότητα τόσο στο πρώτο στιγμιότυπο όσο και στο δεύτερο στιγμιότυπο (p=0,005, p=0,016), όπου ασθενείς με μεγάλη ευαισθησία ανήκαν σε βαρύτερη ομάδα. Μελετώντας την επαναταξινόμηση των ασθενών από μία ομάδα βαρύτητας σε άλλη ηπιότερη μεταξύ των 2 στιγμιοτύπων, παρατηρήθηκε ότι η εξέλιξη του βρογχικού άσθματος επηρεάζεται ευνοϊκά και από το φύλο (υπέρ των ανδρών με p<0,001), τη διακοπή του καπνίσματος, την ύπαρξη ρινίτιδας στο πρώτο στιγμιότυπο, καθώς και τη χαμηλότερη ευαισθησία στη δοκιμασία πρόκλησης με μεταχολίνη στο πρώτο στιγμιότυπο. Η συνεχής λήψη θεραπείας (p<0,05) και η αντιμετώπιση του άσθματος με εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή (p<0,05), επηρέασε θετικά την πρόγνωση του άσθματος. Αντίθετα, η ατοπία, και το θετικό οικογενειακό ιστορικό άσθματος, δεν αποτέλεσαν στατιστικά σημαντικούς παράγοντες για την εξέλιξη του άσθματος. Συμπέρασμα: Το βρογχικό άσθμα φαίνεται να έχει ευνοϊκή εξέλιξη μετά από 12 χρόνια παρακολούθησης σε ειδικό εξωτερικό ιατρείο. Η εξέλιξή του επηρεάζεται θετικά από τη μικρή ηλικία έναρξης, τη διακοπή του καπνίσματος, την ύπαρξη ρινίτιδας στο αρχικό στάδιο, το ανδρικό φύλο, και τη λήψη φαρμακευτικής αγωγής. Η αρχική βρογχική υπεραντιδραστικότητα και ο FEV₁ αποτελούν δείκτες βαρύτητας άσθματος και σχετίζονται σημαντικά με την εξέλιξή του.