Η αξιολόγηση της φωνολογικής επίγνωσης στη σχολική ηλικία και η διερεύνηση της σχέσης με τις δυσκολίες χειρισμού του γραπτού λόγου

Abstract

The aims of this study were a) on the one hand the search of the influence of the order of study and, on the other hand of the reading disabilities (RD) at the level of phonological awareness and of its apportion ate skills, as well as at the level of manipulation of the criteria of the reading decoding and spelling and b) the search of the relation between the phonological awareness and its apportion ate skills to the reading decoding and spelling. Two hundred and eighty students – boys and girls – who were studying in all classes of primary school half of whom had manifested RD, took part in the study giving the possibility to make comparisons on the use of the protocols which were used. These were the following: a) the Phonological Awareness which involved ten activities (discrimination between the first and last syllable, discrimination between the first and last phoneme, phoneme synthesis, phoneme analysis, deletion of the initial, last and middle phoneme and phoneme reversal), b) the Reading Decoding so as to assess the accuracy and fluency of the reading decoding and, c) the Spelling which was assessed as a kind of contractual and invented spelling. Influence was recorded in the order of study as well as in the manifestation of RD in the manipulation of the protocols of the study. The younger students had lower performances in relation to the older ones at all protocols, pushing forward the importance of the time of acquisition of the written speech. The students with RD had lower performances in relation to their classmates without RD at all protocols. It must be emphasized that in most protocols, the highest manipulation which was recorded in the group of students with RD reached the performance of the second grade students without RD. As far as the phonological awareness is concerned particularly, the differences in the group without RD were observed among the first grade and the rest of the grades except for the second grade while in the group with RD the differences were observed among the three first grades and the last three ones. The grades in which the statistically significant differences were recorded can be considered that they form the point at which the phonological awareness is achieved. However, low performances of phonological awareness are recorded in the students with RD even in the sixth grade of primary school, a result which shows the persistence of deficiency of phonological awareness. The phonological awareness was found to have relation not only with the reading decoding but also with spelling. In the accuracy of reading decoding of natural words the phonological awareness predicted for the RD group 59.4% while for the non RD group 45.9%. In the accuracy of reading decoding of pseudo-words the phonological awareness predicted for the RD group 53.1% while for the non RD group 41.2%. In the fluency of reading decoding of natural words the phonological awareness predicted for the RD group 53.3% while for the non RD group 44.7%. In the fluency of reading decoding of pseudo-words the phonological awareness predicted for the RD group 44.4% while for the non RD group 39.6%. In the assessment of the observance of the rules of historical spelling the phonological awareness predicted for the RD group 29.2% while for the non RD group 46%. In the assessment of invented spelling the phonological awareness predicted for the RD group 53.2% while for the non RD group 54.5%. As far as the age is concerned, as it was recorded in the models of inconstancy, this was not the same to all the activities for both groups. Its highest contribution was found in the activity of the fluency of decoding natural and pseudo words in the non RD group and its lowest – zero – in the accuracy of reading decoding of pseudo words and in the invented spelling of the RD group. The image of the serious deficit of the children who manifest RD in relation to their peers without RD, which resulted from the present study, is in accordance with the equivalent studies. Since it has been shown that the phonological awareness can be taught from kindergarten and taken for granted its essential relation with the reading decoding and spelling, we can conclude the urgent need to teach phonological awareness as long as it can ensure the level which will facilitate ease the acquisition of written speech.

Σκοποί της μελέτης αυτής ήταν α) η αναζήτηση της επίδρασης τόσο της τάξης φοίτησης όσο και της εκδήλωσης αναγνωστικών δυσκολιών (Α.Δ.) στο επίπεδο της φωνολογικής επίγνωσης και των επιμέρους δεξιοτήτων της καθώς επίσης στο επίπεδο χειρισμού των κριτηρίων αναγνωστικής αποκωδικοποίησης και ορθογραφίας και, β) η αναζήτηση της σχέσης της φωνολογικής επίγνωσης και των επιμέρους δεξιοτήτων της με την αναγνωστική αποκωδικοποίηση και την ορθογραφία. Διακόσιοι ογδόντα (Ν=280) μαθητές και μαθήτριες που φοιτούσαν σε όλες τις τάξεις του δημοτικού σχολείου εκ των οποίων οι μισοί (Ν=140) είχαν εκδηλώσει Α.Δ. συμμετείχαν στην έρευνα δίνοντας τη δυνατότητα για συγκρίσεις πάνω στο χειρισμό των πρωτοκόλλων που χρησιμοποιήθηκαν. Αυτά ήταν τα εξής: α) Φωνολογκής Επίγνωσης που περιλάμβανε δέκα δραστηριότητες (διάκριση αρχικής και τελικής συλλαβής, διάκριση αρχικού και τελικού φωνήματος, σύνθεση φωνημάτων, ανάλυση σε φωνήματα, αφαίρεση αρχικού, τελικού και μέσου φωνήματος και, αντιστροφή φωνημάτων) β) Αναγνωστικής Αποκωδικοποίησης λέξεων για να αξιολογηθεί η ακρίβεια και η ευχέρεια αναγνωστικής αποκωδικοποίησης και, γ) Ορθογραφίας που αξιολογήθηκε ως συμβατική και ως επινοημένη ορθογραφία. Καταγράφηκε επίδραση τόσο της τάξης φοίτησης όσο και της εκδήλωσης Α.Δ. στο χειρισμό των πρωτοκόλλων της έρευνας. Οι μικρότεροι μαθητές είχαν χαμηλότερες επιδόσεις σε σχέση με τους μεγαλύτερους σε όλα τα πρωτόκολλα, αναδεικνύοντας τη σημασία του χρόνου ενασχόλησης με το γραπτό λόγο. Οι μαθητές με Α.Δ. είχαν χαμηλότερες επιδόσεις σε σχέση με τους συμμαθητές τους χωρίς Α.Δ. σε όλα τα πρωτόκολλα. Πρέπει να τονιστεί πως στα περισσότερα πρωτόκολλα, ο υψηλότερος χειρισμός που καταγράφηκε στην ομάδα με Α.Δ. έφτανε μέχρι την επίδοση στη Β΄ τάξη της ομάδας χωρίς Α.Δ.. Σε ό,τι αφορά ειδικότερα τη φωνολογική επίγνωση, οι διαφορές στην ομάδα χωρίς Α.Δ. παρατηρήθηκαν ανάμεσα στην πρώτη τάξη και τις υπόλοιπες εκτός της δευτέρας ενώ στην ομάδα με Α.Δ. διαφορές παρατηρήθηκαν μεταξύ των τριών πρώτων τάξεων και των τριών τελευταίων. Οι τάξεις στις οποίες καταγράφηκαν οι στατιστικά σημαντικές διαφορές μπορούν να θεωρηθούν πως αποτελούν το σημείο στο οποίο κατακτάται η φωνολογική επίγνωση. Στην ομάδα με Α.Δ. ωστόσο καταγράφονται χαμηλές επιδόσεις φωνολογικής επίγνωσης στους μαθητές με Α.Δ. ακόμη και στην τελευταία τάξη του δημοτικού σχολείου, αποτέλεσμα που δείχνει την επιμονή του ελλείμματος φωνολογικής επίγνωσης. Η φωνολογική επίγνωση βρέθηκε να σχετίζεται τόσο με την αναγνωστική αποκωδικοποίηση όσο και με την ορθογραφία. Στην ακρίβεια αναγνωστικής αποκωδικοποίησης φυσικών λέξεων η φωνολογική επίγνωση προέβλεψε στην ομάδα με Α.Δ. το 59,4% ενώ στην ομάδα χωρίς Α.Δ. το 45,9%. Στην ακρίβεια αναγνωστικής αποκωδικοποίησης επινοημένων λέξεων η φωνολογική επίγνωση προέβλεψε στην ομάδα με Α.Δ. το 53,1%, ενώ στην ομάδα χωρίς Α.Δ. το 41,2%. Στην ευχέρεια αναγνωστικής αποκωδικοποίησης φυσικών λέξεων η φωνολογική επίγνωση προέβλεψε στην ομάδα με Α.Δ. το 53,3% ενώ στην ομάδα χωρίς Α.Δ. το 44,7%. Στην ευχέρεια αναγνωστικής αποκωδικοποίησης επινοημένων λέξεων, η φωνολογική επίγνωση προέβλεψε στην ομάδα με Α.Δ. το 44,4% ενώ στην ομάδα χωρίς Α.Δ. το 39,6%. Στην αξιολόγηση της τήρησης των κανόνων ιστορικής ορθογραφίας η φωνολογική επίγνωση προέβλεψε στην ομάδα με Α.Δ. το 29,2% ενώ στην ομάδα χωρίς Α.Δ. το 46%. Στην αξιολόγηση της επινοημένης ορθογραφίας η φωνολογική επίγνωση προέβλεψε στην ομάδα με Α.Δ. το 53,2% ενώ στην ομάδα χωρίς Α.Δ. το 54,5%. Σε ό,τι αφορά τη συνεισφορά της ηλικίας, όπως καταγράφηκε στα μοντέλα παλινδρόμησης, αυτή δεν ήταν ίδια για όλες τις δραστηριότητες και για τις δύο ομάδες. Η μεγαλύτερη συνεισφορά της βρέθηκε στη δραστηριότητα της ευχέρειας αποκωδικοποίησης φυσικών και επινοημένων λέξεων στην ομάδα χωρίς Α.Δ. και η μικρότερη – μηδενική – στην ακρίβεια αναγνωστικής αποκωδικοποίησης επινοημένων λέξεων και στην επινοημένη ορθογραφία της ομάδας με Α.Δ.. Η εικόνα της σοβαρής καθυστέρησης των παιδιών που εκδηλώνουν Α.Δ. σε σχέση με τους συνομηλίκους τους χωρίς Α.Δ. που προέκυψε από την παρούσα έρευνα βρίσκεται σε συμφωνία με αντίστοιχες έρευνες. Καθώς έχει δειχτεί πως η φωνολογική επίγνωση μπορεί να διδαχτεί από το νηπιαγωγείο και με δεδομένη τη σημαντική της σχέση με την αναγνωστική αποκωδικοποίηση και την ορθογραφία, προκύπτει επιτακτικά η ανάγκη της διδασκαλίας της προκειμένου να εξασφαλιστεί το επίπεδο που θα διευκολύνει την κατάκτηση του χειρισμού του γραπτού λόγου.