Σχεδιασμός, εφαρμογή και αξιολόγηση ενός δικτύου επιδημιολογικής επιτήρησης νοσημάτων μέσω παρατηρητών νοσηρότητας στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας

Abstract

Introduction: Infectious diseases remain a critical public health issue, as their epidemiology is changing, along with the burden they impose on humanity. Sentinel networks in Primary Health Care facilitate surveillance of infectious diseases that are common in the community and of significant public health importance. These networks are particularly effective in the early detection of epidemics, in monitoring disease trends and in generating research hypotheses for prevention and control programs. Aim: To design a Sentinel Network for epidemiological surveillance of infectious diseases in Primary Health Care, the pilot implementation of the network and the evaluation of the function and effectiveness. Method: Sentinel Physicians participated voluntarily and were selected by convenience sampling to report cases of infectious diseases on a weekly basis. The catchment population of the network was 8.67% of the Greek rural population. Attributes of the catchment population, cases and sentinel doctors were collected and assessed. Results: Data consisted of 13,138 records from 111 physicians, 47,071 cases in a total of 1,489,117. In four years of network operation, the median rate of cases was 2.19 (range: 0-61,82). The consistency in reporting was very high (95.6%), while the vast majority of reports were sent on time (83.7%). The average annual rate of withdrawal from the network was 9.78%, but was far exceeded by the annual renewal rate, which was 17.76%. The morbidity of the diseases under surveillance ranged between 1.85% and 9.4% of the total consultations. The morbidity of acute respiratory infections and influenza like syndrome seemed to follow the expected pattern of seasonal variation, with increased incidence in winter. The activity of acute respiratory infections ranged from 0.97% to 5.06% of the total consultations, while the activity of influenza like syndrome ranged from 0.12% to 3.78%. The linear model of multiple regression analysis that was applied, showed that future planning of sentinel networks should take under consideration attributes like a high percentage of elderly people, the geographic position of the surgery and the physician’s specialty that were associated with increased morbidity. Network members were asked to assess their participation in the Network. Motives that emerged are: will to contribute to public health, need for improving health data recording, interest in infectious diseases, participation in a collective effort etc. Participation affected their clinical approach. The thoughtful use of antibiotics and their additional effort for documentation of diagnosis were the main influences. Conclusions: The Sentinel Network focused on the structures and functions of the Greek health care system. It can be realized within the Primary Health Care framework and contribute to Public Health decision making in Greece.

Εισαγωγή: Τα λοιμώδη νοσήματα παραμένουν κρίσιμα για τη Δημόσια Υγεία καθώς αλλάζει η επιδημιολογία τους και η επιβάρυνση που προξενούν στην ανθρωπότητα. Τα δίκτυα παρατηρητών νοσηρότητας στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας διευκολύνουν την επιτήρηση των λοιμωδών νοσημάτων που είναι συχνά στην κοινότητα και έχουν σημασία για τη Δημόσια Υγεία. Αυτά τα δίκτυα είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά στην έγκαιρη ανίχνευση των επιδημιών, στον έλεγχο των διαχρονικών τάσεων και στην παραγωγή ερευνητικών υποθέσεων για τα προγράμματα πρόληψης και ελέγχου. Στόχος: Ο σχεδιασμός ενός Δικτύου επιδημιολογικής επιτήρησης λοιμωδών νοσημάτων στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, η πιλοτική του εφαρμογή αλλά και η αξιολόγηση της λειτουργίας και της αποτελεσματικότητάς του. Μέθοδος: Οι γιατροί του Δικτύου συμμετείχαν εθελοντικά και επιλέχτηκαν με δειγματοληψία σκοπιμότητας για να αναφέρουν περιστατικά λοιμώξεων σε εβδομαδιαία βάση. Ο πληθυσμός ευθύνης του δικτύου ήταν το 8.67% του ελληνικού αγροτικού πληθυσμού. Τα χαρακτηριστικά του πληθυσμού ευθύνης, των περιστατικών και των γιατρών του Δικτύου συλλέχθηκαν και αξιολογήθηκαν. Αποτελέσματα: Τα στοιχεία προέκυψαν από 13.138 δελτία από 111 γιατρούς, με 47.071 περιστατικά σε συνολικά 1.489.117 επισκέψεις. Σε τέσσερα έτη λειτουργίας, η διάμεση εκατοστιαία αναλογία περιστατικών προς επισκέψεις ήταν 2.19% (εύρος: 0-61,82). Η συνέπεια στην υποβολή των δελτίων ήταν πολύ υψηλή (95.6%), ενώ η μεγάλη πλειοψηφία των δελτίων εστάλη εγκαίρως (83.7%). Το μέσο ετήσιο ποσοστό απόσυρσης από το δίκτυο ήταν 9.78%, ενώ το ετήσιο ποσοστό ανανέωσης ήταν πολύ μεγαλύτερο (17.76%). Η νοσηρότητα των οξέων λοιμώξεων του αναπνευστικού και της γριπώδους συνδρομής φάνηκε να ακολουθεί το αναμενόμενο πρότυπο της εποχικής διακύμανσης με αυξημένη επίπτωση το χειμώνα. Η δραστηριότητα των οξέων λοιμώξεων του αναπνευστικού κυμάνθηκε από 0,97% ως και 5,06% των επισκέψεων, ενώ της γριπώδους συνδρομής ήταν από 0,12% ως και 3,78% των επισκέψεων στα ιατρεία. Από την πολυπαραγοντική ανάλυση γραμμικής παλινδρόμησης που εφαρμόστηκε φάνηκε ότι ο μελλοντικός προγραμματισμός των δικτύων παρατηρητών νοσηρότητας πρέπει να λαμβάνει υπόψη ιδιότητες όπως την υψηλή αναλογία ηλικιωμένων στον πληθυσμό, τη γεωγραφική θέση του ιατρείου και την ειδικότητα του γιατρού, τα οποία συσχετίστηκαν με αυξημένη νοσηρότητα. Τα μέλη του Δικτύου κλήθηκαν να αξιολογήσουν τη συμμετοχή τους σε αυτό. Κίνητρα συμμετοχής που προέκυψαν είναι: η συμβολή στη δημόσια υγεία, η αναγκαιότητα για την καταγραφή δεδομένων υγείας, το ενδιαφέρον για τα λοιμώδη, η συμμετοχή σε μια συλλογική προσπάθεια κ.λπ. Η συμμετοχή στο Δίκτυο επηρέασε και την κλινική τους προσέγγιση. Η στοχαστική χρήση των αντιβιοτικών και η πρόσθετη προσπάθειά για την τεκμηρίωση της διάγνωσης ήταν οι κύριες επιρροές. Συμπεράσματα: Το Δίκτυο επιτήρησης μέσω παρατηρητών νοσηρότητας που οργανώθηκε είναι εστιασμένο στη δομή και λειτουργία του ελληνικού συστήματος υγείας και μπορεί να αξιοποιηθεί στα πλαίσια της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας συμβάλλοντας στο σχεδιασμό πολιτικών δημόσιας υγείας στην Ελλάδα.