Η επίδραση της μονογονεϊκότητας στην εκπαιδευτική επιτυχία των παιδιών

Abstract

Σκοπός του παρόντος ερευνητικού εγχειρήματος ορίζεται η διερεύνηση της σύνδεσης των εννοιών της εκπαίδευσης και της μονογονεϊκότητας. Επιχειρείται, δηλαδή, μέσα από τις εμπειρίες μόνων γονέων -κύριων υπεύθυνων για τη φροντίδα ατόμων που θεωρούνται εξαρτώμενα μέλη και τα οποία φοιτούν από την πρωτοβάθμια μέχρι και την τριτοβάθμια εκπαίδευση- ο εντοπισμός των παραγόντων που επιδρούν στην εκπαιδευτική τους επιτυχία. Πρωταρχικό στόχο αποτελεί η ανάδειξη των απόψεων και ιδεών, των προσωπικών βιωμάτων και πεποιθήσεων των ίδιων των υποκειμένων έρευνας. Για το λόγο αυτό, ως μεθοδολογική στρατηγική επιλέγεται η εφαρμογή των αρχών της εμπειρικά θεμελιωμένης θεωρίας, μαζί με τις αρχές της κριτικής και φεμινιστικής θεωρίας (critical feminist grounded theory). Πρόκειται για μια επαγωγική ερμηνευτική ερευνητική διαδικασία, η οποία χαρακτηρίζεται από την ταυτόχρονη συλλογή, ανάλυση και παραγωγή ποιοτικών ερευνητικών δεδομένων, τα οποία και προκύπτουν μέσα από είκοσι πέντε ημιδομημένες συνεντεύξεις, η διάρκεια των οποίων κατά μέσο όρο εντοπίζεται πλέον των τριών ωρών. Πρόκειται, επίσης και για την παρουσίαση των αποτελεσμάτων της μέσα από την οικοδόμηση μιας «μεσαίου-χώρου θεωρίας» (middle-range theory), η οποία προσδοκεί στην αποτελεσματική ερμηνεία των εμπειριών των μόνων γονέων αναφορικά με την επίδραση της μονογονεϊκότητας στην εκπαιδευτική επιτυχία των παιδιών τους. Η συγκεκριμένη πολυμεθοδολογική προσέγγιση επιχειρεί να διαφωτίσει τη διαδικασία της συνειδητοποίησης των άνισων σχέσεων εξουσίας, τη σκιαγράφηση πλήθους σχέσεων, οι οποίες προσλαμβάνονται ως προσωπικές αλλά και ως κοινωνικές κατασκευές, δημιουργώντας κατά τον τρόπο αυτό τις προϋποθέσεις, τόσο για τον εντοπισμό των ποικίλων στερεοτύπων που λανθάνουν μέσα στην κοινωνική δομή, όσο και για την ενεργοποίηση των κοινωνικών δυνάμεων με στόχο τη δράση, ώστε να επέλθει η κοινωνική αλλαγή. Την ανάλυση διευκολύνει η χρήση του λογισμικού προγράμματος ποιοτικών κοινωνικών ερευνών Atlas.ti. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από το Νοέμβριο του 2002 μέχρι τον Ιούνιο του 2006. Συγκεκριμένα, είκοσι πέντε μόνοι γονείς, μητέρες και πατέρες, που έχουν την αποκλειστική ευθύνη των οικογενειών τους και βιώνουν όλες τις μορφές της μονογονεϊκότητας –εκτός γάμου, χηρεία, διάσταση, διαζύγιο- αποτελούν τα υποκείμενα της έρευνας. Κατοικούν όλες και όλοι στο πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης, ανήκουν στην κυρίαρχη πολιτισμική-εθνική-θρησκευτική-γλωσσική πληθυσμιακή ομάδα, το κοινωνικοοικονομικό και εκπαιδευτικό τους επίπεδο ποικίλλει, ενώ το ηλικιακό τους εύρος εντοπίζεται μεταξύ των 25-65 ετών. Η επίδραση της μονογονεϊκότητας στην εκπαιδευτική επιτυχία των παιδιών, έτσι όπως γίνεται αντιληπτή από τους ίδιους τους μόνους γονείς, οριοθετείται μέσα από τη διερεύνηση: (α) της εισόδου στη μονογονεϊκότητα, (β) της ανάπτυξης σε μορφωσιογόνο περιβάλλον κατά τη διαβίωση των παιδιών σε μονογονεϊκές οικογένειες και (γ) της επιδίωξης της ποιότητας στις διαπροσωπικές σχέσεις ως ασφαλιστικής δικλείδας στον κίνδυνο για σχολική αποτυχία.