Σύνθεση όπερας με τον τίτλο “die Lebenden”: θεωρητική διερεύνηση της έννοιας της ανοικειότητας στη μουσική

Abstract

This doctoral dissertation constitutes a dual investigation combining theoretical research and compositional practice. The first part develops a theoretical exploration of the concept of the uncanny in music, relating it to ontology, phenomenology, and the philosophy of aesthetics. Drawing on thinkers such as Heidegger, Adorno, Derrida, Levinas, and Bowie, it examines the relationship between sound, being, silence, and the failure of thematic articulation. Within this framework, music is approached as a field of revelation and as a form of negative metaphysics, where experience transcends language and representation. The second part focuses on the composition of the opera die Lebenden, which serves both as an application and a continuation of the theoretical discourse. The work explores the uncanny through compositional and dramaturgical strategies of narrative failure, structural fragmentation, and heterotopic spatiality. By interweaving music, text, image, and space, the opera seeks to expose music as a site of otherness and existential encounter, where the aesthetic, philosophical, and experiential dimensions converge within a unified creative process.

Η παρούσα διατριβή συνιστά μια διττή έρευνα θεωρητικής και συνθετικής φύσεως. Το πρώτο μέρος επιχειρεί μια θεωρητική διερεύνηση της έννοιας της ανοικειότητας στη μουσική, μέσα από τη σύνδεσή της με την οντολογία, τη φαινομενολογία και τη φιλοσοφία της αισθητικής. Η ανάλυση αντλεί από στοχαστές όπως οι Heidegger, Adorno, Derrida, Levinas και Bowie, εστιάζοντας στη σχέση του ήχου με το Είναι, τη σιωπή και την αποτυχία της νοηματικής θεματοποίησης. Μέσα από αυτή τη θεώρηση, η μουσική προσεγγίζεται ως πεδίο αποκάλυψης και ως μορφή αρνητικής μεταφυσικής, όπου η εμπειρία υπερβαίνει τη γλώσσα και την αναπαράσταση. Το δεύτερο μέρος αφορά τη σύνθεση της όπερας die Lebenden, η οποία λειτουργεί ως εφαρμογή και ταυτόχρονα ως ανατροφοδότηση των θεωρητικών συμπερασμάτων. Η όπερα πραγματεύεται τη συνθετική και δραματουργική έκφανση της ανοικειότητας μέσω της αποτυχίας θεματοποίησης, της αφηγηματικής πολυπλοκότητας και της ετεροτοπικής διάρθρωσης του σκηνικού χώρου. Μέσα από τη διασύνδεση μουσικής, λόγου, εικόνας και χώρου, η καλλιτεχνική πράξη επιχειρεί να αναδείξει τη μουσική ως τόπο ετερότητας και υπαρξιακής εμπειρίας, όπου το αισθητικό, το φιλοσοφικό και το βιωματικό συγκλίνουν σε μια ενιαία δημιουργική διαδικασία.