Η θεραπευτική επίδραση της τέχνης σε άτομα στο φάσμα του αυτισμού

Abstract

This PhD thesis explores the perceptions of practicing teachers regarding the nature, the role and the impact of art therapy for children with Pervasive Developmental Disorders (PDD). It includes an extensive literature review in the two central areas: Pervasive Developmental Disorders and art therapy. The nature and causes of PDDare explored, as well as theoretical concepts and therapeutic mechanisms related to art therapy. Within the framework of the theoretical overview, an attempt was made to determine how therapeutic interventions through art, and specifically through the visual arts, can be effectively applied in managing the communication, social and cognitive challenges faced by children with PDD. The product of the theoretical overview is a handbook for understanding how to apply art therapy in interventions for children with PDD, by documenting its advantages and benefits.The second part of the study presents the results of the quantitative research that took place with the participation of 223 active special education, arts and theater teachers, using a closed questionnaire (n =54 questions). In the first section of questions (n=14), the demographic data of the participants were recorded (gender, age, education, previous service, specialty, level of education, location and socio-economic working conditions, general training, special training in art therapies and in people with PDD, experience in classes with children with PDD). In the next section of questions (n=26), teachers' views on the therapeutic approach through art for children with PDDwere recorded, and in the third section (n=14 questions), their views on the role of the therapist-artist. Data analysis was done in SPSS version 25 statistical processing software and tested with t-test and one way ANOVA (F-test). The research found that teachers recognize that art and artistic creation contribute to the acquisition of social and communication skills in children with PDD, that these are dynamic therapeutic interventions that stimulate the perceptual, sensory and motor parts of the brain of these children, the visual their memory, sense of well-being, self-expression and critical thinking, sense of space, time, orientation, rhythm and coordination. The older teachers are, the less they recognize the value of art therapy, while the more educated they are in PDDissues, the more positive their attitude towards art therapy approaches. Finally, the majority of participating teachers recognize that the therapist-artist is effective when he focuses on the produced work in relation to the psycho-emotional state of children with PDD, when he cultivates a climate of trust through reactions of awareness and understanding of the spontaneity and authenticity of children with PDD, when he has the ability to personalize, (re)adapt and intervene by choosing the keypractice.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή διερευνά τις προσλαμβάνουσες των εν ενεργεία εκπαιδευτικών σε σχέση με τη φύση, τον ρόλο και την επίδραση της θεραπείας μέσω της τέχνης σε παιδιά με Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ). Περιλαμβάνει μια εκτενή βιβλιογραφική επισκόπηση στους δύο κεντρικούς τομείς: τις Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος και τη θεραπεία μέσω τέχνης. Διερευνήθηκαν η φύση και τα αίτια των ΔΑΦ, όπως επίσης οι θεωρητικές έννοιες και οι θεραπευτικοί μηχανισμοί που σχετίζονται με τη θεραπεία μέσω της τέχνης. Στο πλαίσιο της θεωρητικής επισκόπησης έγινε μια προσπάθεια να προσδιοριστεί το πώς οι θεραπευτικές παρεμβάσεις μέσω τέχνης, και συγκεκριμένα μέσω των εικαστικών τεχνών, μπορούν να εφαρμοστούν αποτελεσματικά στη διαχείριση των επικοινωνιακών, των κοινωνικών και των γνωσιακών προκλήσεων που αντιμετωπίζουν τα παιδιά με ΔΑΦ. Προϊόν της θεωρητικής επισκόπησης είναι ένα εγχειρίδιο για την κατανόηση του τρόπου εφαρμογής της θεραπείας μέσω της τέχνης σε παρεμβάσεις σε παιδιά με ΔΑΦ, μέσω της τεκμηρίωσης των πλεονεκτημάτων και των ωφελειών της. Στο δεύτερο μέρος της μελέτης παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της ποσοτικής έρευνας που έλαβε χώρα με τη συμμετοχή 223 εν ενεργεία εκπαιδευτικών ειδικής αγωγής, καλλιτεχνικών και θεάτρου, με χρήση ερωτηματολογίου κλειστού τύπου (ερωτήσεις n=54). Στην πρώτη ενότητα ερωτήσεων (n=14) καταγράφηκαν τα δημογραφικά στοιχεία των συμμετεχόντων (φύλο, ηλικία, σπουδές, προϋπηρεσία, ειδικότητα, βαθμίδα εκπαίδευσης, τοποθεσία και κοινωνικοοικονομικές συνθήκες εργασίας, γενική επιμόρφωση, ειδική επιμόρφωση σε θεραπείες μέσω τέχνης και σε άτομα με ΔΑΦ, προϋπηρεσία σε τάξεις με παιδιά με ΔΑΦ). Στην επόμενη ενότητα ερωτήσεων (n=26) καταγράφηκαν οι απόψεις των εκπαιδευτικών για τη θεραπευτική προσέγγιση μέσω τέχνης στα παιδιά με ΔΑΦ και στην τρίτη ενότητα (ερωτήσεις n=14), οι απόψεις τους για τον ρόλο του θεραπευτή-καλλιτέχνη. Η ανάλυση των δεδομένων έγινε στο λογισμικό στατιστικής επεξεργασίας SPSS version 25 και ο έλεγχος με t-test και oneway ANOVA (F-test). Από την έρευνα διαπιστώθηκε ότι οι εκπαιδευτικοί αναγνωρίζουν ότι η τέχνη και η καλλιτεχνική δημιουργία συμβάλλουν στην κατάκτηση κοινωνικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων στα παιδιά με ΔΑΦ, ότι πρόκειται για δυναμικές θεραπευτικές παρεμβάσεις που διεγείρουν τα αντιληπτικά, αισθητηριακά και κινητικά μέρη του εγκεφάλου των παιδιών αυτών, την οπτική τους μνήμη, το αίσθημα ευεξίας, την αυτοέκφραση και την κριτική τους σκέψη, την αίσθηση του χώρου, του χρόνου, του προσανατολισμού, του ρυθμού και του συντονισμού. Όσο μεγαλύτεροι ηλικιακά είναι οι εκπαιδευτικοί, τόσο λιγότερο αναγνωρίζουν την αξία της θεραπείας μέσω τέχνης, ενώ όσο περισσότερο καταρτισμένοι σε θέματα ΔΑΦ είναι, τόσο θετικότερη στάση διατηρούν έναντι των καλλιτεχνικών θεραπευτικών προσεγγίσεων. Τέλος, η πλειοψηφία των συμμετεχόντων εκπαιδευτικών αναγνωρίζει ότι ο θεραπευτής-καλλιτέχνης είναι αποτελεσματικός, όταν εστιάζει στο παραγόμενο έργο σε συσχέτιση με την ψυχοσυναισθηματική κατάσταση των παιδιών με ΔΑΦ, όταν καλλιεργεί κλίμα εμπιστοσύνης μέσα από αντιδράσεις επίγνωσης και κατανόησης του αυθορμητισμού και της αυθεντικότητας των παιδιών με ΔΑΦ, όταν έχει την ικανότητα να εξατομικεύει, να (ανα)προσαρμόζει και να παρεμβαίνει επιλέγοντας την κατάλληλη πρακτική.