Λαογραφικά μουσεία Κεντρικής Μακεδονίας: αξιοποίηση λαογραφικών συλλογών για προσχολικές και σχολικές ομάδες παιδιών

Abstract

Η µελέτη αυτή προσανατολίζεται στη διερεύνηση ζητηµάτων που αφορούν τα Λαογραφικά Μουσεία Κεντρικής Μακεδονίας και στην αξιοποίηση των λαογραφικών συλλογών από οµάδες παιδιών που ανήκουν στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Από τις δύο µεγάλες «ενότητες», φορείς και θεσµούς το µουσείο και το σχολείο εστιάζεται στα λαογραφικά µουσεία Κεντρικής Μακεδονίας και ιδιαίτερα σε οµάδες που συγκροτούνται µε στόχο να προσεγγίσουν µουσειακές συλλογές (σχολικές-προσχολικές οµάδες-τάξεις). Στο θεωρητικό µέρος προσεγγίζονται ζητήµατα που αφορούν τον εκπαιδευτικό ρόλο των µουσείων, τη σχέση µουσείου και σχολείου, τις σύγχρονες µουσειολογικές αντιλήψεις, τα µουσειακά αντικείµενα και τις συλλογές ως µέσα επικοινωνίας και µάθησης, τις αρχές της µουσειακής εκπαίδευσης και την αξία της µουσειακής εµπειρίας, τη σηµασία της µουσειακής επίσκεψης ειδικά για το σχολικό κοινό και την προσέγγιση των µουσείων όπως εµφανίζεται στο σύγχρονο σχολείο (δηµοτικό και νηπιαγωγείο) και στα αναλυτικά του προγράµµατα. Επίσης συζητείται η ιστορική διαδροµή της Λαογραφίας και οι επιδράσεις της από τα διεθνή δεδοµένα, η επιρροή της στη µελέτη του λαϊκού πολιτισµού και στη δηµιουργία λαογραφικών µουσείων -συλλογών και γίνεται ανασκόπηση από τα πρώτα λαογραφικά µουσεία µέχρι τα πρόσφατα από την πλευρά της εκπαιδευτικής τους πολιτικής. Το ερευνητικό µέρος αναπτύσσεται σε δύο πεδία: α) στη συλλογή, επιτόπια καταγραφή και διερεύνηση στοιχείων από τα λαογραφικά µουσεία Κεντρικής Μακεδονίας. Με περιγραφική έρευνα καταγράφονται 36 λαογραφικά µουσεία αναφορικά µε έξι συγκεκριµένους άξονες που σκιαγραφούν τον φορέα και την ιστορία του µουσείου, το χώρο στέγασης, το ανθρώπινο δυναµικό, τα εκθέµατα, τους επισκέπτες, την προσέγγιση από το παιδικό κοινό, τις προοπτικές για το µέλλον τους. β) στην έρευνα για την αξιοποίηση των λαογραφικών συλλογών µε την καταγραφή, αποτύπωση και ανάλυση των απόψεων ειδικών (µουσειοπαιδαγωγών και πανεπιστηµιακών δασκάλων µε συναφές µε τα µουσεία διδακτικό αντικείµενο). Με τη µεθοδολογία της ποιοτικής ανάλυσης περιεχοµένου σύµφωνα µε τους Strauss & Corbin (1990) και τους Miles & Huberman (1994) αναλύονται οι απόψεις και οι θέσεις δώδεκα ειδικών σχετικά µε θέµατα µουσειακής εκπαίδευσης και λαογραφικών συλλογών και συνθέτονται στοιχεία για την αξιοποίησή τους από το παιδικό κοινό. Σύµφωνα µε τα ευρήµατα της έρευνας τα Λαογραφικά Μουσεία Κεντρικής Μακεδονίας υφίστανται στην πλειονότητά τους ως λαογραφικές συλλογές (εκτός από το Λαογραφικό Εθνογραφικό Μουσείο Μακεδονίας Θράκης) δεν διαθέτουν κατάλληλη κτήρια στέγασης, υποστηρίζονται από ανθρώπινο δυναµικό της τοπικής τους κοινωνίας µε ιδιαίτερο ενδιαφέρον και ζήλο, τα εκθέµατά τους δεν έχουν δεχθεί µουσειολογικές µελέτες εκτός αυτών που εντάχθηκαν σε χρηµατοδοτήσεις από ευρωπαϊκά προγράµµατα, δέχονται συχνότερα επισκέψεις από σχολικές και προσχολικές οµάδες, οι οποίες περιηγούνται σύντοµα στα εκθέµατα µε την τακτική της περιδιάβασης, χωρίς µουσειοπαιδαγωγικό σχεδιασµό και εφαρµογή εκπαιδευτικών προγραµµάτων. Αντίθετα οι ειδικοί, που ρωτήθηκαν στην έρευνά µας, θεωρούν τα λαογραφικά µουσεία αναγκαία, ειδικά για τη διατήρηση και προβολή της πολιτισµικής κληρονοµιάς της τοπικής κοινωνίας και προτείνουν την προσέγγισή τους από το παιδικό κοινό µε κατάλληλες καθοδηγούµενες επισκέψεις. Τονίζουν την αξιοποίηση των αντικειµένων του λαϊκού πολιτισµού µε εκπαιδευτικά προγράµµατα αλλά και µε τη συµβολή ευαισθητοποιηµένων και ενηµερωµένων εκπαιδευτικών, όπως επίσης δηλώνουν ότι κάθε λαογραφικό µουσείο µπορεί να προσφέρει σήµερα τη δυνατότητα της τεκµηρίωσης των εκθεµάτων του µε άυλες προφορικές πηγές, γεγονός που το διαφοροποιεί στη µουσειολογική του διάσταση σε σχέση µε άλλα µουσεία. Τέλος επισηµαίνεται η ανάγκη ύπαρξης συντονιστικού φορέα για να καθοδηγήσει και να προτείνει λύσεις τουλάχιστον ως προς την µουσειοπαιδαγωγική αξιοποίηση των λαογραφικών συλλογών.