Ο γλυπτός διάκοσμος νυμφαίων και κρηνών στο ανατολικό τμήμα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας

Abstract

This Thesis studies the sculptural decoration of nymphaea and fountains in the eastern provinces of the Roman Empire, and deploys in three parts. Part One deals with the architectural form and development of monumental nymphaea and their central location in urban spaces in the roman East. The patronage of monumental nymphaea by the Emperor, the city, or local elite members is being discussed as a politically motivated benefaction. Part Two deals with the sculpture display of fountain structures. It concerns with the definition of the term fountain figure, the nature of this kind of sculpture, its placement and function in the monument. As the case in most public roman edifices, the decorative subjects in a nymphaeum consist of three main sculpture groups: Idealistic-mythological figures, genre sculpture and portraits, imperial and private. They are studied stylistically as well as ikographically. Part Tree endeavors to interpret the sculptural decoration of monumental nymphaea, firstly in relation with water. Many of the mythological figures have direct connection with water (Poseidon and his Thiasos, e.g. river Gods, Aphrodite, fishermen, etc.). However the vast majority of the figures, such as Dionysus and his Thiasos, Apollo, Eros, olympic Gods (Zeus, Hermes, Asclepius, Hygeia), eastern Gods (Isis, Cybele), heroes (Heracles, Theseus, Dioskouroi), as well as genre sculpture, associate with water indirectly, through their myths. Some figures are being interpreted in relation with local myths and cults (as local gods and heroes). Imperial and private portraiture reflect the imperial power and the prestige of local Elite. The significance of choices on a local, regional, imperial level led us to study the sculptural display programs of monumental nymphaea as a reflection of the city’s image. We detected four (4) different display directions: a) display programs where the Emperor was the dominated figure, b) where the Emperor and Gods co-existed, c) where mythological and genre sculpture were the main theme, or d) where the dominating presence of the local aristocrats was obvious. Monumental nymphaea should be situated within their urban environment and be investigated as a product of historical and social factors. This study tried to reconstruct the social, political as well as cultural role that monumental nymphaea held in the roman eastern provinces.

Η εργασία αυτή μελετά το γλυπτό διάκοσμο νυμφαίων και κρηνών στο ανατολικό τμήμα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και αναπτύσσεται σε τρία μέρη. Το πρώτο μέρος αφορά στην αρχιτεκτονική μορφή και εξέλιξη των μνημειακών νυμφαίων, και την κεντρική τους θέση στον πολεοδομικό ιστό. Θέτει το ζήτημα της δωρεάς μνημειακών νυμφαίων (από τον αυτοκράτορα, την πόλη, την τοπική αριστοκρατία) ως πολιτική πράξη με συγκεκριμένες προθέσεις. Το δεύτερο μέρος αφορά στα γλυπτά που κοσμούν κρήνες και νυμφαία. Συζητάται ο όρος κρηναία μορφή, τα τεχνικά χαρακτηριστικά της, η θέση και η λειτουργία της στα νυμφαία και σε άλλα μνημεία. Παρουσιάζονται εκτενώς (εικονογραφικά και τυπολογικά) οι τέσσερις μεγάλες ομάδες που κοσμούν τα νυμφαία: α) ιδεαλιστικά-μυθολογικά γλυπτά, β) ηθογραφικά γλυπτά, γ) μορφές ζώων, δ) αυτοκρατορικά και ιδιωτικά εικονιστικά γλυπτά. Στο τρίτο μέρος μελετώνται τα εικονογραφικά θέματα με κριτήριο τη σχέση τους με το νερό. Στα θέματα που σχετίζονται άμεσα με το νερό και τους συμβολισμούς του περιλαμβάνονται μορφές μυθολογικές (Ποσειδώνας και θαλάσιος θίασος, κόσμος της Αφροδίτης) ή ρεαλιστικές (λ.χ. ψαράδες), που ζουν στο νερό. Στα θέματα που σχετίζονται έμμεσα με το νερό περιλαμβάνονται μυθολογικές μορφές που συνδέονται με το νερό μέσα από τους μύθους τους: Διονυσιακός και Απολλώνιος κόσμος, Ερωτιδείς, θεοί του ελληνικού πανθέου (Δίας, Ερμής, Ασκληπιός, Υγεία), θεοί του ανατολικού πανθέου (Ίσις, Κυβέλη), μυθολογικοί ήρωες (Ηρακλής, Θησέας, Διόσκουροι) και ηθογραφικά θέματα. Στα θέματα που συνδέονται με τις τοπικές λατρείες και παραδόσεις συζητήθηκαν μορφές που συνδέονται με την πόλη ως πολιούχοι θεοί και τοπικοί ήρωες. Τα αυτοκρατορικά και ιδιωτικά εικονιστικά γλυπτά αντιμετωπίστηκαν ως μέσον προβολής της αυτοκρατορικής οικογένειας και των ιδιωτών. Διαπιστώθηκαν τέσσερα είδη εικονογραφικών προγραμμάτων: 1.Εικονογραφικά προγράμματα όπου προβάλλεται ο αυτοκράτορας και η δυναστεία του. Ο ανδριάντας του δεσπόζει στο μνημείο και συχνά συνδέεται με την εκροή του νερού. 2.Εικονογραφικά προγράμματα όπου συνυπάρχουν αυτοκράτορες και πολιούχοι θεοί και προβάλλεται η σημασία των τελευταίων στην τοπική κοινωνία. 3.Εικονογραφικά προγράμματα με μυθολογικά θέματα. 4.Εικονογραφικά προγράμματα όπου προβάλλεται η τοπική αριστοκρατία. Η μελέτη αυτή αντιμετώπισε τα μνημειακά νυμφαία ως εικόνες - σύμβολα της πόλης τους και θέλησε να φωτίσει τον πιθανό συσχετισμό τους με τις ιδιαίτερες πολιτικές, κοινωνικές και θρησκευτικές συνθήκες στις ανατολικές επαρχίες της αυτοκρατορίας.