Παθογένειες του Εθνικού Συστήματος Υγείας και χρηματισμός στις υπηρεσίες υγείας: ερευνητική προσέγγιση στους χρήστες του συστήματος και στρατηγικές αντιμετώπισης

Abstract

Health is the most important asset of life, ensuring the well-being of society as well as its potential to develop through the interaction of its members. In Greece, both the institutional and social framework for providing health services is clearly defined, ensuring the seamless delivery of healthcare services to the broader social community. Often, healthcare policies misinterpret the uniqueness of health as a good, associating it with other goods of the economic system, producing numerous externalities that are harmful to both to public health and social cohesion. Furthermore, the successive crises (economic, migratory, pandemic, energy) have plagued the global reality for decades, giving market-driven and measurable dimensions to the good of health, significantly complicating its free provision to those in need. At the dawn of an uncertain situation for health, the economic exploitation of health by stakeholders (healthcare providers) comes into play, often producing phenomena of corruption in the provision of healthcare services. One of the most significant phenomena, with a direct and vital impact on society and the economy, is bribery – or the well-known "fakelaki". The "fakelaki", with historical roots in Eastern and Balkan countries and as a consequence of the aforementioned crises, tends to be seen as a necessary fee for accessing a variety of state services. Building on previous research and the intensification of the development of this social phenomenon, which has consistently affected the health of citizens, every aspect of the corruption phenomenon known as the "fakelaki" has been analyzed, thoroughly investigating the pathology of the healthcare system. The first part of the dissertation provides an extensive theoretical approach and analysis of the key concepts related to health, the models and functioning of healthcare systems, as well as a detailed analysis of the concepts of corruption and the shadow economy, adapting them to the healthcare sector. This is followed by an analysis of the "fakelaki" phenomenon, which constitutes the main subject matter of the doctoral dissertation. The investigation of this phenomenon extends to the empirical part of the dissertation, through research conducted on a population sample from the major urban cities of the country, drawing significant conclusions about the pathological phenomenon that undermines health, ethics, and the values of society.

Η υγεία συνιστά το σημαντικότερο αγαθό της ζωής εξασφαλίζοντας στην κοινωνία την ευημερία αλλά και τη δυνατότητα να αναπτυχθεί μέσω της διάδρασης των μελών της. Στην Ελλάδα, τόσο το θεσμικό όσο και το κοινωνικό πλαίσιο παροχής υπηρεσιών υγείας είναι σαφώς οριοθετημένα, εξασφαλίζοντας την απρόσκοπτη παροχή υπηρεσιών υγείας στο ευρύ κοινωνικό σύνολο. Αρκετές φορές, οι πολιτικές παροχής υπηρεσιών υγείας παρερμηνεύουν την ιδιαιτερότητα του αγαθού της υγείας, σχετίζοντας αυτή με τα λοιπά αγαθά του οικονομικού συστήματος, παράγοντας πλήθος εξωτερικοτήτων που αποδεικνύονται επιβλαβείς για την υγεία του πληθυσμού και τη συνοχή της κοινωνίας. Επιπρόσθετα, οι αλλεπάλληλες κρίσεις (οικονομική, μεταναστευτική, πανδημική, ενεργειακή) ταλανίζουν επί σειρά δεκαετιών το παγκόσμιο γίγνεσθαι, προσδίδοντας αγοραίες και μετρήσιμες διαστάσεις στο αγαθό της υγείας, δυσκολεύοντας σημαντικά την ελεύθερη παροχή του στους έχοντες ανάγκη. Στο λυκαυγές μιας αβέβαιης κατάστασης για την υγεία, έρχεται να προστεθεί και η οικονομική εκμετάλλευση της υγείας από τους δρώντες (παρόχους υπηρεσιών υγείας), οι οποίοι παράγουν φαινόμενα διαφθοράς στην προσφορά υπηρεσιών υγείας. Ένα από τα σημαντικότερα φαινόμενα που έχει άμεσο και ζωτικό αντίκτυπο στην κοινωνία και στην οικονομία, συνιστά ο χρηματισμός – μέσω του φαινομένου «φακελάκι». Το «φακελάκι» με ιστορικές καταβολές από ανατολικές και βαλκανικές χώρες και ως απόρροια των προαναφερόμενων κρίσεων, τείνει να θεωρηθεί απαραίτητο αντίτιμο πρόσβασης σε πλήθος υπηρεσιών του κράτους. Έχοντας έναυσμα παλιότερες έρευνες , αλλά και την εντατικοποίηση της εξέλιξης του κοινωνικού φαινομένου που πλήττει διαχρονικά την υγεία των πολιτών, αναλύθηκε κάθε πτυχή της διαφθοράς που ακούει στο όνομα «φακελάκι», ερευνώντας εις βάθος την παθογένεια του συστήματος υγείας. Στο πρώτο μέρος της διατριβής αποτυπώνεται μια εκτενής θεωρητική προσέγγιση και ανάλυση των σημαντικότερων εννοιών που αφορούν την υγεία, των μοντέλων και της λειτουργίας των συστημάτων υγείας αλλά και μια ενδελεχής ανάλυση των εννοιών της διαφθοράς και της παραοικονομίας προσαρμοζόμενες στον τομέα της υγείας. Έπειτα, ακολουθεί ανάλυση για το φαινόμενο «φακελάκι» το οποίο συνιστά βασικό θεματικό αντικείμενο της διδακτορικής διατριβής. Η διερεύνηση του φαινομένου επεκτείνεται στο εμπειρικό μέρος της διατριβής, μέσω έρευνας σε δείγμα πληθυσμού στις μεγαλύτερες αστικές πόλεις της χώρας, εξάγοντας σημαντικά συμπεράσματα για το παθογενές φαινόμενο που διαβρώνει την υγεία, την ηθική και τις αξίες της κοινωνίας.