Διερεύνηση των κριτηρίων αποτελεσματικότητας του αναπτυξιακού σχεδιασμού των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών προγραμμάτων για την τουριστική ανάπτυξη επιλεγμένων δήμων στην Ελλάδα με έμφαση στη συμμετοχικότητα

Abstract

The evaluation of regional economic programming is a process of judging interventions in terms of their results, their impact and the needs they seek to address. Based on the existing literature, the field of evaluation of economic development programming has not been sufficiently developed, so that we do not have sufficient information on the actual effectiveness of European transfers of financial resources, including in the pursued directions of tourism development programming at local level. The main question that arises and needs to be answered in the present research is what is the actual outcome of the funding of the European structural programs for tourism development interventions of selected municipalities in Greece during the 2007-2013 programming period in relation to the needs and objectives set in the framework of the strategic planning of the municipalities. Using as reference the development programs of the two administrative levels (regional, local), the Regional Operational Programs and the Operational Programs of the municipalities were evaluated in terms of the planning and evaluation methodologies applied. The most important evaluation criterion used in this research was the criterion of effectiveness of selected measures of the axes of the Regional Operational Programs examined. The analysis of the structural elements of the programs to assess the effectiveness of the programs (i. e. the degree of achievement of the objectives) revealed problems of rationality in planning the programs. The problems of rationality of the training of both the Regional Operational Programs and the local Operational Programs of the Municipalities were examined according to specific criteria and the two programs were compared. The needs of the municipalities for tourism development interventions and their objectives, as reflected in both development plans (regional-local) were grouped and evaluated in terms of their suitability, i.e. the validity of the objectives in relation to the needs they were expected to solve, so that the programs examined could be judged in terms of their effectiveness. Based on the findings of the evaluations of the rationality, appropriateness and effectiveness of development planning that emerged as conclusions from the mixed applied multiple methodologies (Relevance Matrices, Comparative Case Study, statistical methods, etc.), the necessity of applying a primary qualitative method with a focus of the research effort on the criterion of participatory decision-making in the development planning decision-making processes was evident in programming. The aim is to assess the participatory consultation practices and principles of partnership applied in regional and local development planning in the context of multi-level governance. The participatory processes implemented appear to have a significant impact on the effectiveness and appropriateness of tourism public economic development planning during the programs design processes. The experts of the municipalities in specific municipal spatial units provided their knowledge and opinion on the municipal participatory processes, as bodies of consultation and needs identification at local level, beneficiaries of resources and bodies of effective or not integration of social needs for tourism interventions in the respective Regional Operational Programs - ROPs. The results of the research showed, among other things, that the decision-making model for planning and the development of regional programs funded by the European Union (EU) Structural Funds, shows problems of integration of local tourism development needs and reduced effectiveness of MIPs planning in the research period for tourism development interventions in selected municipalities in Greece.

Η αξιολόγηση του Περιφερειακού Οικονομικού Προγραμματισμού, αποτελεί μια διαδικασία κρίσης των παρεμβάσεων ως προς τα αποτελέσματα, τις επιπτώσεις τους και τις ανάγκες που επιδιώκουν να καλύψουν. Με βάση την υφιστάμενη βιβλιογραφία, δεν έχει αναπτυχθεί επαρκώς το πεδίο της αξιολόγησης του οικονομικού αναπτυξιακού προγραμματισμού, με αποτέλεσμα να μη διαθέτουμε επαρκή πληροφόρηση για την πραγματική αποτελεσματικότητα των ευρωπαϊκών μεταβιβάσεων χρηματοδοτικών πόρων, μεταξύ άλλων και στις ακολουθούμενες κατευθύνσεις τουριστικού αναπτυξιακού προγραμματισμού σε τοπικό επίπεδο. Το κύριο ερώτημα που ανακύπτει και πρέπει να απαντηθεί στην παρούσα έρευνα είναι: «ποιο είναι το πραγματικό αποτέλεσμα των χρηματοδοτήσεων των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών προγραμμάτων για παρεμβάσεις τουριστικής ανάπτυξης επιλεγμένων δήμων στην Ελλάδα, την προγραμματική περίοδο 2007-2013 σε σχέση με τις ανάγκες και τους στόχους που τέθηκαν στο πλαίσιο του στρατηγικού προγραμματισμού των περιφερειών και των δήμων». Έχοντας ως μονάδες αναφοράς τα αναπτυξιακά προγράμματα των δύο διοικητικών επιπέδων (περιφερειακό, τοπικό) αξιολογήθηκαν τα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα και τα Επιχειρησιακά Προγράμματα των δήμων, ως προς τις μεθοδολογίες σχεδιασμού και αξιολόγησης που εφάρμοσαν. Το σημαντικότερο κριτήριο αξιολόγησης που χρησιμοποιήθηκε στην εν λόγω έρευνα ήταν το κριτήριο της αποτελεσματικότητας (effectiveness) επιλεγμένων μέτρων των αξόνων των Περιφερειακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων που εξετάστηκαν. Από την ανάλυση των δομικών στοιχείων των προγραμμάτων για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των προγραμμάτων (δηλαδή του βαθμού επίτευξης των στόχων), ανέκυψαν προβλήματα ορθολογικότητας στην κατάρτιση-σχεδιασμό των προγραμμάτων. Επιπλέον, εξετάστηκαν με συγκεκριμένα κριτήρια τα προβλήματα ορθολογικότητας της κατάρτισης, τόσο των Περιφερειακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων, όσο και των τοπικών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων των Δήμων και συγκρίθηκαν μεταξύ τους, οι δύο σχεδιασμοί. Οι ανάγκες των δήμων για παρεμβάσεις τουριστικής ανάπτυξης και οι στόχοι τους, όπως αποτυπώθηκαν και στους δύο αναπτυξιακούς προγραμματισμούς (περιφερειακό-τοπικό), ομαδοποιήθηκαν και αξιολογήθηκαν ως προς την καταλληλότητά τους, δηλαδή ως προς την εγκυρότητα των στόχων σε σχέση με τις ανάγκες που αναμενόταν να επιλύσουν, ώστε τα προγράμματα που εξετάστηκαν να κριθούν ως προς την αποτελεσματικότητά τους. Έχοντας ως βάση τα ευρήματα των αξιολογήσεων της ορθολογικότητας, καταλληλότητας και αποτελεσματικότητας του αναπτυξιακού προγραμματισμού που ανέκυψαν ως συμπεράσματα από τις μεικτές εφαρμοσθείσες πολλαπλές μεθοδολογίες (Μήτρες Συνάφειας, Συγκριτική Μελέτη Περιπτώσεων, στατιστικές μέθοδοι, μη παραμετρικός έλεγχος «Kruskal-Wallis» κ.ά.) διαφάνηκε η αναγκαιότητα εφαρμογής πρωτογενούς ποιοτικής μεθόδου με εστίαση της ερευνητικής προσπάθειας στο κριτήριο της συμμετοχικότητας στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων αναπτυξιακού προγραμματισμού. Σκοπός είναι να κριθούν οι πρακτικές και οι αρχές συμμετοχικής διαβούλευσης για την εταιρική σχέση που εφαρμόσθηκε κατά τον περιφερειακό και τοπικό αναπτυξιακό προγραμματισμό, στο πλαίσιο της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης. Οι συμμετοχικές διαδικασίες που εφαρμόστηκαν φαίνεται να ασκούν σημαντική επίδραση στην αποτελεσματικότητα και καταλληλότητα του τουριστικού δημόσιου οικονομικού αναπτυξιακού προγραμματισμού, κατά τις διαδικασίες σχεδιασμού των προγραμμάτων. Οι ειδικοί των δήμων σε συγκεκριμένες δημοτικές χωρικές μονάδες κατέθεσαν τη γνώση και την άποψή τους, για τις δημοτικές συμμετοχικές διαδικασίες που εφάρμοσαν ως φορείς διαβούλευσης-καταγραφής αναγκών σε τοπικό επίπεδο, δικαιούχοι πόρων και φορείς αποτελεσματικής ή όχι ενσωμάτωσης των κοινωνικών αναγκών για παρεμβάσεις τουριστικές στα αντίστοιχα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα-ΠΕΠ. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν μεταξύ άλλων ότι, το μοντέλο λήψης αποφάσεων για τη χάραξη και ανάπτυξη σχεδίων περιφερειακών προγραμμάτων που χρηματοδοτούνται από πόρους των διαρθρωτικών ταμείων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), εμφανίζει προβλήματα ενσωμάτωσης των τοπικών αναγκών τουριστικής ανάπτυξης και μειωμένη αποτελεσματικότητα των σχεδιασμών των ΠΕΠ στην προγραμματική περίοδο έρευνας, για παρεμβάσεις τουριστικής ανάπτυξης επιλεγμένων δήμων στην Ελλάδα.