Υπερινσουλιναιμία και αντίσταση στην ινσουλίνη σε παχύσαρκα παιδιά και εφήβους με πρώιμη αδρεναρχή

Abstract

The aim of this study was to investigate the possible relationship between obesity, insulin resistance and premature adrenarche in a sample of obese prepuberetal and puberetal girls. The study was performed in obese girls. The sample was divided in two groups prepubertal girls presenting premature adrenarche (16) and pubertal adolescents with a history of premature adrenarche (18). Twenty eight obese girls and adolescents without presence or history of premature adrenarche were served as control group. Medical history and birth weight were recorded. Physical examination was performed and body mass index was assessed in all participants. Puberty stages according Tanner and Marshall Criteria as well as the presence of premature adrenarche were estimated by the same investigator. Furthermore, the following laboratory parameters were measured: DHEA-S, SHBG, TESTO, IGF-1, Δ4, leptin, gonadotropin and estrogen levels. Girls with chronic disease, hypothyroidism or receiving of medication were excluded from the study. In this study, obese prepubertal girls with premature adrenarche had frequently insulin resistance compared to girls matched for age without premature adrenarche. Except insulin resistance no other abnormalities regarding glucose metabolism was observed. Furthermore, in these girls at this critical age a significant hyperandrogenemia as well as decreased levels of SHBG were observed. The strong correlation between insulin resistance, hyperandrogenemia, polycystic ovaries syndrome, early metabolic disorders such as type 2 diabetes and abnormal coagulation makes these girls group at high risk for developing both the metabolic syndrome and cardiovascular disorders. Any case of premature adrenarche in obese girls is recommended to be investigated with a hormonal and laboratory approach using simple tools such as measuring of fasting glucose and insulin (HOMA insulin resistance index) as well as of SHBG in order to identify girls at high risk. The data of this study contribute significantly to collect Greek data related to premature adrenarche and obesity as in the literature limited and fragmentary references are available. According to our data is worth to extend the investigation at larger number of girls and especially in boys with premature adrenarche. The fact that in boys there are differences regarding frequency and aetiology for the premature adrenarche and that the related bibliographic reports are rare a further investigation is necessary.

Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι να βρεθεί, αφενός η σχέση της παχυσαρκίας και της προκαλούμενης από αυτήν αντίστασης στην ινσουλίνη με την πρώιμη αδρεναρχή, αφετέρου ποιές παράμετροι και σε ποιο βαθμό συσχετίζουν αυτές τις δύο καταστάσεις. Επίσης, να διαπιστωθεί κατά το δυνατόν το κατά πόσο η αντίσταση στην ινσουλίνη αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για πρώιμη αδρεναρχή. Η μελέτη αυτή πραγματοποιήθηκε σε δύο ομάδες, που αποτελούνται από παχύσαρκα κορίτσια προεφηβικής και εφηβικής ηλικίας με πρώιμη αδρεναρχή και ιστορικό πρώιμης αδρεναρχής, αντίστοιχα. Η πρώτη ομάδα περιλάμβανε 16 προεφηβικά κορίτσια και η δεύτερη περιλάμβανε 18 εφηβικά κορίτσια. Επίσης χρησιμοποιήθηκε ομάδα ελέγχου από παχύσαρκα κορίτσια αντίστοιχη για το στάδιο εφηβείας (13 προέφηβες και 15 έφηβες) χωρίς πρώιμη αδρεναρχή ή ιστορικό πρώιμης αδρεναρχής. Σε όλα τα κορίτσια που συμμετείχαν στη μελέτη, καταγράφηκε το ιατρικό ιστορικό, έγινε κλινική εξέταση και μετρήθηκαν εργαστηριακοί παράμετροι. Κανένα από τα κορίτσια δεν έπασχε από χρόνιο νόσημα ή λάμβανε φαρμακευτική αγωγή τη χρονική στιγμή που πραγματοποιήθηκε η μελέτη. Με τον εργαστηριακό έλεγχο αποκλείστηκαν οι περιπτώσεις των παχύσαρκων παιδιών και εφήβων που έπασχαν από υποθυρεοειδισμό. Η πρώιμη αδρεναρχή εκτιμήθηκε από το ατομικό ιστορικό και την κλινική εξέταση. Η εκτίμηση του σταδίου εφηβείας έγινε εφαρμόζοντας το πέντε-διαβαθμίσεων σύστημα που έχουν περιγράψει οι Tanner και Marshall. Η υπερανδρογοναιμία εκτιμήθηκε από τον εργαστηριακό έλεγχο και τα επίπεδα των ορμονών. Παράλληλα μετρήθηκαν το βάρος και το ύψος σώματος. Η παχυσαρκία εκτιμήθηκε με την εύρεση του Δείκτη Μάζας Σώματος. Στην παρούσα μελέτη προεφηβικά παχύσαρκα κορίτσια με πρώιμη αδρεναρχή εμφάνισαν συχνότερα αντίσταση στην ινσουλίνη σε σχέση με παχύσαρκα κορίτσια ίδιας ηλικίας χωρίς πρώιμη αδρεναρχή. Δεν παρατηρήθηκε άλλη διαταραχή πλην της ινσουλινοαντίστασης σχετικά με το μεταβολισμό της γλυκόζης. Στα κορίτσια αυτά παρατηρούνται επίσης σημαντικές διαταραχές στα επίπεδα των ανδρογόνων και της δεσμευτικής πρωτεΐνης SHBG ήδη από την ευαίσθητη αυτή ηλικία. Το γεγονός της στενής συσχέτισης της αντίστασης στην ινσουλίνη, της υπερανδρογοναιμίας και των πολυκυστικών ωοθηκών με πρώιμες μεταβολικές διαταραχές όπως σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και διαταραχές της πήξης καθιστά τα κορίτσια αυτά ομάδα υψηλού κινδύνου για ανάπτυξη τόσο του μεταβολικού συνδρόμου όσο και καρδιοαγγειακών διαταραχών. Σε κάθε περίπτωση πρώιμης αδρεναρχής σε παχύσαρκο κορίτσι συνιστάται αδρή ορμονική και εργαστηριακή προσέγγιση με τη χρήση απλών εργαλείων όπως μέτρηση της τιμής της γλυκόζης και ινσουλίνης νηστείας (καθορισμός δείκτη ινσουλινοαντίστασης ΗΟΜΑ) και της δεσμευτικής πρωτεΐνης SHBG προκειμένου να γίνει έγκαιρη αναγνώριση των ατόμων υψηλού κινδύνου. Τα δεδομένα της μελέτης αυτής συμβάλλουν ουσιαστικά στη διαμόρφωση ελληνικών δεδομένων σε σχέση με την πρώιμη αδρεναρχή και παχυσαρκία δεδομένου ότι βιβλιογραφικά μόνο περιορισμένες και αποσπασματικές αναφορές υπάρχουν. Με βάση τα δεδομένα της μελέτης αξίζει να επεκταθεί η έρευνα περαιτέρω τόσο σε μεγαλύτερο αριθμό κοριτσιών αλλά ίσως και αγοριών επειδή δεν υπάρχουν βιβλιογραφικές καταγραφές λόγω του ότι η πρώιμη αδρεναρχή στα αγόρια είναι σπάνια και διαφορετικής αιτιολογίας από ότι στα κορίτσια.