Αξιακοί προσανατολισμοί στο μάθημα της φυσικής αγωγής: αναλυτικά προγράμματα και αντιλήψεις εκπαιδευτικών

Abstract

The purpose of this study was to examine the educational value orientations in Greek Physical Education (P.E.) across two domains: a) National curricula for P.E. (formal domain) and b) P.E. teachers’ beliefs and perceptions (perceived domain). A research design involving content analysis of the curricula, structured interviews with teachers, qualitative and quantitative strategies was used in order to collect and analyse the data. Results indicated that: Disciplinary Mastery is the dominant value orientation in P.E. curricula for elementary and middle schools Inconcistencies are demonstrated between the aims and the contents in P.E. curricula In P.E. teachers’ beliefs the dominant orientation is toward a combination of sourses (learner, society, subject matter) and toward learner’s needs, interests and experiences The focus of the P.E. curricula is not compatible with the values of P.E. teachers In P.E. teachers’ views about P.E. a strong incongruence is revealed between their beliefs and desires, on one hand, and their perceived reality, on the other hand. In other words, P.E. teachers’ value orientations are strongly influenced by learner, instructional and contextual constraints P.E. curricula do not seem to be justified by most P.E. teachers who participated in this research Significant theory-questions arise from P.E. teachers’ views about P.E.

Στο πλαίσιο της παρούσης διδακτορικής διατριβής επιδιώκεται η διερεύνηση των αξιακών προσανατολισμών, τόσο σε επίπεδο απόψεων - προτάσεων των αναλυτικών προγραμμάτων φυσικής αγωγής της Ελλάδας, όσο και σε επίπεδο αντιλήψεων - πεποιθήσεων των ελλήνων εκπαιδευτικών φυσικής αγωγής. Τα ισχύοντα αναλυτικά προγράμματα φυσικής αγωγής όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης εξετάστηκαν ως προς τις αξιακές τους προτεραιότητες μέσα από την τεχνική της ανάλυσης περιεχομένου. Οι αντιλήψεις - πεποιθήσεις των εκπαιδευτικών φυσικής αγωγής, τόσο αναφορικά με τους αξιακούς τους προσανατολισμούς όσο και αναφορικά με τις ματαιώσεις των επιθυμιών τους και με τις δεσμεύσεις - περιορισμούς - δυσκολίες που βιώνουν σε σχέση με τη φυσική αγωγή, αποτιμήθηκαν σε όλο τους το εύρος και σε όλες τους τις αποχρώσεις (ποιοτική ανάλυση περιεχομένου) μέσα από την τεχνική της δομημένης συνέντευξης. Επιπλέον, οι αναφορές των 35 εκπαιδευτικών που συμμετείχαν στην έρευνα υποβλήθηκαν και σε ποσοτική ανάλυση περιεχομένου. Από τα αποτελέσματα της έρευνας συνάγεται ότι: Τα αναλυτικά προγράμματα φυσικής αγωγής του δημοτικού και του γυμνασίου εστιάζονται κυρίως στις απαιτήσεις του γνωστικού αντικειμένου. Αντανακλούν, δηλαδή, πρωτίστως τον αξιακό προσανατολισμό της κατοχής γνωστικού αντικειμένου. Τα αναλυτικά προγράμματα φυσικής αγωγής του λυκείου εστιάζονται σε συνδυασμό απαιτήσεων γνωστικού αντικειμένου και αναγκών ατόμου. Παρατηρείται αναντιστοιχία ανάμεσα στους σκοπούς και στα περιεχόμενα των αναλυτικών προγραμμάτων φυσικής αγωγής όλων των βαθμίδων ως προς τους αξιακούς τους προσανατολισμούς. Οι αναφορές στο λόγο των ελλήνων εκπαιδευτικών φυσικής αγωγής που εκφράζουν προσανατολισμό σε συνδυασμό παραμέτρων προηγούνται, τόσο ως προς την ποικιλία (εύρος), όσο και ως προς τον αριθμό και το ποσοστό εκπροσώπησης, σε σχέση με τις αναφορές που εκφράζουν προσανατολισμό στο άτομο, στην κοινωνία και στο γνωστικό αντικείμενο. Ακολουθούν, με μικρή διαφορά, οι αναφορές που εκφράζουν προσανατολισμό στο άτομο. Την τρίτη και την τέταρτη θέση καταλαμβάνουν οι αναφορές που εκφράζουν προσανατολισμό στην κοινωνία και στο γνωστικό αντικείμενο, αντίστοιχα. Υπάρχει τεράστια διάσταση ανάμεσα στο επίπεδο αντιλήψεων - πεποιθήσεων των εκπαιδευτικών, οι οποίοι προσανατολίζονται πρωταρχικά σε συνδυασμούς παραμέτρων και στις ανάγκες του ατόμου, από τη μία πλευρά, και στο επίπεδο των αναλυτικών προγραμμάτων, τα οποία προσανατολίζονται πρωταρχικά στην κατοχή του γνωστικού αντικειμένου, από την άλλη. Οι αναφορές στο λόγο των ελλήνων εκπαιδευτικών φυσικής αγωγής που εκφράζουν διάσταση ανάμεσα στο επιθυμητό - δεοντολογικό πεδίο (τι ή πώς θα ήθελαν - τι ή πώς θα έπρεπε), από τη μία πλευρά, και στο πεδίο της πραγματικότητας (τι ή πώς είναι), από την άλλη, καθώς και οι αναφορές σε περιορισμούς - δεσμεύσεις - δυσκολίες προηγούνται, τόσο ως προς την ποικιλία, όσο και ως προς τον αριθμό και το ποσοστό εκπροσώπησης, των αναφορών που εκφράζουν αξιακούς προσανατολισμούς. Φαίνεται, δηλαδή, ότι στις αντιλήψεις των εκπαιδευτικών υπερισχύουν οι περιορισμοί - δεσμεύσεις - δυσκολίες του πλαισίου έναντι των αξιακών προσανατολισμών, οι οποίοι (προσανατολισμοί) ενδέχεται να παραμένουν, σε υψηλό βαθμό, εγκλωβισμένοι σε επιθυμητό - δεοντολογικό επίπεδο. Το αναλυτικό πρόγραμμα φυσικής αγωγής δε νομιμοποιείται στη συνείδηση των περισσοτέρων εκπαιδευτικών φυσικής αγωγής που συμμετείχαν στην έρευνα (διαφωνίες και ενστάσεις τους σε σχέση με το αναλυτικό πρόγραμμα ή απόψεις τους περί μη δυνατότητας εφαρμογής του αναλυτικού προγράμματος). Σημαντικά θεωρητικά ερωτήματα αναδύονται από το λόγο των ελλήνων εκπαιδευτικών φυσικής αγωγής.