Το φαινόμενο του εκφοβισμού στο δημοτικό σχολείο

Abstract

This thesis aims to examine the views of pupils regarding the phenomenon of victimisation in the primary school. The sample consisted of 791 pupils, 11 - 12 years old from 14 primary schools of Athens and Pireaus. The sample selection was based on random sampling. The research tools that were used for the collection of data consist of a questionnaire designed by Olweus (1991 and the updated 1996) which was translated and adapted to the Greek settings; Rosenberg’s Self-esteem Scale; the locus of control scale; the Children’s Nowicki-Strickland Scale, (1973) and Gittelman’s Manifest Anxiety Scale for children. In addition, a short-term intervention program in order to study conflict situations was attempted in two primary schools. Both schools were randomly selected. This program has been designed by Τriliva and Chimienti (1973) and includes measures before and after the implementation of the program for both control and experimental groups. Moreover, three case studies were implemented which included three students (a victim, a bully and a victim/ bully), their teachers and parents. Achenbach’ s questionnaire was used for the collection of data within the case studies.The statistical analysis revealed considerably high percentages of threat and victimisation in the primary schools in comparison to previous research findings in the Greek context. Also, verbal and physical abuse were the most common types of victimisation. According to the categories of victimisation five different roles were appeared: bully, victim, bully/victim, assistant and bystander. Victims and bully/ victims appear to be associated with low self-esteem, anxiety and they lack social skills. Bullies, on the other hand, have relatively high self-esteem but problems in their interpersonal relationships. In addition, the short-term intervention programme in the two primary schools showed that the rate of victimisation declined in the experimental team. This important evidence makes the implementation of such programmes necessary for the primary school. Moreover, the three case studies helped us to identify different angles of pupils’ personalities.This study constitutes a starting point for further research on victimisation which is a very complicated and important phenomenon within the school settings.

Η παρούσα έρευνα έθεσε ως στόχο να διερευνήσει τις απόψεις των μαθητών/τριών για το φαινόμενο του εκφοβισμού, έτσι όπως παρουσιάζεται στο δημοτικό σχολείο. Το δείγμα αποτέλεσαν 791 μαθητές/τριες , 11 και 12 ετών από 14 δημόσια δημοτικά σχολεία της Αθήνας και του Πειραιά μετά από τυχαία δειγματοληψία. Τα εργαλεία της έρευνας ήταν το ερωτηματολόγιο του εκφοβισμού του Olweus (1991, 1996) το οποίο συμπληρώθηκε και μεταφράστηκε στα ελληνικά, η κλίμακα αυτοεκτίμησης του Rosenberg (1986), η κλίμακα locus of control, Nowicki-Strickland (1973) και η κλίμακα Φανερού Άγχους για παιδιά (Manifest Anxiety Scale) του Gittleman. Μετά από τυχαία επιλογή δύο σχολείων εφαρμόστηκε ένα βραχύχρονο πρόγραμμα παρέμβασης ελέγχου των συγκρούσεων των Τριλίβα και Chimienti (1998) με μέτρηση πριν και μετά τόσο για την πειραματική ομάδα όσο και για την ομάδα ελέγχου. Τέλος, μελετήθηκαν τρεις ατομικές περιπτώσεις μαθητών, ενός θύτη, ενός θύματος κι ενός θύτη-θύματος με τη χρήση του ερωτηματολογίου του Achenbach, στο γονέα, στο δάσκαλο και στον ίδιο το μαθητή. Τα αποτελέσματα της έρευνας κατέδειξαν υψηλά σχετικά ποσοστά εκφοβισμού και θυματοποίησης για το δημοτικό σχολείο σε σύγκριση με άλλες έρευνες οι οποίες έχουν υλοποιηθεί στο παρελθόν στην Ελλάδα. Η λεκτική και η σωματική είναι οι δύο πιο συχνές μορφές θυματοποίησης και οι ρόλοι των εμπλεκόμενων μαθητών είναι αυτοί των θυτών, των θυμάτων, των θυτών-θυμάτων, των βοηθών και των παρατηρητών. Τα θύματα και οι θύτες-θύματα διαθέτουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και κυριαρχούνται από άγχος και έλλειψη κοινωνικών δεξιοτήτων, ενώ οι θύτες έχουν σχετικά υψηλά ποσοστά αυτοεκτίμησης αλλά προβλήματα στις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Μετά την εφαρμογή του τρίμηνου προγράμματος παρέμβασης μειώθηκαν σημαντικά τα ποσοστά της θυματοποίησης και του εκφοβισμού για την πειραματική ομάδα κι αυτό αποτέλεσε ενθαρρυντικό στοιχείο για την εφαρμογή τέτοιων προγραμμάτων. Από το μακροεπίπεδο της τάξης οδηγήθηκε η μελέτη στο μικροεπίπεδο των τριών ατομικών περιπτώσεων αναλύοντας πτυχές που μας βοηθούν στην καλύτερη κατανόηση της προσωπικότητάς τους.Η παρούσα μελέτη αποτελεί το έναυσμα για περαιτέρω έρευνα ενός σύνθετου και τόσο σημαντικού φαινομένου για την ασφάλεια στο σχολικό περιβάλλον.